|
Architekt wrzesińskiego ratusza
Emil Asmus (1872-1958)
Emil Asmus urodził się 7.06.1872 r. w Poznaniu jako syn majętnego mistrza murarskiego, przedsiębiorcy budowlanego oraz właściciela firmy Ostdeutschebau Gesselschaft mbH - Posen Friedricha Asmusa (ur. 25.03.1840 r. w Zbąszyniu, zm. 1.12.1911 r. w Poznaniu) i Emilie Ziemer (ur. 6.03.1843 r. w Wągrowcu, zm. 16.09.1903 r. w Poznaniu). Emil znał perfekcyjnie język polski. Pierwszym mężem Emilie Ziemer był Illmer. Z tego małżeństwa Emilie miała syna Friedricha ur. 24.11.1857 r. w Wągrowcu. Z jej małżeństwa z Friedrichem Asmusem oprócz Emila były jeszcze inne dzieci: Wilhelm ur. 24.12.1873 r. w Poznaniu, zamieszkały od 5.01.1912 r. we Wrocławiu; Helene Elise ur. 4.03.1875 r. w Poznaniu, żona Friedricha Taube od 20.04.1895 r.; Friedrich ur. 10.02.1877 r. w Poznaniu, zm. 28.08.1877 r. w Poznaniu; Ludwig ur. 11.06.1878 r. w Poznaniu; bliźnięta – Franz i Johann Friedrich ur. 10.02.1881 r. w Poznaniu, z których ten ostatni zmarł 18.02.1881 r. w Poznaniu; Curt Friedrich Karl ur. 26.02.1884 r. w Poznaniu, zamieszkały od 26.12.1907 r. w dzielnicy Berlina Charlottenburg.
Architekt Emil Asmus mieszkał w 1893 r. przy Charlottensweg w Poznaniu, z kolei w 1894 r. przy Halbdorfstrasse 22 (ul. Półwiejskiej) w Poznaniu. Z jego inicjatywy powstała zabudowa ulicy Matejki/ Nowoogrodowej, niektóre kamienice przy Wielkich Garbarach oraz w dzielnicy Łazarz. W latach 1900-1905 Emil Asmus zaprojektował domy przy ul. Strusia 35 i 37 w Poznaniu. W 1902 r. Emil i Max Johow byli współwłaścicielami zespołu mieszkaniowego Johow-Gelände w Poznaniu, zlokalizowanego na terenie Łazarza, którego budowa rozpoczęła się na początku XX w. Całość podzielono, wg koncepcji Asmusa, prostokątną siatką, zaznaczając zarysy poszczególnych parceli, których zabudowa była dziełem różnych architektów. Całość zabudowano dużymi, reprezentacyjnymi cztero-, pięciokondygnacyjnymi kamienicami bez oficyn, z podwórzami stanowiącymi wspólne tereny zielone. Budynki zawierały luksusowe apartamenty (4 i 5-pokojowe), z mieszkaniami dla służby na poddaszach i w suterenach. Koncepcja przypomina znacząco zaprojektowane kilka lat później założenie w Berlinie – Willmersdorf. Najwcześniejsze obiekty kompleksu to: domy przy ul. Matejki 51, 59, 60, 61 zaprojektowane przez Emila Asmusa.
Emil Asmus był słuchaczem Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej (Königliche Technische Hochschule zu Berlin), czyli brał udział w zajęciach, ale nie robił dyplomu końcowego. Emil uzyskał status słuchacza I Wydziału Architektury 27.10.1893 r. Z listy studentów został skreślony 14.01.1896 r. Potem studiował w Kassel. Następnie pracował w Poznaniu. W 1903 r. założył własną firmę przy finansowej pomocy ojca, budował na swój rachunek i dla innych, ulokował więc trwale swoje środki finansowe i przez to znalazł się w trudnej sytuacji finansowej. Wtedy wystąpił do swoich wierzycieli z propozycją akordu i rozmówił się z większą ich częścią. 20.02.1904 r. Emil ożenił się w Kassel z Marie Körber z Kassel (ur. 27.09.1878 r. w Kassel). Pierwszy syn Emila, Hans Friedrich Karl, urodził się 17.11.1904 r. w Poznaniu. W 1907 r. Emil mieszkał przy Liebigstrasse 4 w Poznaniu, natomiast jego ojciec Friedrich przy Halbdorfstrasse 22 w Poznaniu. Asmus zrezygnował w końcu ze swojego interesu budowlanego w Poznaniu i przeprowadził się 12.09.1908 r. do Świdnicy. Początkowo przejął biuro architektoniczne po zmarłym architekcie Heinrichu Urbanie, które mieściło się na rogu ulic Moltkestr. i Breslauerstr. (obecnej ul. 1 Maja i Wrocławskiej), w którym zatrudniał kreślarzy. Dom ten zachował się do dziś. E. Asmus był także szefem świdnickiego Landhaus-Bauverein. Zaprojektował duży budynek banku należący do Barchewitz&Co. W Świdnicy całkiem dobrze się zaklimatyzował i do wojny miał ciągle wystarczająco dużo zleceń.
W 1909 r. architekt ze Świdnicy E. Asmus zaprojektował ratusz we Wrześni, pobudowany w 1910 r. Wykonawstwo zlecono budowniczemu z Wrześni – mistrzowi murarskiemu i ciesielskiemu Paulowi Erdmannowi, który w 1909 roku mieszkał przy Posenerstrasse 153 (ul. Poznańskiej) we Wrześni. Ratusz wybudowano w miejscu po zniszczonym w pożarze w 1905 obiekcie poczty konnej. Posesję tę nabyła Rada Miejska w 1907 roku. 5.05.1909 roku nastąpiło uroczyste położenie kamienia węgielnego. W drugiej połowie 1910 roku Magistrat wprowadził się do nowego obiektu.
W Świdnicy Emil Asmus mieszkał kolejno pod adresami Margarethenplatz 6 (obecnie plac św. Małgorzaty), Burgstr. 15 (teraz ul. Grodzka). Podczas I wojny światowej Asmus został powołany jako oficer rezerwy do wojska i ponieważ przez większą część czasu stacjonował w garnizonie w Świdnicy, mógł nadal prowadzić swoją firmę budowlaną. Po zakończeniu wojny Asmus został zwolniony z wojska w stopniu kapitana i poświęcił się znów swojej firmie. Ponieważ aktywność budowlana była wtedy niska, miał on mało pracy w Świdnicy i okolicy. Zlecono mu jednak przeprowadzenie kilku prac dla tzw. wspólnot osiedlowych w kilku miastach śląskich, wykonał kilka budowli w Prusicach okręg Trzebnica. Oprócz tego Asmus pośredniczył też w handlu drewnem dla swojego brata, który posiadał tartak w Paczkowie, przy zaopatrywaniu wymienionych budowli w drewno. Jego personel składał się wówczas z jednej panny. Asmus był pracowity, dzielny. Dał radę utrzymać się w interesie. Otrzymał także zlecenie w Piaskowej Górze, w hucie szkła lustrzanego, której właściciel był jego krewnym. Asmus zaprojektował też domy dla robotników fabryki porcelany Schachtel w Jedlinie Zdroju. Zameldowany był wówczas przy Feldstrasse 18 (obecnie ul. Pionierów Ziemi Świdnickiej) w Świdnicy. Emil przebywał często poza miastem, podczas gdy jego rodzina mieszkała w Świdnicy. Opinia o nim była dobra. Asmus posiadał kilka patentów, lecz nie mógł ich jeszcze wykorzystać. Emil działał przez pewien czas z architektem Kühn w Szczawnie Zdroju i jako firma Kühn&Asmus miał udziały w spółce Collosseum sp. z o.o. w Nowym Szczawnie, istniejącej od 1922 r., z kapitałem podstawowym w wysokości 290.000 marek. Colloseum przejęło i zajmowało się zarządzaniem kina o tej samej nazwie – Colloseum, prowadzonego przez Georga Dziuka. Głównym celem spółki była budowa dużego domu, w którym miały znajdować się obok nowoczesnej kinowej sceny cyrkowo-kabaretowej duże pomieszczenia biurowe i magazyny oraz restauracja i 3 mieszkania. Stare kino Dziuka miało być prowadzone nadal do czasu budowy nowego. Nowoczesne kino zapewniało 600 miejsc. Restaurację wydzierżawił właściciel cukierni Fiedler. Emil Asmus nie przeprowadzał wówczas na miejscu w Świdnicy żadnych budów, bardziej był zajęty budowami osiedlowymi w Opolu i w Gliwicach. Zakupił dom w Rzeczce okręg Wałbrzych i posiadłość o wielkości 40 mórg, na której wybudował dom gościnny z 6 mieszkaniami, w dużej mierze zajęty przez wrocławskie szkoły, które całymi klasami wysyłały tam uczniów, co przynosiło jemu co miesiąc dobre dochody. Emil kupił sobie także konia i wóz. Poza tym Asmus posiadał dom jednorodzinny w Prusicach z ogrodem o pow. ok. 1000 m2. Dom zapewniał jemu rocznie 650 marek czynszu. Asmus podejmował się różnorodnym akurat nadarzającym się przedsięwzięciom, dlatego niemożliwe było przedstawienie na miejscu jasnego obrazu jego sytuacji finansowej. Jego własność gruntowa i obiekty gospodarcze przedstawiały dużą wartość. Uchodził za spokojnego, obrotnego w interesach posiadacza dużych środków finansowych. Na początku 1924 r. Emil nabył w Rzeczce małą posiadłość wielkości 8 ha o wartości 10.000 marek, nad którą opiekę zlecił doradcy ekonomicznemu. Do tej posiadłości należał także żywy inwentarz. Ponadto Emil wraz z jednym ze swoich braci był współwłaścicielem gruntów we Wrocławiu i w Opolu.
25.06.1924 r. Schlesische Heimstätte provinzielle Wohnungsfürsorgegesellschaft m.b.H. (Wrocław) i Emil Asmus (Świdnica) zgłosili do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej wynalazek dotyczący znanych cegieł, który polegał na tym, iż cegła została wyposażona w dodatkową część o przekroju litery U i powierzchowne rowki bądź podobne do tego wycięcia, umożliwiające odbicie młotkiem tej dodatkowej cegły. Podczas stawiania muru dodatkowa część cegły mogła być wykorzystana do zakrycia pionowej fugi między dwiema głównymi cegłami. Ponadto czołowe powierzchnie cegieł zostały zakrzywione względem pionowej płaszczyzny, przebiegającej w kierunku wysokości muru. Umożliwiało to inne zastosowanie dodatkowych cegieł, nie licząc osłaniania wspomnianych fug. Patent został udzielony 26.02.1927 r.
W 1941 r. Emil Asmus mieszkał we Wrocławiu przy Körnerstrasse 46, natomiast jego syn Dethard, który pracował w radiu, przy Strasse der SA 62. Z kolei w latach 1942 - 1943 Emil nie był zameldowany we Wrocławiu. Jego syn Dethard mieszkał wówczas przy Körnerstrasse 46. Emil Asmus był tym, który zastosował nową i oszczędną technologię gazobetenu przy
budowie domu w dzielnicy Krzyki we Wrocławiu. Ta metoda budowy rozwinęła się w krótkim czasie, gdyż ciężkie „Gießturmy” (rozlewnie ciekłej masy betonowej) zostały zastąpione przez „metodę wstrząsania“, co pozwalało budować z mniejszym nakładem co do pomocy technicznych i otrzymywać produkt pierwszej klasy. Śląski Prowincjonalny Związek Pracodawców branży budowlanej namawiał kolegów po fachu do zapoznania się z tą metodą i do jej szerokiego stosowania, ponieważ Wrocław ze swoim wynalazkiem przerastał Frankfurt nad Menem i powinien cieszyć się z tego powodu większym uznaniem. Pan Vogel, dyrektor zakładów Stella we Wrocławiu, którego budową domu kierował Asmus, aby pokazać zalety tego materiału wydał oświadczenie następującej treści: Niniejszym potwierdzam, że firma „Max Daum Nachll.” we Wrocławiu, zbudowała dla mnie w 1928 r. trzypiętrowy, willowy dom mieszkalny pod kierownictwem pana architekta Emila Asmusa (Wrocław). Z wyjątkiem kilku ścianek działowych o małej grubości, wszystkie mury zostały wykonane przy użyciu gazobetonu (beton lekki). Budowa posuwała się szybko do przodu, także mimo wymuszonych przez nową metodę krótkich pobytów, normalny czas budowy nie został przekroczony. Należy szczególnie podkreślić i pochwalić dobry poziom utrzymywania ciepła i dźwiękoszczelność. Uważam, że na podstawie moich doświadczeń mogę polecić nową metodę budowy w każdym względzie.
Pierwszy syn Emila, Hans Asmus, był inżynierem budowlanym, budował mosty i pracował jako docent. Zmarł 11.08.1949 r. w Keitum na wyspie Sylt w Niemczech. Z kolei drugi syn, Dethard Asmus, zajmował się radiotechniką i nowoczesną wówczas techniką telewizyjną. Dethard zginął w wyniku śmiertelnego wypadku 22.08.1951 r. w rosyjskim obozie wojennym (obóz 7134/2 Kijów, Rosja). Spadł z dachu podczas jego remontu. Dethard urodził się w 1919 r. w dotąd nieustalonym miejscu. Marie Asmus zmarła 18.10.1958 r. w Windsheim. W tym czasie, gdy zmarła M. Asmus, jej wnuk Günther mieszkał we Włoszech. Grób Marie już nie istnieje. Po śmierci żony Emil przeprowadził się 29.10.1958 r. do Neuendettelsau, gdzie zmarł 8.11.1958 r. W Bad Windsheim mieszkał przy Bahnhofstrasse 3 (wtedy powiat Uffenheim, a teraz powiat Neustadt an der Aisch-Bad Windsheim). W Neuendettelsau Emil mieszkał przy Wilhelm Löhe-Strasse 23 w domu opieki dla seniorów (dla mężczyzn). W zgłoszeniu jego śmierci jako krewni zmarłego zostali podani: wnuk Günther Asmus – 10 lat (ur. 21.01.1947 r.) i synowa Lotte Asmus z Keitum na wyspie Sylt. Jako wykonawca testamentu figuruje też inna krewna – Lisa Schubert z Hamburga. Synowa Emila i Marie, Lotte Asmus, wdowa po Hansie, mieszka nadal w Keitum, a jej syn Günther w Aachen.
Jako pewną ciekawostkę można podać, że 1.04.2010 r. Emil Asmus został wpisany na listę słynnych mieszkańców miasta Neuendettelsau, dzięki temu, że Urząd Miasta i Gminy we Wrześni nawiązał kontakt z tą miejscowością jako ostatnią, w której mieszkał architekt Emil Asmus i gdzie zmarł. Z kolei 3.04.2010 r. odnaleziono jedynego wnuka Emila – Günthera Asmusa, który jest inżynierem i pracuje w branży elektroniki samochodowej. Z kolei jego syn jest elektronikiem.
Jarosław D. Górski
_________________ Gdzie i kiedy, na Kujawach lub w Wielkopolsce, wzięli ślub Józef Górski i Marianna Pytlińska (ok. 1829 r.) oraz Wiktor Górski i Marianna Nalazek (ok. 1860 r.)? Gdzie ok. 1803 r. urodził się Józef Górski? http://www.gorscy.org.pl/haplogrupa: I-M253
|
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
