Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Indeks osób ze starodruku "Faederata Trium Decanatuum Sodalitas in Celeberrimo Archidiaconatu Psczevensi: Tergemino Sacrorum conjurata Voto, Ad dandum defunctis sodalibus Succursum Post dirae Pestis contagia iterum In lucem porrecta. Anno Faederati cum Natura Humana verbi Incarnati 1713" (Biblioteka Kórnicka PAN)

.........................

Zakładam sobie tu odrębny wątek, planując w nim co jakiś czas zamieszczać indeksy z rękopisów i starodruków z okresu staropolskiego, których tematyka jest ogólnowielkopolska, obejmując szerszy niż ściśle lokalny horyzont. Robię sobie takie indeksy, ale oczywiście nie mam sensu ich trzymać tylko dla siebie. Bo mogą się one przydać i innym. Więc je będę tutaj od czasu do czasu zamieszczał.

...............................


Ten łaciński starodruk został wydany w Poznaniu w 1713 w drukarni księży jezuitów, w ilu egzemplarzach, nie wiem, ale jeden z nich trafił najpierw zapewne do rąk Melchiora Gurowskiego opata bledzewskiego, potem do biblioteki oo. paulinów na Skałce w Krakowie, a obecnie znajduje się w zbiorach Biblioteki Kórnickiej (z tyłu jednak dopisane jest "Kazimierz Jaworski posesor huius libri", co by znaczyło że ta książka była też w jego posiadaniu). Czy zachowało się więcej egzemplarzy tego starodruku - tego nie wiem.
Starodruk ten dotyczy unii osób duchownych i świeckich z obszaru trzech dekanatów w archidiakonacie pszczewskim (Grodzisk, Zbąszyń i Lwówek), która zawiązała się niejako na zasadach kongregacji, czy też bractwa, stawiając sobie za statusowy religijny cel organizowanie mszy w intencji zmarłych księży dekanalnych. Podobna unia i kongregacja powstała już w 1668 z inspiracji księdza Steczewicza - o czym mówi starodruk jego autorstwa "Pactum archidiaconatus pczevensis" (* wg Estreichera). Potem w 1703 wydany został w Poznaniu starodruk "Unio ternionius seu trium decanatuum, faederata, adjuvandis soladium ...", którego autorem był Stanisław Antoni Ciołek Żeleński (Zieleński), dziekan lwówiecki (* wg Esteichera). I druk ten dotyczył identycznej federacji międzydekanalnej. Niniejszym starodruk z 1713 też jest autorstwa Stanisława Ciołka Żeleńskiego, co by znaczyło że federacja kontynuowała swoją aktywność. O podobnych uniach duchowieństwa oraz osób świeckich z terenów sąsiadujących ze sobą dekanatów, zawartych w 1759 i 1761, wspomina w publikacji "Kościół w Polsce: dzieje i kultura" Jan Walkusz (wyd. 2003). W 1805 odnowiona została unia innych 3 dekanatów, o czym mówi tytuł wydanego z tej okazji druku "Wzajemna jedność trzech dekanatów średzkiego, pyzdrskiego i kostrzyńskiego ku ratunkowi dusz zmarłych współbraci". Była też podobna unia w dekanacie krobskim.
Struktura i organizacja takich kongregacji (a na pewno była to kongregacja zorganizowana, skoro wymienieni są tu jej sekretarze), ich geneza, cele i działalność, są mało znane, śladowe i niewiele o nich wiadomo. Nie wiem, czy zachowały się jakieś akta (kościelne) z działalności tego stowarzyszenia - oprócz tych kilku już wymienionych wyżej starodruków. Nie znajduję też, aby podobne "federacje" kilku dekanatów zawiązywano poza Wielkopolską. Unia trzech dekanatów w archidiakonacie pszczewskim, korzystała ze wsparcia okolicznej magnaterii, a jako jej główny mecenas wymieniony jest wojewoda Radomicki, dlatego też starodruk ten zawiera obszerną dedykację dla Radomickiego, wspominając pobieżnie jego biografię.
Jednym słowem - temat ciekawy, do dalszego zgłębienia i rozpoznania.
Starodruk ten wymienia członków tej sodalicji (z 1713) i pod tym względem stanowi bardzo cenne źródło również natury biograficzno-genealogicznej dla czasów staropolskich. A także może posłużyć jako szematyzm parafialny (wymienia się tu parafie wg przynależności dekanalnej). Dowodząc przy tej okazji, że również starodruki bywają dokumentem historycznym równie bezcennym jak rękopisy. Większość wymienionych tu księży jest mało znana, trudno coś o nich więcej wyszukać, tym bardziej zatem ich indeks z tego starodruku może okazać się przydatny.

.........................


Alfons (Alphonsus), cysters i komendarz w Bledzewie 1713

Behm Jan Kazimierz, curatus w Goraju 1713
Bełski Łukasz, ksiądz, altarysta św. Jadwigi w Grodzisku 1713
Bieliński Aleksander, Kembłowo 1713
Bittner Edmund, cysters w Bledzewie 1713
Błociszewski Maciej, dz. d. Mnichy 1713
Bogusławski Paweł, mieszczanin we Wronki 1713
Boraciński Maciej, ksiądz, promotor bractwa św. Różańca w Pszczewie 1713
Borkowski Dunin ("de Skrzywno" !) Franciszek, sędzia wałecki, dz. d. Lubosz 1713
Borowicz Marcin, ksiądz, proboszcz św. Ducha w Grodzisku 1713
Bratkowski Władysław, archidiakon pszczewski 1713
Brodowski Kazimierz, dziekan i prepozyt zbąszyński 1713 (* odnotowany jako prepozyt już w 1693, w 1727 prepozytem jest Walenty Czapski)
Bruski Wojciech, kuratus w par. Psarskie 1713

Chechorzyński Paweł, kuratus w Bytyniu 1713
Chrostowski Krzysztof, proboszcz kościoła św. Ducha w Wolsztynie 1713
Cieszkowski Stanisław, tenutariusz d. Łężec 1713
Ciszewski Paweł, ksiądz, wikary w Babimoście 1713
Czałczyński Niward, cysters, przeor oberski, Silec 1713

Dorszewski Jan, curatus w par. Dąbrówka 1713
Drukażewicz Antoni, mieszczanin z Grodziska 1713

Faberski Franciszek, kuratus w Dusznikach 1713
Famecki Marcin, pisarz miejski w Pniewach 1713
Faudziński Stanisław, altarysta w Lwówku 1713
Fromich Ednund, cysters z Paradyża, Chociszew 1713

Gapus Wojciech, mieszczanin z Grodziska 1713
Gemzicki Jakub, ksiądz, promotor bractwa św. Różańca w Zbąszyniu 1713
Gladajewski Stanisław, mieszczanin w Ostrorogu 1713
Gmiński Tomasz, komendarz w Ostrorogu 1713
Gozdzicki Franciszek, mieszczanin z Lwówka 1713
Granowski Ludwik, starosta mieściski 1713
Grocholski Wojciech, ksiądz, promotor bractwa św. Różańca w Trzcielu 1713
Gronowski Wojciech, dz. d. Bytyń 1713
Grzemboszewski Stanisław, mieszczanin we Wronki 1713
Gues Jan, kuratus w Parzęczewie 1713
Gulski Michał, ksiądz, altarysta ołtarza św. Krzyża w Zbąszyniu 1713
Gurowski Józef Bernard, opat bledzewski 1713
Gurowski Melchior opat bledzewski, bd

Hiżowski Stanisław, ksiądz, wikary w Grodzisku 1713
Hofman Bartłomiej, kuratus w par. Łęki 1713
Hozjusz kardynał, bd
Hubnes Wawrzyniec, cysters z Paradyża, Stary Dwór 1713

Iłowiecki Franciszek, kuratus w Brodach, kanonik poznański 1713
Irzykowicz Jakub, kuratus w Zajączkowo 1713
Jaklewski ? Tomasz, 1713
Jakubowicz Marcin, ksiądz, promotor bractwa św. Różańca w Trzcielu 1713
Janiszewicz Jan, wikary w Lwówku 1713
Janiszewski Jan, tenutariusz w Wielichowie 1713
Jarecki Michał, burmistrz w Pniewach 1713
Jaworski Kazimierz, ręcznie dopisany z tyłu książki jako jej właściciel

Kamieński Piotr, dz. w Cykówku 1713
Karamankiewicz Jakub, wikary w Ostrorogu 1713
Karbonicki Grzegorz, proboszcz w Lwówku 1713
Kierski Stanisław, 1713
Kleczyński Michał, wójt w Pniewach 1713
Klonecki Franciszek, kuratus w par. Dokowo 1713
Kłosowicz Jakub, proboszcz w Sierakowie 1713
Koronowski Kazimierz, prepozyt w Grodzisku 1713
Krocimski Antoni, kuratus w par. Ptaszkowo 1713
Krzemieniewski Jan, kuratus w Wytomyślu 1713
Kwiatkowski Ludwik, ksiądz, kanonik poznański, prepozyt babimojski 1713
Kwilecki Łukasz, dz. w Kwilczu 1713

Ladyński Paweł, ksiądz, altarysta św. Jacka w Babimoście 1713
Leciewicz Karol, komendarz w par. Bukowice 1713
Lewandowski Kazimierz, promotor bractwa św. Różańca w Dusznikach 1713
Lignowicz Jakub, Kamieniec 1713

Łącki Korzbok Aleksander, łowczy kaliski, dz. d. Biezdrowo 1713
Łodiński Kazimierz, kuratus w par. Miechorzewo 1713

Macholiński Franciszek, altarysta w Lwówku 1713
Makowiecki Bartłomiej, kuratus w Pniewach 1713
Malachiasz, cysters z Obry, Kramsko 1713
Mantey Marcin, kuratus w Międzychodzie 1713
Maraszkiewicz Stanisław, mieszczanin w Pniewach 1713
Marczewski Konstanty, dz. w Brodach 1713
Marliński Maciej, altarysta w Lwówku 1713
Mielżyński Franciszek, kasztelan śremski 1713
Mikołajewski Tomasz, ksiądz, kuratus w par. Skwierzyna 1713
Mikulski Paweł, kuratus we Wronki 1713
Mirski Sebastian, altarysta w Lwówku 1713
Molicki Jan, mieszczanin (śremski?) 1713
Moszczyński Tomasz, Biezdrowo 1713

Neglecki Tomasz, mieszczanin z Grodziska 1713
Nieśmielski Wojciech, proboszcz św. Ducha w Pniewach 1713
Nieżychowski Jakub (* tu Nieżuchowski), dz. d. Niewierz 1713
Niward, cysters z Paradyża, Kalawa 1713
Nowicki Mikołaj, wikary w Brodach 1713

Oderski Jakub Kazimierz, prepozyt w Wielichowie, dziekan grodziski 1713
Odorowski Wojciech, kuratus w Kwilczu 1713
Opaliński Jan, starosta śremski 1713

Pachowicz Franciszek, 1713
Paczkowski Kazimierz, kuratus w par. Chrzypsko 1713
Pawlicki Stanisław, kuratus w Opalenicy 1713
Pawłowski Adam, kasztelan biechowski 1713
Perkowicz Jan, ksiądz, altarysta ciświcki 1713
Piganowicz Maciej, kuratus w Pszczewie 1713
Placyd, cysters w Bledzewie, Rokitno 1713

Racieński Kasper, 1713
Radkowski Jakub, kuratus w Konojadzie 1713
Radomicki Maciej, dz. m. Ostroróg, wojewoda inowrocławski, star. gen. wlkpl, star. międzyrzecki 1713
Rak Jan, mieszczanin w Ostrorogu 1713
Rosigroch Franciszek, mieszczanin w Ostrorogu 1713
Rumiejewski Franciszek, 1713
Rutkowski Krzysztof, dz. d. Przystanki 1713

Sapieha Paweł Bernard, opat paradyżski 1713, sekretarz wielki litewski
Sczaniecki Franciszek (* tu Szczaniecki), dz. d. Oporowo 1713
Sebastiański Wojciech, mieszczanin z Grodziska 1713
Sichciński Maciej, ksiądz, kuratus w par. Kosieczyn 1713

Steczewicz Jan Kazimierz (zm. 1676?), olim 1713, ksiądz, dr teologi i praw, dziekan i prepozyt zbąszyński (* Steczewicz studiował w Poznaniu i Ingolstadzie, to ksiądz audytor teologii w kolegium poznańskim 1653, prezbiter diecezji przemyskiej, preceptor młodego Jana Tuczyńskiego w jego podróży do Ingolstadu 1654-56 i później znowu młodych Tuczyńskich tamże 1665-59 (* szumnie się wtedy określa "prefekt dworu Tuczyńskiego"), dr filozofii 1654, dr prawa 1656 i dr teologi 1657 (w każdym przypadku doktoryzował się w Ingolstadzie), "prałat domowy arcybiskupa gnieźnieńskiego" 1657, prepozyt zbąszyński 1657-72/83, dziekan zbąszyński 1672; autor dysertacji teologicznych oraz prac ascetycznych, w tym zachowane i znane są: panegiryk na ślub Stanisława Smoszewskiego kasztelanica santeckiego z Katarzyna Wedel Tuczyńską "Zegar w niepościgłą wieczność..." wyd. 1653, "Epinicion sev triumpahalis.." wyd. 1656; rozprawa prawnicza "Assertiones de dispositionibus lucrativis..." wyd. 1657; "Pactum archidiaconatus pczevensis" wyd. 1668; jednak najbardziej Steczewicz zasłużył się jako autor historii obrazu NMP Rokitnickiej "Skarb nieprzebrany dobrodziejstw boskich. Obraz Cudowny NMP Rokitnickiej w opactwie bledzewskim" wyd. 1672, praca ta bowiem jest źródłem wielu cennych informacji historycznych i obyczajowych z tamtych lat) (* pozostawił też w rękopisie "Summariusz wszystkiej percepty i expensy w obcych krajach pod czas pregrynacyey Jego Mości Pana Jana z Tuczna Tuczyńskiego, 1654-59" - na jego podstawie powstała rozprawa "Młodzi tuczyńscy w kolegium jezuickim w Ingolstadzie w l. 1654-56" Antoni Danysz)

Sulczewski Stefan, kuratus w Otorowie 1713
Szulc Jerzy Adam, prepozyt międzyrzecki 1713

Śmidowicz Kazimierz, mieszczanin w Ostrorogu 1713

Tarło Michał, biskup poznański 1713 (* to biskup poznański w l. 1710-1715)
Tarnowski Wojciech, kuratus w Gościeszyno 1713
Tempski Maciej, kuratus w par. Kamiona 1713
Turandowski Jan, dopisany ręcznie pod Sierakowem, bd

Wielichowicz Jan, kuratus w Rakoniewicach 1713
Wodkie Stanisław, cysters z Paradyża, Koźminek

Zagurski Stanisław, cysters w Bledzewie 1713
Zbijewski Józef, dz. d. Zajączkowo 1713
Zieliński Ciołek Stanisław, ksiądz, kanonik warszawski 1713, dziekan lwówecki, kuratus w par. Biezdrowo
Zwierzycki Franciszek, kuratus w par. Kamieniec 1713



Roman Knap-Kurowski

Indeks osób z rękopisu "1748, Papiery Ludwika Szołdrskiego, notaty, fragment dziejów Polski, kwity, sprawy z Żydami, sprawa Hantkiewicza Knochenwebel. List Szołdrskiego do Hantkiewicza" (Biblioteka Kórnicka)


Archiwiści nadali tym "papierom" bardzo długi tytuł, który nie wyjaśnia w całej pełni ich zawartości, ale dość dobrze obrazuje ich złożony i chaotyczny charakter. W istocie trudno jest bowiem oddać w tytule, krótko i treściwie, coś, co właściwie jest trochę o tym, trochę o tamtym i jeszcze trochę o czymś innym. "Papiery Ludwika Szołdrskiego" nie jest to jakaś jednolita księga, tylko około 80 luźnych kartek, o których wiadomo, że są spuścizną po Ludwiku Szołdrskim, Archiwiści podają datę powstania tych papierów orientacyjnie jako 1747-48, ale tak naprawdę kartki te zapisane zostały w różnych latach gdzieś w I połowie XVIII wieku (najpóźniej odnotowana data to rok 1751), a ich treść - np. w kroniczce - nawiązuje nawet do czasów przedpiastowskich. Tej rozpiętości chronologicznej towarzyszy - a jakże! - miszmasz geograficzny. Spotykamy tu zatem nie tylko Poznań, Kalisz, Wschowę, Leszno czy Kościan, ale też np. Wilno, Frankfurt, a nawet miejscowości z Naddniestrza - Raszków i Jahorlik.

Połowę z tych kartek stanowią bardzo luźne zapiski czy notatki o charakterze brulionowym. Parę słów, jedno zdanie, jakieś skreślenie, tu jakiś fragment listu, tam jakiś spisik najważniejszych spraw sejmowych, tu jakiś list w sprawach publicznych do panów szlachty zebranych na sejmiku, tam znowu jakiś list do Jego Królewskiej Mości, tu znowu jakiś list w języku niemieckim z 1733, tam respons na list wojewody ruskiego 1743, itp itp. Słowem, nie da się tego jakoś specjalnie wyszczególnić czy konkretnie opisać, poza ogólnym stwierdzeniem - korespondencje i luźne notatki (np. o tym, że Sejm ograniczył białogłowym prawo trzymania więcej niż dwu starostw, albo że w 1661 pogłówne żydowskie uchwalono lub wyniosło 105 000 fl, albo że w 1678 miała miejsce na Sejmie sprawa o zrabowanie kościoła ojców karmelitów, choć nie napisano gdzie). Niestety, trochę zatem w tym wszystkim chaosu i bałaganu. Taki urok tych papierów. Autor np. na paru kartkach wynotował sobie najważniejsze sprawy sejmowe z roku 1660, 1661, 1667, 1668, i przy tym zanotował sobie krótko, że naznaczono komisję ze Śląskiem i margrabstwem w 1667, że abdykował król Jan Kazimierz w 1668, potem była elekcja, wybrano Michała Wiśniowieckiego, potem była sprawa o oprawę dla królowej Eleonory itp itp.

Czasem jednak trafia się konkretniejsza sprawa -

I) kronika polska (dotyczy czasów pierwszych Piastów) (str. 1-27)
O tej kroniczce już pisałem tu na forum w innym miejscu - ww.wtg-gniazdo.org/forum/viewtopic.php?f=5&t=4998&p=45248&hilit=szołdrsk*#p45248

II) notatki związane z historią miasta Wschowa
Właściwie mamy tu jakiś wykaz przywilejów (być może ich jakiś archiwistyczny spis, coś w rodzaju: 1420 - król Władysław przywilej na 12 rajców; 1589 - król Zygmunt aprobacja tego przywileju; 1668 - Jan Kazimierz przywilej na 8 rajców; 1699 Drezno król August II potwierdza przywilej; 1716 - recessus civitatis ...; 1719 - mieszczanie wschowscy 12 "electos", itp oraz opisane są tu jakieś sprawy związane z Rykiertem i Fleyszerem)

III) dekret konsystorza poznańskiego w sprawie Żydów z Leszna (str. 92-94)
Niestety niedatowany. Przed konsystorz w Poznaniu trafia sprawa dwóch Żydów z Leszna (ale trudno powiedzieć o co byli oskarżeni), jednak Żydzi ci, Ree Juda i Rebe Jankiess nie stawiają się na rozprawę. Sędziowie inkwizycyjni wzywają zatem starszych seniorów z synagogi żydowskiej z Leszna do złożenia wyjaśnień, a ci wyjaśniają że oskarżeni Żydzi opuścili Leszno, wyjechali do Głogowa, a następnie dalej do Frankfurtu, i z tego powodu są oni nieosiągalni. Ostatecznie sąd konsystorski wydaje dekret, w którym synagogę leszczyńską czyni odpowiedzialną za niestawiennictwo obu (zbiegłych?) Żydów i nakłada na nią karę pieniężną.

IV) sprawa między Żydami z Kalisza a Brygierem kupcem wrocławskim 1727 (str. 95-97)
W 1713 Brygier kupiec z Wrocławia zaczyna prowadzić interesy z Żydami z Kalisza. Dostarcza im jakieś towary, za które Żydzi zobowiązują się zapłacić później. Ich wzajemne interesy być może jeszcze jakiś czas kwitną, ale Żydzi nie spłacają swojego długu wobec Brygiera. Szczegółów tych interesów nie znamy, ale ociąganie się Żydów ze spłatą zobowiązań ma swoje przykre dla nich reperkusje. Mianowicie Żydzi kaliscy zaczynają być źle traktowani we Wrocławiu, czyni się im tam różne trudności w handlu i w biznesach, ogranicza handel. Znać w tym próby nacisku i odwet Brygiera, wpływowego kupca wrocławskiego. Te handlowe represje ze strony Wrocławian na Żydów kaliskich w istocie odnoszą swój skutek. W 1727 Żydzi spłacają część długów wobec Brygiera, a co do spłaty reszty czynią z nim ugodę. I tego właśnie dotyczy dokument, którego ekstrakt tu znajdujemy. Jest to ugoda Żydów kaliskich z Brygierem, zawarta w 1727 w Kaliszu przed urzędem starościńskim.

V) sprawa Wiktorowicza Żyda z Wilna 1742 (str. 101-106)
Właściwie nie wiadomo, dlaczego tu w papierach wielkopolskich znajdujemy sprawę z odległego Wilna i Naddniestrza, ale sprawa ciekawa. Nadon Wiktorowicz, Żyd, kupiec z Wilna, nie miał chyba szczęścia w interesach, bo zadłużał się i zadłużał, a to u innych Żydów, a to u szlachty, aż samych długów zebrało się na więcej niż 20000 złp. Zdaje się nie widząc sposobu oddania tych długów Wiktorowicz pewnego dnia po cichutku zniknął z Wilna. Po prostu gdzieś uciekł. Ale po raz kolejny okazało się, że "świat jest mały". Za Wiktorowiczem - oczywiście na wniosek pokrzywdzonych wierzycieli - wszczęto poszukiwania. Znajdujemy tu list gończy z 1742 ("testymonium na szukanie zbiegłego Żyda"), wystawiony przez podstarościego wileńskiego. Poszukiwania odniosły skutek. Wiktorowicza odnaleziono w dalekim Raszkowie nad Dniestrem. Tam został aresztowany, po czym jednak wypuszczono go, bo obiecał uczciwie wywiązać się ze swoich zobowiązań. Ponadto wysłano z Wilna do Raszkowa dwóch Żydów, mających spotkać się tam z Wiktorowiczem i załatwić z nim swoje pretensje (w Raszkowie wystawiono im "atestację zamkową i miejską Żydom wileńskim"). Dalsze losy pana Wiktorowicza nie są mi znane.

VI) manifest księżnej Doroty Jabłonowskiej przeciwko Szołdrskim 1736 (w sprawach majątkowych) (str. 112-116) oraz dwa manifesty Ludwika Szołdrskiego, jeden z 1724 (str. 107-109), drugi z 1726 (str. 110-111).
To ekstrakty z ksiąg grodzkich wschowskich i kościańskich.

VII) różne sprawy związane z Hantkiewiczem, jego córką oraz z drem Knochenweblem (str. 117-151)
To parę ciekawych materiałów, jak m.in. list Szołdrskiego do Hantkiewicza z 1747, punkta pretensji Hantkiewicza do jego pasierbicy pani Kasparowej z 1741, "Informacja Panu Krzywosędzkiemu dana 1747", "species causae przeciwko panu dr Knochenweblowi" z 1740, wspomnienie pośmiertne poświecone Ewie Rozynie Thirlin (córce Hantkiewicza), sprawy majątkowe Ewy Rozyny Thirlin w Koszanowie 1738, przywilej Szołdrskiego na wójtostwo czyli "huby frejowe" w Popowie dla Hantkiewicza z 1745, i inne pisma.
W gruncie rzeczy to fragmentalia, ale wystarczające, aby nieco bliżej poznać Hantkiewicza i dra Knochenwebla. Hantkiewicz to wieloletni sługa Ludwika Szołdrskiego, arendarz jego dóbr Kleczewo, związany - przez koligacje żony - z mieszczanami miasta Śmigiel. Jest piśmienny, co znaczy że odebrał jakieś wykształcenie. Ponadto to spokojny, pracowity człowiek (zajmuje się gospodarstwem, sieje pola, uprawia jęczmień, hoduje bydło, czuwa nad parobkami, osadza nowych chałupników, sporządza rejestry itp), i poślubia wdowę z córkami, nad którymi roztacza swoją opiekę. A dr Knochenwebel to właśnie mąż jego pasierbicy. Jednak dr Knochenwebel to ciekawa, nieco tajemnicza i awanturnicza postać. Wraz z żoną osiada w Poznaniu. Jest tam w 1739. Jakaś awanturnicza skłonność sprawia jednak że po pierwsze - sporo się zadłuża, a po drugie - prowadzi jakiś gorszący tryb życia, występując przeciwko obyczajom i religii, szczegółów nie podano, dość że w 1740 pozwano go przed inkwizycję czyli przed sąd konsystorski. Dr Knochenwebel zamiast jednak bronić się przed oskarżeniem wolał po prostu uciec z Poznania, być może uciekł też od żony, bo ta w Poznaniu pozostała. Słuch po nim zaginął, ale po jakimś czasie dr Knochenwebel znalazł się we Wrocławiu. I tam też nie prowadził spokojnego życia, bo i we Wrocławiu za "bluźnienie" trafił przed sąd konsystorski, a potem na pół roku do więzienia. Ponadto okradł właściciela gospody, w której się zatrzymał i zamieszkał. Jak zatem pokrótce widać, dr Knochenwebel to postać "szemrana". Niestety ani razu nie podano tu jego imienia, ani skąd pochodził. Szczerze mówiąc trudno cokolwiek o nim znaleźć. A właściwie nie znajduję nic. Pozostaje więc on dla mnie postacią bliżej nie zidentyfikowaną. Znajduję tylko to, że w 1727-1729 występuje w Dreźnie dr medycyny Jan Godfryd Knochenwebel (autor dysertacji medycznej o rwie kulszowej), ale też występuje tam w Dreźnie dr med. Christian Ludwik Knochenwebel w 1733-34 (oraz 1761-62, kiedy to już jako balneolog wydaje książki na temat wód kąpielowych w Bilin w Czechach). Czy jest on identyczny z którymś z nich? A może to ich krewny? Znając jednak awanturniczy charakterek naszego bohatera można też przyjąć hipotezę, że dr Knochenwebel z Poznania to "doktor fałszywy"" i podszyty pod właśnie któregoś z wyżej wymienionych. Sprawa zagadkowa i do dalszych poszukiwań.

...............................

Poniższy indeks z natury rzeczy nie obejmuje osób z kroniki (to dużo historycznych postaci, różnych królów i książąt z X-XII wieku, i o tym już pisałem)

Baranów 1736 (str. 122)
Barchlin (* tu Bartlin) 1745 (str. 147-149) (występuje wraz z Wilkowem Polskim)
Bobrujsk - starosta, bd. (str. 44)
Broniszów 1736 (str. 115)
Bytów 1699 (str. 28)
Charbielin (tu Chorbielin) 1745 (str. 147-148)
Czempiń 1729 (str. 150)
Frankfurt (str. 92)
Głogów - komendant głogowski (str. 44); rabin (str. 92-93), 1735 (str. 128)
Jahorlik 1742 (Naddniestrze, obecnie Mołdawia) (str. 101)
Jasień 1740 (może chodzi o Jasień w gm. Czempiń?) (* dziedziczyły tam jakiś spory zapis, może dłużny, dzieci Tyla mieszczanina ze Śmigla) (str. 134, 139)
Kalisz - synagoga 1713, 1727
Kluczewo 1745 (str. 147-148) 1747 (jako Kleczowo - arendarz Wojciech Hantkiewicz) (str. 120, 140)
Konarzew 1736 (str. 112) dwór w Konarzewie (str. 115)
Koszanów (w par. Śmigiel) 1738 (120, 122-123) (* Ewa Rozyna Thirlin)
Kościan 1724 (str. 107) 1736 (str. 112)
Kraków 1661 (str. 44)
Leszno - synagoga (str. 92-96), Żydzi Ree Juda i Rebe Jankiess (str. 92) 1724 (str. 107-108) 1735 i 1740 (str. 128-129), proboszcz "Lesinensis" ? (str. 113, 115)
Lębork 1699 (str. 28)
Lubinia Wielka 1746-47 (* par. Sławoszew, ob. wieś Dobieszczyzna) (str. 153-154)
Łubnice 1738 (str. 62)
Ostrów 1677 (str. 30, 71)
Popowo w pow. kość. 1745 (* zdaje się chodzi o Popowo Stare, które należało do Szołdrskich, osadzono tam olędrów ok. 1745 stąd też pojawia się nazwa Huby Popowskie, a wł. tamtejszych hub "frejowych" czyli wolnych, wójtowskich był w 1745 Wojciech Hantkiewicz) (str. 146-149)
Poznań 1685 (str. 31) ok. 1740 (str. 132-134), 1735, 1740 i 1747 (str. 128-130), 1747 (str. 117, 120), konsystorz poznański (str. 93, 132, 136) (* mieszczanin Ryt ok. 1740)
Racot (tu Racat) 1736 (str. 112, 115)
Raszków, miasto i zamek 1742, Naddniestrze (obecnie Mołdawia) (str. 101-103)
Sieraków 1736 (str. 115)
Skoki miasto 1735, 1740 (str. 127-129) (kupiec NN Markus 1740)
Stęszew 1736 (str. 112)
Śmigiel miasto (str. 132, 136) (* NN Tyl lub Thile mieszczanin zm. 1734, NN Wulf też Wolf sukiennik przed 1740)
Wilkowo Polskie 1745 (str. 147-149)
Wilno 1742 (str. 101-106)
Wrocław ok. 1740 (str. 135) 1747 (str. 117) (* kupiec Bartłomiej Brygier 1713-27)
Wschowa 1726 (str. 110) 1747 (str. 140) (* mieszczanie Rykiert, Fleyszer, może też Bartoldi)
Wyszyna ok. 1736 (str. 128)

................................

Achler NN, kancelista urzędu gr. kościańskiego (podpis pod ekstraktami aktów z 1724 i 1736) (str. 108, 113, 115) (* Zygmunt Achler h. Dąb ur. ok. 1665 - zm. 1736 bzp, to podpisek ponoć już od 1684, regent kancelarii wschowskiej? 1693, regent grodzki kościański 1695-1736, komisarz generalny przysięgły województw poznańskiego i kaliskiego 1717-30; bywał też m.in. plenipotentem - np. Zakrzewskiego pisarza gr. poznańskiego na Trybunale Kor. 1717, Zbijewskiego podsędka poznańskiego w Kościanie 1729)

Bartoldi NN, Wschowa 1715 (str. 51)
Bąkowski z Zaborowa Piotr, jego żona miała zapisaną sumę na dobrach Szołdrskiego 1746-47 (* To Piotr z Zaborowa Bakowski h. Gryf, żonaty z Jadwigą Piotrowską) (str. 153-154)
Bolbot Teodor, Bolbott, kancelista w Kościanie 1758 (str. 145) (* wg TD Teodor Bołłbott to wiceregent gr. kościański 1742)
Boratyni NN, 1685 (suma 150000 złp)
Bronisz Dorota (* zob. Jabłonowska)
Bronisz Jan, 1736 (str. 112)
Bruchnicki NN, sługa Szołdrskich 1751 (str. 155-156)
Brygier Bartłomiej, Bryger, Brieger, kupiec wrocławski 1713, 1727 (str. 95-97)

Czarnecki Stanisław, marszałek Sejmu 1673 (str. 39)
Czartoryski August Aleksander ks., wojewoda ruski 1742-43 (str. )

Działyński NN (str. 29)

Fleyszer NN, mieszczanin wschowski, "karczmy pobudował, a miasto mu o to nic nie mówi" ok. 1730 (str. 52-53)

Grądkowski NN, 1740, 1747 (pozwał dr Knochenwebla o zapłatę za leki, którymi zdaje się handlował) (str. 130, 134, 137)
Gruszczyński NN, sędzia wałecki 1747 (str. 130-131, 133-134)
Gryger NN, ksiądz komendarz w Lesznie

Hantkiewicz Georg 1738 (* tu jest problem, bo nie wiem czy nie jest on ident. z Wojciechem?) (str. 122, 140, 143-144)
Hantkiewicz Wojciech (zm. 1748/58) olim 1758, 1735-48, arendarz (w dobrach Szołdrskiego) 1734-41, dzierżawca dóbr Kleczewo (Kluczewo) 1747, wł. "hub frejowych" wójtowskich w Popowie (Starym) 1745; x 1733 Anna Dorota z Szafrów 1v. Wulfowa 1733-45 (wdowa 1758) -> Ewa Rozyna Thirlin (ale może pasierbica?) (119, 120, 130, 131, 133-135, 137-139, 146-148)
Hantkiewiczowa Anna Dorota z Szafrów, ż. 1* Wulf sukiennik z miasta Śmigiel, 2* 1733 Wojciech Hantkiewicz 1733-45, wdowa 1758 (określona wtedy jako NN i "nobilis") (z pierwszym mężem Wulfem miała córki) (str. 145, 146) (* jest też jej list jako wdowy z dziećmi z 1758 do Franciszki Szołdrskiej z prośbą o pomoc w kłopotach, w jakie wpadła po śmierci męża, list ten jest w rękopisach "Listy do Franciszki Szołdrskiej")
Hasen von NN, 1736 (str. 122)
Hayder NN, wł. gospody, Wrocław ok. 1747 (str. 135)
Hoffman Abraham, 1738 (str. 125)
Hricko NN, burmistrz miasta Raszków nad Dniestrem 1742 (str. 102)
Izbicki NN, neofita, bd, Leszno (str. 93)

Jabłonowska księżna Dorota z Broniszów 1v. Radomicka, 1736 (str. 112-116)
Jabłonowski Stanisław książę, wojewoda rawski 1736, star. białocerkiewski i międzyrzecki (str. 112)
Jankiess Rebe, Żyd z Leszna, bd, pozwany przed konsystorz w Poznaniu, wyjechał do Głogowa i potem do Frankfurtu (str. 92)
Juda Ree, Żyd z Leszna, bs, pozwany przed konsystorz w Poznaniu, wyjechał do Głogowa a następnie do Frankfurtu (str. 92)

Kaspari NN, Kaspar NN, x 1740 NN Wulfówna 1v. Markusowa
Kasparowa NN z Wulfów, c. Wulfa sukiennika ze Śmigla i Anny Doroty z Szafrów 2v. Hantkiewiczowej, ż. 1* 1735 NN Markus kupiec z miasta Skoki, 2* 1740 NN Kaspari (Kaspar)
Kawecki Tomasz, koniuszy połocki, podstarości wileński 142 (str. 104)
Kierlin Kazimierz, ekonom 1735-36 (* Kazimierz Kierlin był administratorem dóbr Śmigiel 1736) (str. 121-122)
Klatl lub Klatt Adam, porucznik, z żoną 1729, w 1729 miał dług (832 tynfów) u Szołdrskiego (str. 150)
Knochenwebel NN, dr, mieszkał w Poznaniu 1739-40 z żoną, w 1739 pozwany został przed konsystorz poznański, uciekł z Poznania w 1740 (m.in. przed licznymi długami), aresztowany we Wrocławiu 1747, gdzie pół roku siedział w więzieniu za "bluźnienie"; x NN Wulfówna 1v Tylina 1739-40 (117-118, 120, 132-137, 143) (* bliżej nie zidentyfikowany, ale w 1729 występuje w Dreźnie dr medycyny Jan Godfryd Knochenwebel, ale też dr med. Christian Ludwik Knochenwebel w 1734)
Knochenwebelowa NN z Wulfów, c. Wulfa sukiennika ze Śmigla (a jej ojczymem był Hantkiewicz), ż. 1* Tyl (Thiel) kupiec śmigielski 2* dr Knochenwebel 1739-40 (str. 132-133, 136-137)
Kotowicz NN, marszałek 1667 (str. 39)
Kowalski NN, 1725 (str. 90)
Kryga NN, 1751 (str. 155)
Krzywosędzki Nereusz, plenipotent wojewody Szołdrskiego 1747, 1751 (str. 117, 130, 133, 137, 155)

Leybowicz Izrael, Żyd z Wilna 1742 (str. 101, 104)
Lubomirski Stanisław, 1670 (str. 39)

Markus NN, olim 1739, kupiec z miasta Skoki x 1735 NN (2v. Kaspari, pani Kasparowa) (str. 127-128)
Mieszkowski Stanisław, 1736 (str. 113, 115)
Mittelstet Andrzej, mierniczy, wymierzał huby w Popowie

Opic Jakub (* Opitz), 1735 (str. 121)

Pomorski Piotr, szl. 1726 (Wschowa) (str. 110) (miał zapis długu 22000 od wojewody Szołdrskiego)
Przybylski Szymon, 1735 (str. 121)

Raczyński NN (* Leon Raczyński), 1739 (pożyczył 500 złp dr Knochenwebelowi), kasztelan sądecki 1747 (117, 130, 133, 137-138)
Radomicki Jan, olim 1736, wojewoda inowrocławski, mąż Doroty Bronisz 2v. ks. Jabłonowskiej (str. 112)
Rozdrażewscy NN (* tu Rozrażewscy) 1685 (str. 31) (mowa o jakieś sumie 30 000 złp ze skarbu do zapłacenia)
Rykiert NN, Rykert NN, 1715, 1719, 1729, 1730 (* zdaje się mieszczanin wschowski, jakiś Rykiert wystepuje w ks. gr. wschowskich 1748-49) (str. 50-53)
Ryt lub Ryst NN, mieszczanin poznański, potem we Wrocławiu 1740 (str. 135)

Sawicki Jakub, gubernator zamku w Raszkowie i Jahorlika 1742 (str. 101-102)
Sobocki Łukasz, 1733 (str. 101)
Stertel lub Sterzel lub Hertel, ksiądz, instygator w Poznaniu 1747 (str. 130)
Sułkowski NN, łowczy litewski 1747 (str. 130)
Szafr ? Schafr ? Schafer?, z Szafrów Anna Dorota (* zob. Wulfowa, Hantkiewiczowa)
Szarzyński von NN, 1736 (str. 122)
Szołdrski Ludwik, passim, wojewoda 1724-36 -> Stefan
Szołdrski Stefan, star. łęczycki, inowrocławski i rogoziński 1736 (str. 112)
Szulc NN, ksiądz, bd, Leszno? (str. 93)
Szurzycki Jeromiej, pisarz miejski w Raszkowie nad Dniestrem 1742 (str. 102)
Szymonowicz Izaak, Żyd z Wilna 1742 (str. 101, 104)

Tanasiej NN, namiestnik w Raszkowie nad Dniestrem 1742 (str. 102)
Tanasiej NN, wójt Raszkowa nad Dniestrem 1742 (str. 102)
Tarnawska NN, 1736 (str. 112)
Thiel (* zob. Tyl)
Thiele Samuel Fryderyk, (str. 141)
Thirlin Ewa Rozyna, raz Thielin, (z Wulfów? z Hantkiewiczów?), córka (pasierbica?) Hantkiewicza, związana z koszanowem 1735-38, olim 1747 (str. 120-122, 140)
Trzebicki Andrzej, biskup krakowski 1677 (str. 30)
Tyl NN, Tyla NN, Thiel NN, Thile, zm. 1734, kupiec ze Śmigla, x NN Wulfówna 2v. dr. Knochenweblowa -> dzieci maloletnie ok. 1740 (które miały "kilka tysięcy zapisane na Jasieniu") (str. 127-128, 132, 134, 136)
Tylina NN z Wulfów, ż. 1* Tyl kupiec ze Śmigla, wdowa, 2* dr. Knochenwebel 1739-1740 (str. 128, 132)

Ulatowski NN, 1725 (str. 90)

Wielopolski NN, marszałek 1662 (str. 38)
Wikdorowicz Nadon, Wigdorowicz Natton (* Wiktorowicz), Żyd, kupiec z Wilna, tam zadłużył się na 20 tys. i zniknął, wyprowadził się do Raszkowa (wszczęto za nim poszukiwania i tu go znaleziono) 1742 (str. 101, 104)
Winklerowa NN, 1747 (str. 131)
Wosiński NN, sługa Szołdrskiego 1725 (str. 151-152)
Wolf Marcin, Wulf Marcin, 1738 (str. 140)
Wolf Zachariasz, 1738 (str. 140)
Wulf NN, Wolf NN, sukiennik ze Śmigla -> córki NN (1v. Tyl (Thiel) 2v. dr Knochenwebel), NN (1v. Markusowa, 2v. Kasparowa) i być może też Ewa Rozyna Thirlin (str. 132)
Wulfówna NN, Wolfówna (* zob Tylina, Knochenwebelowa)
Wulfówna NN (* zob. Markusowa, Kasparowa)
Wulfówna Ewa Rozyna, Wolfówna - domniemana córka Wulfa lub Hantkiewicza (* zob. Thirlin)

Żeromski NN, 1736 (str. 113, 115)


oprac. Roman Knap - Kurowski

Indeks osób z rękopisu "Akta Andrzeja Karola Grudzińskiego 1653-1676" (rękopis w Biblioteka Kórnicka)


Andrzej Karol Grudziński (ur. 1611- zm. 1678, pochowany w Rogoźnie), herbu Grzymała, syn Zygmunta Grudzińskiego wojewody kaliskiego i Anny Opalińskiej, kasztelan nakielski 1648-53, wojewoda kaliski 1653-61, wojewoda poznański 1661-78, starosta nakielski 1641, wałecki 1648-77, rogoziński 1641-60, średzki 1664, osiecki 1671, drahimski 1657, najbogatszy magnat wielkopolski i dziedzic m.in. dóbr Złotowo (m. Złotowo, Święta, Wąsosz, Klukowo, Blękwit, Nowydwór, Skic, Sławianowo, Kleszczyna, Rudna, Stawnica, Dzierzązna, Zakrzewo i Prochy), Boguniewo, Potulice, Jędrzejowo, Zamoście, Nowa Wieś, Łobżenica (m. Łobżenica, Rataje, Piosna, Liszkowo, Tłukom i Długowo), dóbr Chmalierowo (Ch., Gromadno, Skrogularz, Żelazne, Kijaszkowo), Wiśniewka, miasto Krajenka, Piecewo itd itd, to postać historyczna, o której już bardzo wiele napisano, szczególnie i najczęściej a propos jego niesławnej postawy w czasie potopu szwedzkiego (zdrada, poddanie Ujścia - potem jednak zrehabilitował się i wrócił na stronę polską podejmując walki ze Szwedami, mi.n. bitwa pod Lubrzem, pod Kłeckiem). Fundator paru kościołów (w Złotowie 1661-64, w miejsce spalonego przez Szwedów; w Wiśniewce 1647, klasztoru w Łobżenicy). W 1667 Grudziński prosi papieża Klemensa IX o ogłoszenie Salomei błogosławioną.

Niniejsze akta odnoszą się w całości do tej postaci. Są one jednak dość specyficzne, mianowicie nie dotyczą jego działalności politycznej, ani nawet spraw majątkowo-gospodarczych, natomiast dotyczą one jego spraw rodzinnych. A jest to w sumie o tyle ciekawe, że jego sprawy prywatne o wiele bardziej poruszały ówczesną opinię publiczną niż jego aktywność polityczna. Bo oczywiście to ówczesny celebryta. Potężny wpływowy i arcybogaty magnat - a plotki o sobie, uwagę opinii publicznej przykuł swoim namiętnym romansem ze szlachcianką Marianną Święcicką. I nie chodzi tu nawet o różnice w statusie społecznym, o romans bogatego magnata z uboższą typową szlachcianką, bo chodziło o coś bardziej "skandalicznego" - otóż gdy ich romans zakwitł, Marianna była zamężna, jej mężem był Piotr Korzbok Zawadzki, i żonaty był również Andrzej Karol Grudziński, jego żoną była w 1653 (od 1638) Urszula z Potulickich.
Oczywiście taki romans nie mógł zbyt długo uchować się w tajemnicy.
Piotr Zawadzki maltretował i zdradzał swoją żonę, która pewnego dnia nie wytrzymała, oskarżyła go o znęcanie i uzyskała separację - ale to nie był koniec jej kłopotów, wiosną 1652 Zawadzki wynajmuje zbirów, którzy mieli zabić Mariannę, i faktycznie napadają ją oni gdzieś w drodze, strzelają do niej, ta upada na ziemię, i bandyci myśląc że ich ofiara nie żyje uciekają. Szczęśliwym trafem Marianna przeżyła ten zamach. Już wtedy Marianna była związana z Grudzińskim, więc ten w zemście zabija Zawadzkiego w Swarzędzu. Grudzińskiego skazano na infamię. I coraz głośniej mówiło się o tym romansie. Bo i faktycznie, wszystko rozgrywa się tam jak w hollywoodzkim filmie, w którym mamy "zakazaną" miłość, wielkie bogactwo i leje się krew. Pamiętajmy jednak że były to czasy inkwizycji. Nieślubne związki i cudzołóstwa były nie tylko potępiane, ale groziły również za nie bardzo surowe sądy i wyroki inkwizycyjne. Dlatego ta cała sprawa, poza plotkami, mogła się skończyć bardzo źle dla zakochanej pary. Ale wiadomo, Grudziński był nietykalnym wpływowym magnatem. Skończyło się zatem w sumie tylko na "pudelkowych" plotkach, i na tym, że biskup Czartoryski zaczął przedstawiać Mariannę Święcicką jako demona, która opętała bogatego mężczyznę. Tymczasem Grudziński owdowiał, Święcicka też. I powoli wzajemny romans mógł zostać sfinalizowany małżeństwem.
(* o historii tej zresztą pisano już - m. in. "Rzeczpospolita i świat" Janusz Tazbir (wyd. 1971), "Opowieści kórnickie" Marceli Kosman (wyd. 1983), "Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej" Zbigniew Kuchowicz (wyd. 1993), "Sławnych Polaków uczucia i śluby" Ludwik Stomma)

Akta niniejsze dotyczą sprawy związku Andrzeja Karola Grudzińskiego i Marianny Święcickiej. Mamy tu zatem ekstrakty wpisów do ksiąg grodzkich, regestry 3 z nich znajdujemy w Tekach Dworzaczka - kiedy to w 1655 w Nakle Andrzej-Karol Grudziński wda kalis. zap. dług 6. 000 zł. Mariannie Święcickiej, wd. po Piotrze Zawadzkim. W 1653 we Wschowie Andrzej Karol Grudziński w-da kaliski wieś swą dziedz. Rzeszkowo w pow. nak. Mariannie Święcickiej wd. po ol. Piotrze Zawadzkim za 30. 000 fl. sprzedaje i taż Marianna Święcicka na wsi Rzeszkowo p. nak. od Grudzińskiego kupionej, temuż Grudzińskiemu zapisuje dożywocie. W 1655 Marianna Święcicka, wdowa po Piotrze Zawadzkim, całe dobra Rzeszkowo w pow. nak. rezygn. sobie przez Andrzeja Karola Grudzińskiego wojewodę kaliskiego, temuż wojewodzie sprzedaje za 30. 000 zł.
Ale nie tylko. Otóż dowiadujemy się, że wojewoda Grudziński poślubił Święcicką w Gdańsku, w kościele oo. karmelitów w 1657. Wygląda to na cichy skromny ślub, zawarty z dala od plotek i emocji opinii publicznej. Niemniej Grudziński został oskarżony przed sąd konsystorski o prawomocność i legalność tego ślubu. Przed konsystorzem - gdańskim i kujawskim - w l. 1657-1660 odbywa się zatem proces o legalizację tego związku. Proces kończy się pomyślnie dla Grudzińskich, ale z akt wynika, że wymagał on nawet interwencji papieskiej, bo sprawa ta oparła się nawet o Watykan. Legalizacja tego "skandalicznego" związku to jedno, drugim kłopotem była legalizacja dzieci z niego spłodzonych. Rzecz w tym, że syn naszej pary - Stefan Adam Grudziński urodził się przed ślubem. Oczywiście ukrywano ten fakt jak się tylko da. A rzecz jest arcypoważna - Stefan miał w przyszłości dziedziczyć olbrzymią fortunę! Sprawą o legalizację swojego potomka wojewoda Grudziński przez kilka lat zajmował sejmiki i Sejmy (jak to napisano wprost w 1672 - "Ponieważ sprawa Jego Mości Pana Wojewody Poznańskiego ratione legitimationis fily eius jusz to kilkanaście lat na Seymach, Seymikach Rzeczpospolitej y stany wszystkie miesza juraq antiqua convellit jako jeszcze judeia seymowe i trybunalskie turbuje innocentiam ..."), że aż w 1659 Sejm Rzeczpospolitej - w drodze wyjątku - uchwalił nawet osobną ustawę, legitymizującą jego dzieci. Ale nawet i ta uchwała nie zakończyła definitywnie tej sprawy. Jeszcze w 1672 w ks. gr. warszawskich złożono specjalne zeznanie Stanisława Grudzińskiego w sprawie prawego urodzenia i ochrzczenia Stefana Adama Grudzińskiego. Przeciwko bowiem legitymizacji syna wojewody Grudzińskiego przez cały ten czas i przez wiele lat występowali jego krewni (inni Grudzińscy, Opalińscy, Działyńscy), którym marzyło się po śmierci wojewody odziedziczyć jego olbrzymi majątek - z pominięciem właśnie jego "przedślubnego" syna.
Na tym tle dochodzi nawet do bardzo gwałtownych zajść. Pretendentom do przyszłego olbrzymiego spadku nie wystarczyło bowiem nękać wojewody na drodze prawnej i plotkami, w 1670 roku doszło bowiem do gorszącego zajazdu na Wieleń oraz Kwiatkowice i inne dobra wojewody oraz do porwania Stefan Adama Grudzińskiego przez sługów i dragonów Melchiora Grudzińskiego. 80 % niniejszych akt dotyczy tej właśnie brutalnej afery. Ruszyły pozwy, obdukcje, manifestacje, oskarżenia szły przed Trybunały szlacheckie, ciągle interweniowano u króla, zaczęły się sypać niczym z rękawa wyroki infamii i banicji, wyroki publikowano w licznych księgach grodzkich, aferą tą zajmowały się sejmy i sejmiki, zawierano ugody, ale potem ich nie dotrzymywano itd. A wszystko to przez całe 3 lata (1670-73).

"Akta Andrzeja Karola Grudzińskiego" to przede wszystkim zbiór ekstraktów, wypisów, odpisów z różnych lokalnych ksiąg grodzkich (poznańskich, wschowskich, nakielskich, pyzdrskich, gnieźnieńskich, przedeckich, piotrkowskich, lubelskich, warszawskich, sieradzkich, łęczyckich, lwowskich, wyszogrodzkich i sochaczewskich), i przede wszystkim są to oblaty dekretów i publikacji wyroków trybunalskich w sprawie "wieleńskiej". Tym samym widać, że treść i charakter tych akt jest sprofilowany i generalnie podporządkowany jednej sprawie (legitymizacji małżeństwa wojewody, jego syna oraz w sprawie zajazdu na Wieleń). Przypominają w tym porządek fascykułu, tj. zbioru akt, które łączy pewna osobna konkretna sprawa, i dlatego, dla porządku, wyodrębniono je z wielu innych.

Dlatego wiele osób jest tu spoza Wielkopolski i z kręgu różnych lokalnych kancelarii. Tym bardziej to pokazuje jak ciężką sprawą jest kwalifikacja i wykorzystanie podobnych akt dla sporządzania indeksów i identyfikacji osób. Ich bowiem charakter regionalny (z Wielkopolską) jest bardzo luźny i wynika z pochodzenia i osiadłości głównego bohatera (Grudziński), a tymczasem z uwagi na status - głośność i wyjątkowość jego spraw wykraczały poza region. Z miejscowości szeroko wielkopolskich i kujawskich wzmiankowane są wieś Boguniewo, miasto Bydgoszcz, wieś Garby, Gniezno, Izbica, Kalisz, wieś Kamionki (ok. 1670/76 - wieś koło Kórnika, należała do Grudzińskiego, wzmiankowany tam jakiś borowy), Kórnik, wieś Ludomy, Nakło, Poznań, Rzeszkowo (w pow. nakielskim), Siekierki Wielkie w pow. średzkim, Spławie (majętność Grudzińskiego), miasto Swarzędz (* tu Szwarządz), Toruń, Ujście, miasto Wieleń (należało w 1670 do Grudzińskiego, nazwany tu on został również kolatorem parafialnego kościoła Wieleniu), Włocławek, miasto Wronki, Wschowa i wieś Zawada. W szczególności wzmiankowana jest np. zdewastowana kamienica "Ridtowska" należąca do Andrzeja Karola Grudzińskiego.(Poznań, na rogu Rynku 52 i ul. Wodnej; została zdewastowana przez wojska szwedzko-brandeburskie w 1657, potem odbudowana przez Andrzeja Karola, który zresztą w 1677 oskarżył za "niedoróbki" architekta Jana Końskiego i stolarza Bucholza - o czym więcej w "Wystrój i wyposażenie kamienic poznańskich" Witold Gałka, 1994)
Oprócz zajazdu na Wieleń, akcja sługów i dragonów Melchiora Grudzińskiego (ale też z "cichej" inicjatywy Działyńskich, Opalińskiego i zdaje się Wężyka starosty sieradzkiego) była szerzej zakrojona, bo również gwałtownie zajechano dobra lutomierskie w sieradzkim, które należały do wojewody Grudzińskiego (Kwiatkowice z dworem 1670; Piorunów, Jerwonice - tu zapisane raz jako Jerzwanice 1670 i raz jako Gerwanice 1671 - oraz Wrząca z dworem 1670, wieś nazwana tu raz "Wrząca seu Parzygnoje") (* z majątków sieradzkich spotykamy też z pow. szadkowskiego Poddębice z dworem 1672 oraz Czepowo koło Poddębic, obecnie zwane Czepów, a także miejscowość Młodawin Dolny). Raz w związku z oprawą wiana dla Święcickiej w 1660 wymieniono tu szereg wsi z dóbr Złotowskich (str. 39 - m. in. Blękwit, Klukowo, Wąsosz, Święta, Skic, Rudna, Klesczyna, Sławianowo, Zakrzewo, Dzierzązna, Prochy seu Prochów, Kiełpin, Łąkie, Stawnica, Wiśnienka, Głowsk, Lipka i Śmiardowo).
Występuje też niejaka wieś Fredrowice w sier. 1670, ale takiej nie znajduje, więc może błąd odczytu lub zapisu.

ps. występuje tu bliżej nienazwany "chorąży czernichowski" (ok. 1670/76), jeszcze go nie zidentyfikowałem

....................


Abazy Basza, bez daty
(ps. - Mahmed Abaza pasza to dowódca turecki zm. 1634, dowódca który w 1633 wkroczył z wojskami tatarskimi do Polski, wywołując przygraniczną wojnę, i poniósł klęskę pod Kamieńcem Podolskim; jego osoba w tych aktach pojawia się z uwagi na wspomnianą wyżej ustawę sejmową legitymizującą "nieślubne" dzieci wojewody Grudzińskiego. Uchwała ta pochodzi z Sejmu 1659 i w sumie należy do uchwał kuriozalnych, bezprecedensowych (tu na str. 34-36). Legitymizuje się tam dzieci Grudzińskiego z uwagi na zasługi wojewody. Dlatego też uchwała ta wymienia te zasługi, a wśród nich przede wszystkim "żołnierskie", udziały w wojnach, bitwach itp. Znać z tego, że Andrzej Karol Grudziński brał udział w bitwie pod Kamieńcem 1633.
Odpowiedzi ustęp zacytuję - "Tylko co się przeciwko Abazemu Baszy otworzyło pole do dzielności, pułtora set także uzarza swego, stanął, choć bez effektu zapędów, kiedy na ten czas ultro arma wszystkie uniżały się polskim. Co pod Piławcami usarską chorągiew w półtora sta koni i 200 węgierskiej piechoty znacznym własnym nakładem; co po szczęśliwej naszej koronacji pod Zbaraż, Zwaniec i Batków chorągiew kozacką; pod Beresteczko regiment 12 set piechoty wybornej i swoim kosztem zaciągu arkabuzerską chorągiew sto koni. Pod Gniezno i Warszawę chorągiew kozacką. Pod Toruń regiment 13 set dobrej piechoty zebrał, stawił nie folgując kosztom, pracom, czułości. To w oczu naszych, to w censury naszej, jego dzieła pamiętne, kiedy lwim sercem nieprzyjacielowi obuius tyłem go sobie obracał, rzadkim męstwem i śmiałością pod Kalisz idąc. Wrzesczewicza generała 12 set og..stego z nim wojska, ze dwiema sty koni tylko, ad internecionem zniósł."
A propos tej ostatniej sprawy, tj. bitwy pod Lubrzem, gdzie ponoć zginął generał Wrzesowicz, polecam dyskusję na forum historycy.org -> http://www.historycy.org/index.php?showtopic=75810 i niniejsza uchwała sejmowa jest lakonicznym, ale kolejnym dodatkowym źródłem w sprawie tej bitwy)

Balicki Wojciech, 1657/59
Bąkowski Jan Ignacy (* tu Bakowski), podkomorzy chełmiński 1661
Bartoszewski Stanisław, z miasta Krajenka, "honestus", woźny 1671
Bieliński Franciszek Jan, miecznik koronny tu ok. 1670/76 (* nie nazwany tu z imienia i nazwiska "miecznik koronny", który dzierżawił od Grudzińskiego jego dobra zdaje się Kórnik, a przy tym opiekował się w Warszawie jego synem Stefanem, są tu niedatowane "punkta pretensji do miecznika koronnego"; Bieliński był miecznikiem w l. 1670-1681, potem został wojewodą malborskim)
Bojanowski Piotr, cześnik płocki, sekretarz królewski 1673
Bykowski Stanisław, starosta przedecki i kłodawski 1670-71
Bełżecki Aleksander Stanisław, wojewoda podolski 1659
Bieniewski Stanisław Kazimierz, kasztelan wołyński 1659
Blenkwitek ? Bartłomiej, ze wsi Blenkwit, woźny 1671
Błeszyński Wojciech, 1670
Bryszkowski Tomasz, 1670
Brzostowski Cyprian, referendarz litewski 1659
Bułakowski Wojciech, 1669
Butler Gotard (* tu Buthler), podkomorzy koronny 1659
Bystram Baltazar, 1657

Chanowicz Jan, Hanowicz Jan, kapitan i wice-rotmistrz dragonów (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Chmielewski NN, raz Chmelewski, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-71
Chodowicz NN, kancelista urzędu gr. gnieźnieńskiego (podpis pod ekstraktem 1670)
Chojnacki NN, Choynacki, kancelista urzędu gr. sochaczewskiego (podpis pod ekstraktem 1672)
Chwałkowski NN, kancelista w urzędzie gr. wschowskim (podpis po ekstraktem 1653)
Cieszewski Adam, 1672
Czachorio Wojciech, Szachory Wojciech, ksiądz, dziekan i oficjał bygdoski 1657
Czartoryski Kazimierz Florian książę (1620-1674), biskup kujawski i pomorski 1657-59 (* to biskup poznański 1651-55, potem bp kujawski 1655-73 i prymas 1673-74)
Czosnowski NN, kancelista urzędu gr. warszawskiego (podpisy pod ekstraktami 1670 i 1672)

Dambrowicz Jan, protonotariusz apostolski, pisarz konsystorza gdańskiego 1657
Dąbrowski NN, kancelista urzędu gr. warszawskiego (podpis po ekstraktem 1670)
Denhoff Stanisław, bd, w luźnym dopisku, przekreślony
Dęmbiński Remigian, chorąży chełmiński 1657
Dłuski Kazimierz, 1657/59
Dobiecki Jan, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-73
Dobrzycki Franciszek, (Sieradz) 1671
Dropkowicz Adam, ksiądz, wice-kantor kujawski 1660
Działyński Zygmunt, wojewoda brzeski 1669-73

Garnisz NN, Garnysz (* raz Garniz), dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Gawarecki NN, kancelista w urzędzie gr. poznańskim (podpisany pod ekstraktem 1653) (* to najpewniej Aleksander Gawarecki, syn Wojciecha i Zofii Święcickiej, który wyst. w TD w l. 1653-71, m.in. w 1659 jest chrzestnym właśnie w Poznaniu, a w 1671 tamże świadkiem ślubu)
Gawroński Stanisław, faktor we wsi Kwiatkowice 1671
Gembicki Jan, biskup płocki 1659
Gilbaszewski Sebastian, 1670
Gniński Jan, podkomorzy pomorski, marszałek Sejmu 1659
Godyński Mateusz, Godiński (raz też pomyłkowo Maciej Grudziński), ksiądz, pleban w Wieleniu 1670-71 (1672-73) (* był nim w l. 1670-71)
Gołecki Paweł i Bartłomiej, Golecki, bracia, dragoni (uczestnicy zajazdy na Wieleń) 1670
Gogolewski Andrzej, 1670, administrator Łobżenicy 1673
Goliszewski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Gorski Mikołaj (* Górski), pisarz gr. krasnostawski 1670
Górska Jadwiga (* zob. Karśnicka)
Grabowski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Gromadzki Aleksy (* raz Gomacki), (Sieradz) 1671
Grudzińska Helena, siostra Stanisława (* zob. Mycielska)
Grudzińska Konstancja, ż. 1* Krzysztof Koniecpolski 2* Kazimierz Grudziński 1671
Grudzińska Marianna ze Święcickich, 1653-76, żona 1* Piotr Korzbok Zawadzki 2* 1657 Gdańsk Andrzej Karol Grudziński
Grudziński Andrzej, olim 1670, wojewoda rawski -> Kazimierz, Marcin i Melchior
Grudziński Andrzej Karol, 1653-76, kasztelan nakielski 1653, wojewoda poznański, star. rogoziński, dz. d. Rzeszkowo 1653, star. średzki 1670, star. osiecki, kolator kościoła w Wieleniu 1670, x 2* 1657 Marianna Święcka -> Stefan Adam
Grudziński Kazimierz, syn Andrzeja, wojewodzic rawski 1670-72, x Konstancja 1v. Koniecpolska 1671
Grudziński Marcin, olim 1671, syn Andrzeja, podkomorzy inowrocławski
Grudziński Melchior, syn Andrzeja, kasztelan brzesko kujawski 1670-76
Grudziński Stanisław, dz. d. Naramowice 1671 (1672)
Grudziński Stefan, wojewodzic rawski 1670
Grudziński Stefan Adam, 1670-76, syn Andrzeja Karola i Marianny Święcickiej (* był to podstoli koronny 1677-85 zm. bzp)
Grudziński Zygmunt, wojewoda kaliski -> Andrzej Karol
Grzegorzewski Maksymilian, (Poznań) 1673
Grzywiński Tomasz, szl. 1657
Gwarek Walerian, woźny (Piotrków) 1671

Haasius ? Andrzej, bakałarz nauk teologicznych, przeor karmelitów gdańskich 1657
Hagenau Jerzy, ksiądz jezuita, rektor 1657
Hankiewicz NN, sekretarz królewski 1659/61
Hański NN, kancelista urzędu gr. lubelskiego (podpisy pod ekstraktami aktów z 1670-71)
Henzler Jan, jezuita 1657
Hepner Wojciech, szl. 1659
Herba Franciszek Maria, 1659
Hlebowicz Jerzy, starosta gen. żmudzki 1659

Iwanowski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670

Jabłkowski Kazimierz, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-73
Janiszewski Franciszek, 1670
Jerzykowski Jan, (Kalisz) 1672
Jezierski NN, Jeziorski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń i porwania Stefana Grudzińskiego) 1670

Kałowski Andrzej, sędzia gr. łęczycki 1672 (* był nim już w 1666)
Kamiński NN, ksiądz, pleban krajeński (w Krajence), dziekan złotowski (1672, udzielał chrztu Stefanowi Adamowi Grudzińskiemu)
Kargul ? Korgul ? Jakub, woźny z Sieradza 1672
Karśnicka Jadwiga z Górskich, ż. Jana
Karśnicka Urszula, córka Jana i Jadwigi Górskiej, (Sieradz) 1671
Karśnicki Sasin Jan, olim 1671 -> Urszula
Kawiecki NN, sędzia z. podolski (?) 1670
Kawiecki Jan, (Sieradz) 1671
Kawiecki Piotr, sługa Grudzińskiego 1670
Kiciński NN, kancelista urzędu gr. przedeckiego (podpis pod ekstraktem 1670)
Kłosowski Stanisław, plenipotent Grudzińskiego w Poznaniu i w Piotrkowie 1670-72
Kociełkowski Zygmunt, pisarz z. sieradzki (podpis, 1671-72)
Komorowski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Koniecpolska Konstancja (* zob. Grudzińska)
Koniecpolski Krzysztof, olim 1671, wojewoda bełski, x Konstancja 2v Grudzińska
Kopeć Jan Karol, kaszt. ? połocki 1659
Koryciński Wojciech, (opat) proboszcz gen. miechowski, sekretarz wielki koronny 1659
Koss Hilariusz, biskup chełmiński i pomezański 1659
Koss Jan, kaszt. ? chełmiński 1659
Kowalski NN, (kapral ?) dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń i porwania Stefana Grudzińskiego) 1670-71
Kowalski NN, kancelista urzędu gr. piotrkowskiego (podpis pod ekstraktem 1672)
Kozieł Jakub, ze wsi Siekierki Wielkie, woźny 1670
Kozłowski Stanisław, honestus, woźny (Poznań) 1673
Krasiński Jan, referendarz koronny, star. warszawski 1670-72
Krasiński Jan Kazimierz, podskarbi koronny 1659
Kraśnicki Stanisław, 1670
Krąkowski NN, kancelista urzędu gr. sieradzkiego (1670-72)
Krępniski Wojciech, (Sieradz) 1671
Krępski Paweł, ze wsi Młodawin Dolny, woźny (Sieradz) 1671
Krobanowski Jan, olim 1671 -> Maksymilian
Krobanowski Maksymilian, syn Jana, 1671
Książek Stanisław, z miasta Izbica, woźny 1670
Księski Stefan (Xięski), podstarości krakowski 1669

Lachowski Wawrzyniec, "nobilis", woźny królewski, Lublin 1670-71
Laskowski Paweł, plenipotent Grudzińskiego w Poznaniu 1670
Laskowski Stanisław, wojewoda płocki 1659
Lasocki Adrian Olbracht, starosta wyszogrodzki 1672
Latkowicz Andrzej, ksiądz, proboszcz szpitala św. Witalisa we Włocławku 1660
Latoss Wojciech, pisarz konsystorza kujawskiego 1660
Leszczyński Bogusław, bp nominat łucki, proboszcz krakowski, opat sieciechowski, podkancelrzy koronny 1659
Leszczyński Jan, star. gen. wlkp 1670-73, kanclerz wielki koronny 1672
Leszczyński Wacław, arcybp gnieźnieński 1659
Leszczyński hrabia na Lesznie Władysław, 1659
Leżeński Tomasz (* tu Leżyński), biskup chełmski 1660
Libicki Franciszek, 1670
Lorkowski NN, kancelista urzędu gr. poznańskiego (1670)
Lubomirski Jerzy, hrabia na Wiśniczu, hetman polny koronny, marszałek wielki koronny 1659
Lubowiecki Władysław, sędzia z. krakowski 1659
Lynksza ? kancelista w urzędzie gr. krakowskim 1669
Łącki Korzbok NN, 1660
Łączkowski Stanisław, związany z Boguniewiem (Poznań) 1672
Łosiatyński Jacek, plenipotent Jana Opalińskiego wojewody kaliskiego w Pyzdrach 1672

Makowiecki Jan, (Poznań) 1672
Makowski Baltazar, (Sieradz) 1671
Malczewski Rafał (raz Maleszewski, a nawet Małachowski), dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Malczewski Wojciech, sędzia gr. wschowski (podpisany pod ekstraktem aktu z 1653) (* wg TD Wojciech Malczewski był sędzią grodzkim wschowskim w l. 1658-80, podsędek wschowski 1667, kasztelan lędzki 1680)
Małachowski Rafał Stanisław, sędzia gr. piotrkowski 1672
Małoch Wojciech, z miasta Krajenka, woźny 1670 i 1673
Markiewski NN, kancelista urzędu gr. kaliskiego (1672)
Masłowski Stanisław, 1670 (Poznań)
Maziński NN, Maxiński?, kancelista w urzędzie gr. pyzdrskim (podpisy pod ekstraktami akt z lat 1670-71)
Miedzyński Wojciech, (Kalisz) 1672
Miaskowski Andrzej, regent kancelarii większej koronnej 1659
Mieszkowski Piotr, ksiądz, kanonik kujawski 1660
Mikołajewski Stanisław, podstarości gr. sieradzki 1670-71
Milewski Andrzej, (Sieradz) (1659) 1671
Młodawski Walenty, burgrabia gr. sieradzki 1671
Moczarski Wojciech, raz Mocarski Wojciech, 1670-72
Modlibowski Kacper, sędzia gr. poznański 1672-73, dapiefer
Mogilnicki NN, bez daty, towarzysz młodego Stefana Grudzińskiego (ok. 1678)
Morsztyn Andrzej, referendarz koronny 1659
Mrozowicki NN, kancelista urzędu gr. lwowskiego (podpis, 1671)
Mycielska Helena z Grudzińskich, skarbnikowa poznańska (1671)
Mysczyński NN (* Myszczyński), (podpisany pod aktem z 1670)
Nakielski Jan, 1670
Naruszewicz Aleksander, podkanclerzy litewski 1659
Ninkowski Jan, ksiądz, kanonik, wikariusz generalny i oficjał kujawski, kanclerz kruszwicki 1660

Oborski NN, starosta sochaczewski 1672
Obrąpalski NN, kancelista urzędu gr. piotrkowskiego (1672)
Olizar NN, podsędek z. kijowski 1669
Olewski NN (raz błędnie Oleński), dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Olszowski Stanisław, regent kancelarii mniejszej koronnej 1659
Opalińska Zofia z Przyjemskich, żona Jana
Opaliński Jan, wojewoda kaliski 1669-73, mąż Zofii Przyjemskiej
Opaliński Łukasz, marszałek nadworny koronny 1659
Opaliński Piotr, wojewoda kaliski 1669-70
Ostaszewski Florian, 1670
Ostrowski Mikołaj, 1670

Pac Krzysztof, kanclerz wielki litewski 1659
Parzniewski Stanisław, (Poznań) 1673
Pawlikowski Marcin, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Pinocci Hieronim, sekretarz królewski 1672
Piotrowski NN, sługa ("famulus") Piotra Kawieckiego 1670
Pniewski NN, kancelista urzędu gr. warszawskiego (1670)
Poklękowski Tomasz, szl., woźny (Sieradz) 1671
Ponikowski Bartłomiej (raz Ponikniewski), plenipotent Grudzińskiego w Piotrkowie 1670, 1671
Poniatowski Maciej, referendarz duchowny koronny 1659
Potocki Przecław, burgrabia z. poznański 1672
Potocki Stanisław, hetman wielki koronny, wojewoda krakowski 1659
Prażmowski Mikołaj, kanclerz wielki koronny 1659
Pruszkowski Jan, szl. 1675
Przyjemska Zofia (* zob. Opalińska)
Przyjemski Krzysztof, kasztelan chełmiński 1657

Racięcki Łukasz, Racięski (Poznań) 1670, 1673
Raczyński Zygmunt, star. jasieński, sędzia gr. nakielski 1657
Radlicki Andrzej, sędzia gr. nakielski, pisarz z. poznański 1672 (podpisany pod ekstraktem aktu z 1654 i 1660) (* to Andrzej Radlicki, burgrabia zs gnieźnieński 1654-62, sędzia gr. nakielski 1664-69, poborca poznański 1669, marszałek Trybunału Koronnego w 1669)
Radoliński Andrzej, sędzia gr. poznański 1670
Radoszewski Jan, 1671 (Sieradz)
Rakowski NN, kancelista urzędu gr. łęczyckiego 1672
Reymer Bernard, jezuita, dr teologi 1657
Rozdziałkowski Jan, 1670 (związany z Wieleniem)
Różyński Piotr (tu Rozynski), (Poznań) 1673
Rudolski NN, kancelista urzędu gr. poznańskiego (podpisany pod ekstraktem z 1670 i 1672-73)
Rudolski Wawrzyniec, 1670
Rybiński Franciszek, 1670
Rycz Iwan, chorąży dragonów 1670

Sapieha Aleksander, referendarz duchowny litewski 1659
Sapieha Paweł Jan, hetman wielki litewski, wojewoda wileński 1659
Sarnowski Stanisław, biskup przemyski 1659
Sedgiewicz ? NN, podpisany pod ekstraktem aktu z ks. gr. pozn. 1670
Sielski Aleksander, kasztelan gnieźnieński 1659
Skalski NN, bd (ok. 1678)
Skolimowski ? NN, kancelista lubelski 1673
Sławinowski Jan, sługa Wojnarowskiego (w Boguniewie?) (Poznań) 1672-73
Słuszka Zygmunt (* tu Słuski) chorąży wielki litewski 1659
Smokowski Jan, woźny (Poznań) 1672
Sobieski Jan, chorąży wielki koronny 1659
Sobolewski Karol, (Poznań) 1673
Sobolewski Walenty, pisarz z. i gr. warszawski (1670)
Sołotwiński NN (też błędnie Sołowiński), dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Sophronis Walenty, ksiądz jezuita, senior rezydencji margeburskiej 1657
Starzyńska Ewa z Żeromskich, ż. Jana (1671)
Starzyński Jan, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-73
Starzyński Świętosław, syn olim Jana i Ewy Żeromskiej, 1671
Strzałkowski NN, (podpisany pod ekstraktem aktu z ks. gr. nakielskich z 1660 i z 1676)
Strzałkowski Franciszek, 1670
Suchcicki Stanisław, (Poznań) 1673
Szamowski Feliks, pisarz lubelski (trybunalski?) 1670
Szaniawski Feliks, pisarz z. lubelski 1670-73
Szarbski NN, Szarpski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Szulewski Andrzej, (Sieradz) 1671
Szmiglewski Marcin, komendarz w Sobkowie 1657

Świebodziński Michał, z Zawady, woźny (Poznań) 1653
Święcicka Marianna (* zob. Grudzińska)
Święcicki ze Święcic Jan -> Marianna (Grudzińska)
Święcicki Franciszek, plenipotent Grudzińskiego w Wyszogrodzie 1672
Święcicki Mikołaj, ksiądz, bd
Święcicki Stanisław (ok. 1620 - 1696), ksiądz, prepozyt kościoła św. Jerzego w Warszawie, bp sufragan żmudzki, archidiakon inowrocławski, oficjał gdański 1657-59, dziekan kujawski 1660 (* ze Święcickich h. Jastrzębiec, Stanisław Jacek Święcicki to bp sufragan żmudzki 1651-77, biskup chełmski w l. 1677-96 i bp nominat chełmiński 1696)

Tański Jan, wice-instygator królewski 1657, instygator koronny 1659
Tarło Jan, wojewoda lubelski 1659
Tarnowski Jan, arcybiskup lwowski 1659
Terlecki Jan, 1671
Tibicini ? Ksenodoch (Ksenderkerio, Ksenderkow, Ksendecho?), Jakub i Jan Tibicines, dragoni 1670
Tłukomski Jan, (Warszawa) 1670
Tolibowski Wojciech, biskup poznanski 1659
Trębnicz Stanisław, Trebnic, ksiądz, archidiakon i oficjał kamieński 1657
Trzebicki Andrzej, biskup krakowski 1659
Twardowski ze Skrzypny Andrzej, plenipotent wojewody Piotra Opalińskiego w Pyzdrach 1670

Ujejski Florian, biskup kijowski 1659
Uścieński Marcin, (Poznań) 1673

Wardolski Michał, Wardeski, woźny (Poznań) 1670 i 1672
Wężyk na Woli Wężykowej Stanisław, starosta sieradzki 1670-71 (1672)
Wiecki ? sługa u Grudzińskiego, bd
Wierzbowski Hieronim, wojewoda brzeski 1659
Wierzbowski Stefan, biskup poznański tu ok. 1670/76
Wierzeyski Piotr (* Wierzejski Piotr), 1670
Wildeman Krzysztof, Vidman, kanonik kruszwicki 1657
Wilga NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Wilkotarski NN, kancelista urzędu gr. poznańskiego 1673
Wodyński Szymon, 1670
Wojnarowski Jan, dzierżawca Boguniewa (Poznań) 1672-73
Wolski NN, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Wróblewski Kazimierz, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670
Wruszkowski ? Wojciech, mieszczanin kamieniecki 1670
Wrzesczewicz generał, bd (* to Jan Wejhard Wrzesowicz vel Jan Vejkart Vresovec, generał major szwedzki 1656, zg. 1656 w bitwie pod Lubrzem)
Wybranowski Jan, stolnik bełski, podstarości lwowski i sędzia gr. lwowski 1671
Wydżga Stefan, biskup łucki 1659
Wyrozębski NN, podpisał ekstrakt z Lublina 1670
Wytramowski Maciej, 1657

Zabrzeski Jan, olim 1659 -> Karol
Zabrzeski Karol, syn Jana, notariusz apostolski z diecezji krakowskiej 1659-60, "prokurator" Grudzińskiego 1660
Zakrzewski NN, 1676
Zamojski Jan, wojewoda sandomierski 1659
Zawadzka Korzbok Anna Teresa, 1653
Zawadzka Korzbok Marianna (* zob. Święcicka)
Zawadzki Korzbok Marcin, olim 1653 -> Anna Teresa
Zawadzki Korzbok z Zawady Piotr, olim 1653, brat Wojciecha, mąż Marianny Święcickiej 2v. Grudzińskiej (został zabity)
Zawadzki Korzbok Wojciech, brat Piotra, 1653
Zawisza Jan, biskup wileński 1659
Zierkawski ? NN, kancelista urzędu gr. piotrkowskiego (podpis pod ekstraktem aktu z 1672)

Żabicki Hipolit, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-73 -> Kazimierz
Żabicki Kazimierz, syn Hipolita, dragon (uczestnik zajazdu na Wieleń) 1670-73
Żeromska Ewa (* zob. Starzyńska)
Żelęcki Piotr (* tu Zelendzki, Zelencki), podstarości kaliski 1673
Żuchowski Jakub, 1671



oprac. Roman Knap - Kurowski

Indeks osób z rękopisu "Listy do Franciszki Szołdrskiej i koncepty jej listów 1729-1774" (rękopis w Biblioteka Kórnicka PAN)


Franciszka z Radomickich Szołdrska (ok. 1720 - 1778) to córka Jana Antoniego Radomickiego (wojewoda inowrocławski, starosta międzyrzecki, osiecki, mosiński i starosta generalny wielkopolski zm. 1728) oraz Doroty z Broniszów (2v. księżnej Jabłonowskiej). Jej młodszą siostrą była Anna z Radomickich żona 1v. Augustyna Działyńskiego wojewody kaliskiego 2v. Władysława Rocha Gurowskiego. Franciszka Szołdrska po ojcu odziedziczyła dobra Choryń z Granecznikiem (1735) (dobra te sprzedała w 1769, w Choryni był dwór drewniany 1735, ale w bardzo złym stanie już w 1769). Dziedziczyła też po ojcu dobra Łysina, Tylewice, Puterklucz, Nowawieś, Hutmanice, Lgin, Wroniawy, Olędry Wroniawskie i kamienicę w Poznaniu (wg działu z siostrą z 1738) (* tą kamienicę na Rynku w Poznaniu tzw. Radomickich sprzedała w 1772). Jej mężem (już w 1735) był Władysław Szołdrski (ok. 1703 - zm. 1757) m. in. dziedzic dóbr Czempin, Pniewy, Trzciel i Popowo Stare, dz. d. Suchodoły w łęcz., kupił też dobra Sokołowo w kośc. 1753, Janowice w szadk., starosta budzyński, zelgniowski 1757, dowódca chorągwi pancernej, starosta łęczycki 1738-45, rogoziński 1731-57, starosta generalny wielkopolski 1748-57 i wojewoda inowrocławski 1748-57, kawaler Orderu Orła Białego 1750.
Franciszka pochodziła zatem z bardzo bogatej magnackiej rodziny Radomickich, podobnie z magnackiej rodziny pochodził jej mąż. Józef Pieprzyk, autor książki "Wielkopolscy zacni i nicponie" (wyd. 1988) opisuje ją jako kobietę apodyktyczną, gospodarną i skąpą (* faktem jest że w listach do syna, Szołdrska przestrzega go przed szlachtą i ekonomami, zarzucając im chciwość i rabunkową gospodarkę majętnościami). Władała językiem francuskim i niemieckim. Generalnie z listów wynika że najchętniej przebywała ona w Łysinach, Trzcielu lub Pniewach, zajmując się sprawami rodzinnymi i majątkowymi, i zwykłymi folwarcznymi, podczas których zapewne najchętniej podliczała sprzęty domowe oraz inwentarz rogacizny :) Ponadto poznajemy ją jako osobę bardzo religijną.

"Listy do Franciszki Szołdrskiej" to zbiór luźnej korespondencji (wraz z kopertami) z lat 1728-1778. Tych listów, adresowanych do Szołdrskiej, jest tu 34. Pozwolę je sobie wymienić:

1) list w języku francuskim od Amblet nee de Waldau, bez daty (str. 1-3)
2) list od Bielińskiego w sprawie prezenty na altarię w Kębłowie 1763 (str. 4-7)
3) list od ekonoma Brudzewskiego rekomendujący Górskiego (str. 8-10)
4-5) 2 x list w języku niemieckim od Karola Ca... porucznika? 1746 i 1762 (str. 11-15)
6) list od Czachorskiego do Miedźwiedzkiego burgrabiego poznańskiego 1761 (str. 16-17)
7) list od siostry Anny Działyńskiej 1756 (str. 18-20)
8) list od siostry Anny Działyńskiej 1758 (str. 21-22)
9) list od wdowy Hantkiewiczowej 1758 (str. 23-25)
10-13) 4 x listy Doroty Jabłonowskiej (matki) do Szołdrskiej (córki) 1751, drugi bez daty, trzeci 1758, czwarty 1764 (str. 26-38)
14) list od Jonemana 1774 (str. 39-40)
15) list od Kicińskiego z Poznania 1728 (w sprawie pogrzebu wojewody Radomickiego) (str. 41-43)
16) list od Kozińskiego 1758 (str. 44-45)
17) list w języku niemieckim od Teresy Konrckiej? Kontckiej? 1758 (str. 46-48)
18) list od Teresy Lipskiej 1756 (str. 50)
19) list od Łukaszewicza z Racotu 1774 (str. 52-55)
20) list od Łukaszewicza z Racotu 1776 (str. 57)
21) list od kanclerza Małachowskiego z Warszawy 1759 (str. 58-59)
22) list od NN z Warszawy 1759 (str. 60-61)
23) list od Ossolińskiej z Ossolina 1757 (str. 63)
24) list od Radzewskiej z Sołacza 1757 (str. 64-65)
25) list od Rostworowskiego z Głuchowa 1767 w sprawie długu (str. 69-72)
26) list od NN w języku niemieckim z Leszna 1758 (str. 74-76)
27) list od Skrzebowskiego z Poznania 1773 w sprawie długu (str. 77-79)
28) list od Władysława Szołdrskiego (męża) z Warszawy 1748 (str. 81)
29) list od Urbanowskiego z 1757 (str. 83-87)
30) list od Węgleńskiego w sprawie dóbr Piersna 1774 (str. 89-90)
31) list od Macieja W? z 1756 (str. 91-92)
32) list od Załuskiej z Minogi 1777 (str. 93-94)
33) fragment listu od Mikołajewicza, bez daty (str. 143)
34) fragment listu od NN, bez daty (str. 144-145)

Pozostałe materiały stanowią listy ewentualnie koncepty listów od Franciszki Szołdrskiej do różnych osób. Tych listów (wychodzących) jest tu o wiele mniej:

1-2) 2 x list (koncept listu?) od Szołdrskiej do Jonemana wiceregenta wschowskiego1764? (str. 95-100)
3) list od Szołdrskiej do Teresy Męcińskiej z 1772 (str. 102-104)
4) list od Szołdrskiej do Niedźwiedzkiego burgrabiego poznańskiego, bez daty (str. 106-107)
5) list od Szołdrskiej do Sypniewskiej 1775 (str. 108-110)
6-7) 2 x list od Szołdrskiej do syna Jakuba Szołdrskiego, bez daty i drugi 1778 (str. 112-114)
8) list w języku niemieckim od Szołdrskiej do Unruga 1758 (str. 115)
9) list Szołdrskiej do NN bez daty (str. 116-117)
10) list do syna Jakuba, bez daty (str. 146-148)

Reszta to już luźne zapiski (w tym np. Szołdrska zapisywała sobie maksymy i fraszki), fragmentaryczne koncepty listów, w tym do syna, i jeden po francusku (a w jednym z nich mamy odręczny szkicowy rysunek przedstawiający damę, pod tytułem "ma cheri" - str. 125). Jest także długi szczegółowy regestr (spis rzeczy) jakieś książki nabożnej z modlitwami (str. 126-132), wpisano też treść kilku modlitw (str. 136-138). Ponadto mamy konnotację ekspensy od korespondencji rzymskiej z Szołdrskim spisaną przez Prolewicza ? 1768 (str. 122) oraz rejestr wydatków i inwentarz sprzętów domowych i bydła 1769-1771 (str. 139-142).

Osób, które tu spotykamy, jest niewiele. Wywodzą się one na ogół albo z kręgu rodzinnego Szołdrskiej, przyjaciół, albo z kręgu jej prawników, sług i administratorów.

.....................................

Buk 1758 (str. 18)
Choryń (str. 71, 119)
Dębina ("przy borach Dębinie" może tu jednak chodzić o las dębowy ?) koło Głuchowa i Chorynia (str. 71)
Działyń (str. 21)
Frankfurt 1757 (str. 85)
Głogów 1770 (str. 139)
Głuchowo 1767 (str. 70-71)
Gołuchów (str. 133)
Gościejewo (str. 64, 113)
Górki 1774 (str. 90)
Jankowicze 1758 (str. 18)
Kębłowo (k. Wolsztyna) - 1763 (informacja o śmierci altarysty Drożka?) (kościół, którego kolatorką była Szołdrska) (str. 4)
Konarzewo 1728 (str. 42) 1757 (str. 67) 1778 (str. 114) (str. 134)
Kopaszewo, Kopaczewo (str. 106)
Kościan (str. 99)
Kluczewo 1765 (str. 97, 98, 99, 112)
Leszno 1758 (str. 76)
Ludomy 1756 (str. 50)
Łask 1777 (str. 93)
Łobżenica (str. 145)
Łysiny 1774 (str. 55) 1773 (str. 78-79) 1765 (str. 97) 1772 (str. 102) 1775 (str. 110)
Manieczki 1767 (str. 69)
Minoga 1777 (str. 94)
Morkowo 1772 (str. 104)
Ossolin 1757 (str. 63)
Ossowa Sień (str. 98)
Petersburg (str. 58, 60)
Piersne z kościołem 1774 (str. 89)
Pniewy 1763 (str. 7, 9) 1756 (str. 18, 91) 1774 (str. 40) (str. 119) 1770 (str. 139-140)
Poznań 1728 (str. 41-43) 1773 (str. 77) (str. 99)
Racot (* tu Racat) 1774 (str. 52-53) 1776 (str. 57)
Rzym 1768 (str. 122)
Sokołowo (str. 99)
Sołacz 1757 (str. 65)
Siekówko 1765 (str. 97)
Sieraków 1763 (str. 8)
Trzciel 1758 (str. 23, 45) 1767 (str. 72) 1756 (str. 92) 1765 (str. 97) 1775 (str. 108-109) (str. 134) 1770 (str. 139)
Turowo (w par. Brody) 1764? (str. 96, 100)
Widzim? 1763 (str. 5)
Wieluń ? (Wieleń?) (str. 145)
Wilkowo (str. 99)
Warszawa 1774 (str. 39, 54) 1759 (str. 58, 60) 1748 (str. 81) (str. 119, 148)
Wroniawy (str. 119)
Wschowa 1774 (str. 39) (str. 99, 112) 1770 (str. 139-140)

.........................................


Berg NN (* tu Berk), generał rosyjski 1758 (str. 18) (* był on wtedy aktywny w Gorzowie)
Biderman NN, ksiądz, starał się o altarię w Kębłowie 1763 (str. 4)
Bieliński Stanisław, sługa Szołdrskiej, z Widzimia ?, (ekonom w Pniewach?) z żoną 1763, podpis (str. 4-6)
Bronikowscy (str. 99)
Brudzewski Karol, ekonom u Szołdrskiej w Sierakowie i Pniewach 1763 (str. 8)

Czachorski F., 1761 (str. 16)

Domaradzki NN, ksiądz rektor (str. 63)
Działyńscy NN, wojewodzice kaliscy (synowie Augustyna), bez daty (str. 148)
Działyńska Anna, z mężem (Augustynem), 1758 (str. 18-22) (siostra Franciszki Szołdrskiej)

Forgieson NN, kupiec? Poznań 1728 (str. 41)

Garczyński NN, ksiądz kanonik 1775 (str. 108)
Gurowski Władysław Roch, marszalek nadworny litewski (szwagier Franciszki Szołdrskiej) (str. 54, 109, 144)
Gurski NN (* Górski), ekonom u Szołdrskiej 1763 (może w Sierakowie, Pniewach?) (str. 8)

Hantkiewiczowa Anna Dorota, wdowa (po Wojciechu) z dziećmi 1758 (str. 23-25)

Jabłonowska Dorota księżna (z Broniszów, 1v. Radomicka, 1701 - zm. 1773), 1751, 1758, 1763 (matka Franciszki Szołdrskiej z pierwszego małżeństwa z Janem Antonim Radomickim) (str. 26-38)
Jabłonowski Antoni Barnaba, wojewoda poznański 1774 (str. 54)
Jagniątkowski Ignacy, chorąży podlaski 1774 (str. 39)
Joachan NN, 1758 (str. 21)
Joneman Józef, prawnik, plenipotent Szołdrskiej we Wschowie 1774, wiceregent wschowski 1764 ? (str. 39-40, 101, 112) (* to sekretarz królewski 1761, wiceregent 1764-76, burgrabia zs wschowski 1776, regent wschowski 1777, poźniejszy pisarz gr. wschowski 1782-90, sędzia gr. wschowski 1792 i szambelan królewski 1792 oraz autor książki "Dzieje Ziemii Wschowskiej")

Kiciński Michał, sługa u wojewody Radomickiego, Poznań 1728 (str. 41-43)
Konrcka ? Kontcka ? Teresa, 1758 (str. 46-48)
Kostanecki, Kaztanecki NN, 1775 (str. 108)
Koziński NN, ksiądz, wikary (w Pniewach?) 1758 (str. 44)
Krall Jan, ksiądz, kanonik, sędzia surogator konsystorza poznańskiego 1758 (str. 23) (* był nim w l. 1758-66)
Krzywosądzki NN, 1757 (str. 85)
Kurczewski ? NN, 1762 (str. 15)

Lipska Teresa, z mężem i dziećmi, Ludomy 1756 (str. 50)

Łochocki NN, starosta osiecki 1759 (wysłany do feldmarszałka Sołtykowa) (str. 60)
Łukaszewicz Teodor, ekonom ? w dobrach Racot, Łysiny 1774-76 (str. 53, 55, 57)

Małachowski Jan, kanclerz wielki koronny, Warszawa 1759 (str. 58)
Męcińska Teresa z Mycielskich, hrabina, kasztelanicowa spicymierska, Morkowo 1772 (str. 102-104)
Miedźwiedzki NN, Miedźwiecki NN, Niedziwdzki!, Niedźwiedzki, burgrabia poznański 1761, był w Warszawie (str. 16-17, 23, 99, 106-107)
Mikołajewicz NN, bez daty (str. 143)
Miska ? "księdzu Misce" ? w Poznaniu (str. 99)
Mycielska Teresa (* zob. Męcińska), Mycielscy 1775 (str. 109)

Nerski NN, starosta maziński (mosiński?) (str. 98-99, 112)

Orłowski NN, "plenipotent wieluński" (Piersne) 1774 (str. 89)
Ossolińska T., 1757 (str. 63)

Podbielski NN, komornik 1774 (str. 89)
Prolewicz ? NN, 1768
Przyłuski NN, 1773 (Poznań) (str. 77)

Radomicka (* zob. Szołdrska)
Radomicki Jan Antoni (zm. 1728), ojciec Franciszki Szoldrskiej (tu o jego pogrzebie w Poznaniu) (str. 41-43)
Radzewska Z., Sołacz 1757 (str. 64-65)
Rembowska NN, Ręmbowska NN, 1769 (str. 139, 141)
Rogaliński NN, starosta obornicki, wysłany z Warszawy do Petersburga 1759 (str. 58, 60)
Rostworowski F., z żoną, Głuchów 1767 (str. 69-72)

Sikorski NN, jechał z listem od Szołdrskiej do Warszawy (do jej syna?) (str. 119)
Skórzewski NN, z Kopaszewa (str. 106)
Skrzebowski NN, Poznań 1773 (str. 77-79)
Sołtykow Piotr, feldmarszalek rosyjski 1759 (str. 60)
Sypniewska NN, 1775 (str. 108)
Szołdrska Eufrozyna (z Gajewskich) (str. 146)
Szołdrski Jakub, starosta budzyński 1758, star. rogoziński, syn Franciszki, 1778, mąż Eufrozyny Gajewskiej, ojciec Wiktora (str. 22, 112-114, 134, 146-148)
Szołdrski Wiktor, syn Jakuba i Eufrozyny Gajewskiej, (str. 146)
Szołdrski Władysław (zm. 1757 Poznań) mąż Franciszki (str. 65-66, 86)
Święcicki NN, dzierżawca? dóbr Kluczewo (str. 112)

Tręmbiński NN, Trembiński, 1764? (str. 96, 99, 147) (* prawd. Marcin Tręmbiński wyst. od 1742, burgrabia zs poznański 1774-78, zm. 1784, czasem w listach mowa o jakimś sędzicu, a Marcin był synem Adama sędziego z. łęczyckiego; był jeszcze jego brat Antoni 1748-54 oraz Stanisław 1748; za Marcinem przemawia jednak i to, że wiąże się tu też z nim wieś Turowo, a był on właśnie pos. tej wsi w l. 1750-68)

Unrug NN, (str. 39)
Unrug NN, von Unrug, 1758 (str. 115)
Urbanowski NN, sługa Szołdrskich (Poznań) 1757, Sokołów (str. 83-87, 112)

Waldau, bd, podpis (str. 1-2)
Węgleński Franciszek Ksawery, Węgliński, z żoną, pos. (dzierżawca) Piersna 1774, Górki (str. 89-90)
Wojciechowski NN, (str. 99)
Wojejkow Fiodor, poseł rosyjski w Polsce 1759 (str. 59)

Zaleska NN, panna 1769-1770 (str. 139-140)
Załuska NN (* Marianna z Dembińskich), ż. Ignacego, wdowa z dziećmi, Minoga 1777 (str. 93-94)
Załuski Ignacy Jakub Stefan (zm. Łask 1777) (str. 93-94)

Żychlińscy NN z Ossowej Sieni (str. 98)


oprac. Roman Knap-Kurowski

Indeks osób z rękopisu "Akta prawno-majątkowe Stanisława Wincentego i Doroty z Broniszów 1v. Radomickiej Jabłonowskich i ich syna Antoniego Jabłonowskiego 1729-1778" (Biblioteka Kórnicka PAN)


Piotr Jakub z Paradyża Bronisz h. Wieniawa (ur. przed 1673 - zm. 1719 Racot lub Stęszew, pochowany w Stęszewie) dworzanin królewski 1686, w 1693 jest w Kaliszu z ramienia starosty Leszczyńskiego (* akta miejskie), podczaszy wschowski 1694 (ten urząd złożył), starosta gr. pyzdrski 1693-1720, kasztelan kaliski 1713-1719, poseł na Sejmy 1693, 1694, 1695, 1698, 1699 i 1703, sekretarz poselstwa Rafała Leszczyńskiego do Turcji w 1700-01, w ogóle blisko związany z Leszczyńskimi, szlachecki trybun sejmikowy, przywódca opozycji w Wielkopolsce przeciwko królowi Augustowi II, marszałek konfederacji poznańskiej 1703, marszałek sejmu i konfederacji warszawskiej 1704 i sejmu 1705 (który zdetronizował króla Augusta II i ogłosił Stanisława Leszczyńskiego królem Polski); Piotr Bronisz jako zwolennik króla Stanisława Leszczyńskiego, po przegranej bitwie pod Połtawą w 1709 r. nie opuścił przegranego, lecz podążył za Leszczyńskim do Benderu do Karola XII, potem jednak w 1711 godzi się z królem Augustem II; otóż Piotr Bronisz ożenił się z Marianną Szołdrską kasztelanką biechowską 1v. Chojeńską (zm. 1700/01, pochowana Czempiń) (był jej mężem już w 1693). Zgromadził sporą fortunę, był dziedzicem dóbr Bodzewo i Racot w pow. kościańskim od 1675 (Racot, Darnowo, Witkówki, Spytkówki, Lubosz, Słonin, Kurowo, Wągliny) (* ów Racot dzierżawił w 1709-11 Fr. Kowalski), a w 1708 po bzp. śmierci brata odziedziczył dobra Tomice (Tomice, Zborowo, Cieśle i Mierosławki) oraz dobra stęszewskie w pow. poznańskim (miasto Stęszew z wsiami Witobel, Krąplewo, Trzcielno, Dębno Wielkie i Małe). A także kamienicę w Poznaniu na ul. Wrocławskiej. Ponadto Broniszowie mieli bardzo wysokie zapisy dłużne od Leszczyńskich na mieście Leszno (było pod ich zastawem aż za 200.000 złp od 1699). Wszystkie te dobra oraz wierzytelności odziedziczyła jego jedyna córka (bo jego jedyny syn Jan zm. w Stęszewie w młodości przed 1719). Tą córką była Dorota z Broniszów (ok. 1700 - 1773 Racot, pochowana w Stęszewie).

Dorota z Broniszów kasztelanka kaliska, była zatem wychowana bez matki, którą utraciła we wczesnym dzieciństwie. Zapewne nawet jej matka zmarła w połogu, tuż po urodzeniu Doroty. Nieznana jest dotąd data roczna jej urodzin, ale znamy datę dzienną. To 6 styczeń - podaje ją w swoim pamiętniku Stanisław Wincenty Jabłonowski (* co by się zbiegało z datą dzienną śmierci jej matki).
Miała ona dwie siostry przyrodnie, panny Chojeńskie (późniejszą Wilkońską i Wiktorię Gajewską). Spotkałem jednak "legendę", że gdy jej ojciec wyjechał z Polski za królem Leszczyńskim (1709), i gdy długo nie wracał (z Augustem II pogodził się w 1711), wtedy z tęsknoty zmarła mu żona (tu nazywana Maria Magdalena), a dobra Racot przywłaszczył sobie ich zarządca niejaki Dobrogost. Zarządca ten rzekomo oddał Dorotę Broniszównę do folwarku (ponoć w Słoninie), gdzie używana była do najprostszych robót i posług niczym służąca. Po powrocie Bronisza ten Dobrogost zarządca, a właściwie "dziedzic - uzurpator" ukarany został śmiercią głodową. Historia owszem śliczna, kopciuszkowo-filmowa, ale zdaje się nieprawdziwa. W istocie panna Dorota pod nieobecność ojca pozostawała raczej pod opieką krewnych Szołdrskich, w 1715 przebywa w Racocie (jest tam wtedy - wraz Ludwikiem Szołdrskim - św. chrztu u Jana i Heleny Sczanieckich), natomiast w 1719 (już po śmierci ojca) przebywa w Stęszewie - jest tam św. chrztu u Rowińskich, a miesiąc wcześniej tamże uczestniczy w pogrzebie swego ojca. Gdy więc w 1719 roku umiera jej ojciec Dorota Broniszówna staje się, u zarania swojej dorosłości, osieroconą, ale bardzo posażną panną i dziedziczką, z rodziny senatorskiej, toteż o jej rękę ubiegają się bogaci kawalerowie. Wkrótce, w 1720 poślubia ona Jana Antoniego Radomickiego (a ich ślub jezuici z kolegium poznańskiego uczcili staropolskim panegirykiem). Jan Antoni Radomicki (ok. 1690 - zm. 1728 Lublin, pochowany w Konarzewie) starosta osiecki 1720-28, międzyrzecki 1723-18 i mosiński, wojewoda inowrocławski i starosta generalny wlkpl 1726-28, marszałek Trybunału Kor. w 1728, to magnat z wielkopolskiej bardzo bogatej i wpływowej rodziny senatorskiej. Młode małżeństwo zamieszkuje z początku w Racocie, a w 1726 po śmierci ojca Radomickiego (Andrzeja Aleksandra wojewody poznańskiego) ich główną siedzibą staje się Konarzewo w pow. poznańskim, dziedzictwo Radomickich. W Konarzewie zresztą stał już wtedy barokowy pałac. Po ojcu Radomicki dziedziczy też dobra Łysiny, Tylewice, Lgiń i Hetmanice w pow. wschowskim. W 1725 Radomicki nabył ponadto dobra Choryń i Granecznik, a także był dziedzicem dóbr Kąkolewo (1723), Granowo, Drużyn, Kubaczyn, Niemierzyce i Strzempiń w pow. kość. (1723, w 1726 dobra te zastawił za 100.000 złp St. Łochockiemu), Brudzew (1727), Kurowo (1723 - zastawia je za 18.000 Fr. Gajewskiemu) oraz Wroniawy, Solec i Olędry Wroniawskie vel Soleckie w pow. kośc. (te w 1727 nabywa od Dziembowskiego za 125.000 złp). Dorota rodzi mu czworo dzieci, z czego syn Jakub umiera tuż po urodzeniu (w 1721, pochowany w Stęszewie), drugi syn Augustyn też umiera jako półroczne dziecię (w 1728, pochowany w Konarzewie), dorosłości doczekały dwie córki - Franciszka (późniejsza Szołdrska) i Anna (późniejsza Działyńska i Gurowska)

W 1719, jeszcze jako panna, Dorota Broniszówna wydzierżawia swoje dobra dziedziczne Tomice, Zborowo, Cieśle i Mierosławki Krzysztofowi Starzeńskiemu (jest on dzierżawcą tych dóbr w l. 1719-23). W 1720 Dorota Radomicka wywiązuje się z długów i zapisów obciążających jej panieński majątek i w Poznaniu najpierw kwituje ją z sumy 18500 złp Karol Cielecki, a potem z sumy 6762 złp Zofia z Broniszów Zawadzka. W 1721 w Poznaniu jej mąż wypłaca prowizję i część sumy z lokaty 1500 złp zapisanej na Stęszewie Gołembiewskiemu. W 1722 Dorota jest św. chrztu wraz mężem w Sepnie u Macieja Ossowskiego. W 1723 w Poznaniu Dorota kwituje ze spraw swoje siostry przyrodnie Wilkońską i Wiktorię Gajewską. W 1725 Dorota sprzedaje za 3.000 złp swoją kamienicę w Poznaniu na ul. Wrocławskiej. W 1727 w Poznaniu kwituje ją Jan Leon Korzbok Zawadzki oraz Adam Rosen.

Jan Antoni Radomicki umiera nagle i dość tajemniczo, będąc jeszcze w młodym wieku, w 1728 w Lublinie, podczas pierwszych dni swojego urzędowania jako marszałek Trybunału Koronnego. Dorota wyprawia mu pogrzeb w Poznaniu, a potem w Konarzewie. Tak więc mając około 28 lat nagle zostaje wdową z dwoma kilkuletnimi córeczkami Franciszką i Anną. Oprócz własnego ojcowskiego dziedzictwa (Racot, Tomice, Stęszew), posiada ona również dobra po mężu Radomickim (Konarzewo, Wroniawy, Solec, Olędry Wroniawskie, Łysiny, Lgiń, Tylewice, Hetmanice, Choryń, Granecznik). Starostwo osieckie ceduje ona w 1728 (we Wschowie) St. Łochockiemu, w zamian odzyskując od niego zastawione mężowskie dobra Granowo, Drużyn, Kubaczyn, Niemierzyce i Strzempiń. Starostwo międzyrzeckie wydzierżawia Wojciechowi Malczewskiemu (inne starostwo - mosińskie, wychodzi z rąk Radomickich, i otrzymuje je od króla Łukasz Kwilecki).

W 1729 wdowa Dorota z Broniszów Radomicka zawiera w Konarzewie nowy kontrakt małżeński. Jej drugim mężem zostaje wdowiec Stanisław Wincenty Jabłonowski wojewodzic ruski i starosta białocerkiewski. Zapisuje on jej jako oprawę wiana aż 300.000 złp, sumę zawrotną, zdaje się nawet najwyższą, rekordową w historii opraw wiennych. Ale też książę Jabłonowski, syn wojewody ruskiego, pochodził ze znamienitej arcybogatej rodziny magnackiej. Po ślubie z Dorotą przechodzi na niego trzymane przez nią po pierwszym mężu Radomickim starostwo osieckie i międzyrzeckie. Potem jeszcze zostaje on wojewodą rawskim.

Niniejsze akta zawierają właśnie akta prawno-majątkowe dóbr wielkopolskich Doroty z Broniszów, tych odziedziczonych zarówno po ojcu jak i po pierwszym mężu Janie Antonim Radomickim. Gospodarką, administracją tego majątku zajął się już drugi mąż Doroty - książę Jabłonowski. Akta te zatem opisują, w regestrach, sumariuszach i tabelach oraz w wypisach i ekstraktach z ksiąg grodzkich odpowiednie transakcje, spory, pokwitowania, spłaty zobowiązań, dotyczące tego majątku. Mamy zatem np. takie fascykuły tych akt:
- "Demonstratia substantia Broniszowiana" (str. 25)
- "Onera per Jabłonowskie deportata ex substantia Radomicyana 1730-32" (str. 27-30)
- "Zbiór autentycznych dowodów, którymi czyni się objaśnienie substancji Radomickiej 1729-38, 1751" (str. 38-43)
- "Tabela sum przez Jabłonowską z dóbr Radomickich spłacanych 1728-62" (str. 44)
- "Tabela sum substancji Broniszewskiej 1720-25" (str. 45)
- "Tabela sum przez Jabłonowskiego spłacanych z dóbr Radomickich 1730-33" (str. 46-47)
- "Tabela deportatum onerum ex substantia Broniszowiana" (str. 48-50)
- "Summarius documetorum substantiam 1699-1751" (str. 51-55)
- "Summarius documentorum deportatinem onerum 1692-1776" (str. 60-67)
- "Desiderantur documenta ex castro Poznanensis" (str. 56-57)
- konnotacja transakcji do kwerendy w grodzie poznańskim, zawierająca instrukcję jakich akt, potrzebnych do spraw, trzeba szukać w urzędzie grodzkim (str. 57-59)
Do tego dołączano odpowiednie ekstrakty z ksiąg grodzkich (przede wszystkim poznańskich, kościańskich, wschowskich, kaliskich i wałeckich, ale też mamy tu ekstrakty z ksiąg łuckich). Np. akta te zawierają takie ekstrakty jak:
- 1) z ks. gr. wschowskich 1729 (str. 70-71)
- 2) z ks. gr. kościańskich 1729 (str. 72-75)
- 3) z ks. gr. poznańskich 1729 (manifest Ł. Kwileckiego starosty mosińskiego w sprawie wsi Sowiniec 1729) (str. 76-78)
- 4) z ks. gr. poznańskich 1730 (ugoda Sapiehów z pannami Radomickimi) (str. 79-83)
- 5) z ks. gr. poznańskich 1730 (kwit Chłapowskiego) (str. 84-87)
- 6-7) 2 x z ks. gr. kościańskich 1730 (manifest ks. Jabłonowskiej) (str. 88-93)
- 8) z ks. gr. poznańskich 1731 (str. 101-105)
- 9) z ks. gr. kościańskich 1731 (dekret w sprawie dóbr Kąkolewo) (str. 107-121)
- 10) z ks. gr. kościańskich 1731 (w sprawie dóbr Wroniawy i Solec) 1731 (str. 122-125)
- 11) z ks. gr. poznańskich 1732 (oblata pisma króla Augusta II w sprawie dóbr Sowiniec) (str. 126-129)
- 12-13) 2 x z ks. gr. kościańskich 1732 (manifestacja przeciwko Kołaczkowskiemu) (str. 130-136)
- 14) z ks. gr. kościańskich 1732 (oblata z ks. gr. krasnostawskich manifestacji ks. Jabłonowskiego przeciwko Kołaczkowskiemu 1731) (str. 137-143)
- 15) z ks. gr. kościańskich 1732 (w sprawie dóbr Wroniawy) (str. 144-147)
- 16) z ks. gr. poznańskich 1732 (dekret w sprawie między Marszewskim i Dziussą) (str. 148-151)
- 17-18) 2 x z ks. gr. poznańskich 1734 (w sprawie z sukcesorami Gercholda mieszczanina gdańskiego) (str. 151-158)
- 19) z ks. gr. wałeckich 1735 (manifestacja przeciwko Szołdrskim) (str. 159-160)
- 20) z ks. gr. kaliskich 1736 (manifest Miedźwiedzkiego przeciwko Dziussie) (str. 161-163)
- 21-22) 2 x z ks. gr. łuckich 1737 (kwit Jabłonowskiej dla Sułkowskiego oraz plenipotencja dla Cieleckiego do odebrania od Gurowskiego pieniędzy należnych Jabłonowskim) (str. 164-169)

Inne materiały źródłowe, ale bardzo ciekawe, stanowią w tych aktach takie pozycje jak:
- dwa listy od Tomasza Zamoyskiego jeden z 1718? i drugi z 1735 (18-20)
- rachunek i kwit (od Jabłonowskiego) dla Jana Fąndry młynarza z Łazisk 1731 (str. 21-22)
- pretensje do Kołaczkowskiego posesora Wroniaw ze strony Jabłonowskich (str. 36-37) oraz "Replika na podane punkta" od tegoż Kołaczkowskiego na pretensje plenipotenta Jabłonowskich, bez daty ok. 1731 (* między innymi mowa tam o zarażaniu żyta i zbóż wołkami, na co Kołaczkowski replikuje, że zwoził jęczmień "u których wołków nie bywa") (str. 32-35)
- fragment listu? o holendrach z Rosnowa (którzy się osiedlają, może bezprawnie, na gruntach Jabłonowskiej), bez daty (str. 172)
- informacje o rodzinie Szreyter (str. 26) (* to informacje o rodzinie kmieckiej, niestety niedatowane, i nie wiadomo z jakiej wsi pochodzącej, ale na pewno z której wsi należącej do dziedzictwa Doroty Jabłonowskiej)
- dwa tej samej treści pisma króla Augusta III z 1746 (str. 94-95)
- list do magistratu miasta Międzyrzec 1751 (upomnienie i żądanie posłuszeństwa dla ks. Jabłonowskiego starosty) (str. 170) i również dotyczący tej sprawy list NN (może administratora w Międzyrzecu?) do Jabłonowskiej 1751 (str. 171)
- ekscerpt z listu króla Augusta III do NN komisarza 1751 (str. 15)
- koncept listu ew. pokwitowania odbioru poczty z Poznania przez ks. Jabłonowskiego 1751 (str. 8-13)
- inwentarz rzeczy i regestr sukien znajdujących się w Racocie 1752 (str. 173-174) (* bardzo ciekawa rzecz dla miłośników historii kultury materialnej tamtych czasów)
- dwa ekstrakty z ks. gr. kościańskich 1754 tej samej treści (cesja sum od ks. Doroty Jabłonowskiej matki dla syna ks. Antoniego Barnaby Jabłonowskiego) (str. 175-182)
- kwit od ks. Doroty Jabłonowskiej dla T. Łukaszewicza (ekonoma, komisarza dóbr), bez daty (str. 23)
- dwa razy tej samej treści list od ks. Doroty Jabłonowskiej do NN, bez daty (1772?) (str. 1-4, 16-17)
- "Sumariusz dokumentarum fascykuły 1776-77" (str. 68-69)
- ekstrakt z ks. gr. poznańskich 1778 (str. 183-186)
- ekstrakt z ks. gr. poznańskich 1778 (wizja, inwentarz oraz waga sreber pozostałych po Radomickich i ks. Jabłonowskiej) (str. 187-190) (* coś dla fascynatów historii sztuki złotniczej)


.....................................


Bachoszowice ? 1762 (str. 67)
Badzewo 1727 (str. 62)
Cerekwica 1731 (str. 108)
Choryń, Chorynia 1732 (str. 30), 1735 (str. 41)
Dębno 1692 (str. 64)
Gdańsk (* NN Gerchold lub Gierchold mieszczanin olim 1734)
Granowo, Granowa 1719 (str. 110), 1728 (str. 60), 1736 (str. 42, 56)
Kalisz 1736 (str. 53, 161)
Kąkolewo z dworem 1723 (str. 110), 1731 (str. 28, 56, 103, 107-111, 121, 123)
Konarzewo (par. loco) 1729 (str. 39, 74, 176, 180), 1728-30 (str. 112) 1734 (str. 157) 1773 (str. 65)
Kościan - przede wszystkim urząd grodzki 1719 (str. 51), 1725 (tr. 51), 1727 (str. 62), 1729 (str. 72), 1730 (str. 40, 52, 81-82, 88, 90, 93), 1731 (str. 29, 40, 62, 107, 121), 1732 (str. 130, 132-133, 137, 144), 1751 (str. 54), 1754 (str. 175, 178-179), 1755 (str. 66), 1762 (str. 61), 1774 (str. 65), 1776 (str. 63), 1777-78 (str. 69); konwent dominikanów (str. 64) kolegium mansjonarzy (str. 64)
Krasnostaw - urząd gr. 1731 (str. 137-138, 142)
Krąplewo 1692 (str. 64)
Kubaczyn 1730 (str. 82)
Kwilcz 1732 (str. 126)
Leszno 1699 i 1703 (str. 51), 1725 (str. 52), 1736-37 (str. 42, 48, 53, 164-165, 168)
Lublin - sejm 1566 (str. 77) trybunał 1731 (str. 149)
Łaziska 1731 (str. 21)
Łęczyca 1730-32, 1738 (i Wiry) (str. 40, 43, 58)
Łuck 1737 (str. 164, 166, 168), 1751 (str. 43)
Łysiny (str. 26, 46, 63)
Mielęcin (* tu wzm. starościna murienchawska 1772 - str. 24)
Międzyrzec 1751 (str. 170-171)
Morka (Mórka) 1732 (str. 146)
Mosina - starostwo 1566, 1729 (str. 76-77, 172, tamże wsie Sowiniec i Niwka)
Niwka (do star. mosińskiego) 1729 (str. 76)
Olędry Wroniawskie 1731, 1739 (str. 43, 122-125)
Osieck starostwo (str. 48)
Parzenczewo - z dworem 1730 (str. 82)
Piotrków - trybunał 1736 (str. 41-42, 53, 58, 161)
Pleszew miasto 1736 (str. 161)
Poznań - przede wszystkim urząd gr. 1699 (str. 51, 164), 1702 (str. 51, 164), 1720 (str. 61), 1723 (str. 44, 62 - ogród Radomickich na przedmieściu Nowe Ogrody), 1725 (str. 45, 62, kamienica Radomickich na ul. Wrocławskiej), 1728 (str. 60-61), 1729 (str. 70-71), 1730-34 (str. 27-30, 39, 40, 42, 52-53, 56, 58, 62-63, 79, 84, 101, 123, 126, 144, 148, 152, 155), 1735 (str. 41), 1736 (str. 42, 53), 1738-39 (str. 42-43), 1751 (str. 10, 12); kapituła poznańska 1730-31 (str. 46, 62), 1766-67 (str. 64), 1776 (str. 68 - kolegium pojezuickie), 1777 (str. 69), 1778 (str. 183, 187, 190), 1802 (str. 106), inne (str. 4)
Racat, Racot (w par. Gryżyna; obecnie par. loco) 1730 (str. 40, 52, 84) 1752 (str. 173) 1754 (str. 64-65) 1762 (str. 66) 1776 (str. 68)
Rosnowo - Olędry Rosnowskie (str. 172)
Rydzyna 1705 (str. 51)
Rzeszewo 1734 (str. 157)
Sieraków 1705 (str. 51, 164), 1730 (str. 30, 48-49, 85), 1736 (str. 25, 165)
Skarszew 1735-36 (str. 41, 52, 159)
Solec 1731 (str. 122-125), 1739 (str. 43)
Sowiniec królewszczyzna (do star. mosińskiego) 1566, 1728-29, 1731 (str. 76-77, 127-128)
Stęszew miasto 1732 (* też Stęszewo) (str. 30) 1736 (str. 41) 1761 (str. 58) 1775 (str. 63) 1692 (str. 64) 1766 (str. 66 - Łukasz Głowicki proboszcz) (* wzm. też grunt Dembski, gdzie się pobudowali "holendrzy rosnowcy" - str. 172, też "narożnik Trzebawski")
Strzelcza 1727 (str. 62)
Środa - kamienica Radomickich 1720 (str. 45, 61)
Tomice 1731 (str. 56, 103, 123) inne (str. 64)
Trzcielno 1692 (str. 64)
Trzebawski narożnik - grunt gdzie się "pobudowali holendrzy rosnowscy" (str. 172)
Zamość miasto 1735 (str. 20)
Wałcz - jezuici 1728 (str. 44, 61) urząd gr. 1735 (str. 159)
Warszawa 1731 (str. 95, 98, 127-128)
Wielichów (str. 33)
Wiry (* tu Wiery (i Łęczyca)) z dworem 1730-32, 1738 (str. 40, 42, 52, 58, 128)
Wijewo 1731 (str. 63)
Witobel 1692 (str. 64)
Włodzimierz miasto - urząd gr. 1737, 1754 (str. 165, 175-176, 179-180)
Wrocław (str. 48), 1729 (str. 88)
Wroniawy 1731-34 (str. 29, 32, 36, 40-41, 53, 56, 104, 122-125, 130, 133-134, 138-141, 144-145) (* tamże kmiecie z 1732 - Dorota Piskorka, Maciej syn Przewoźnika, Maciej syn Tomasza Walka, Wawrzyniec syn Wojciecha Kopały, Regina córka Franciszka? str. 145)
Wschowa - urząd gr. 1728, 1729, 1731, 1738, 1739 (str. 25, 39, 43, 52, 53, 60, 70, 74, 76, 102, 123, 176) 1703 (str. 51)
Żegocin 1709 (str. 51)

..............................................


Achler NN, regent gr. kościański (podpis pod ekstraktami aktów z 1729-32) (str. 74, 88, 92, 120, 125, 131, 135, 142, 147) (* to Zygmunt Achler)
Arciszewska Marianna z Ligowskich, ż. Kazimierza 1767 (str. 64)
Arciszewski Kazimierz (* tu Aciszewski !), mąż Marianny Ligowskiej 1767 (str. 64)
Auswicer Kazimierz, franciszkanin poznański, "regent" w dobrach Kąkolewo 1723 (str. 110, 114)

de Bethune Joanna, markizówna (* zob. Jabłonowska)
Białkowski NN, podpisany pod ekstraktem z Łucka 1737 (str. 169)
Bieczyński Jan, 1731 (str. 108)
Bieńkowski Wojciech, podwojewodzi poznański 1731, pos. zast. d. Łęczyca i Wiery 1730-31 (str. 47, 52, 63)
Biliński NN, kancelista urzędu gr. w Poznaniu (podpis po ekstraktem z 1778) (str. 185, 190) (* to Jakub Biliński wiceregent gr. kościański 1774-78, regent gr. poznański 1778, sędzia z. poznański 1792)
Błociszewski Kazimierz, 1728, pos. d. Tomice 1731 (str. 27, 44, 47, 56, 61-62, 103, 123)
Bojanowski Jan, podstoli kaliski 1730-31 (str. 81, 107, 120)
Boreyko Antoni, plenipotent wojewody Jabłonowskiego w Łucku 1751 (str. 43)
Bronikowska Barbara (z Rogowskich, Zawadzkich?), ż. Jana 1731 (str. 29)
Bronikowski Jan, mąż Barbary 1731 (str. 29)
Bronisz Jan, podwojewodzi poznański 1778 (str. 187, 190)
Bronisz Jan Roman, podczaszy 1692, cześnik kaliski 1699, starosta średzki 1703-05, kupił d. Stęszew, Witobel, Trzcielno, Krąplewo i Dębno 1692, olim 1725 (1723), bzp (str. 51-52, 62, 64, 164)
Bronisz Józef, był w Łucku 1737, pos. zast. d. Kurowo 1754 (str. 64, 164, 166, 175, 179)
Bronisz Michał, 1730 (str. 52, 88, 90)
Bronisz Piotr Jakub, starosta pyzdrski 1702, olim 1725, x Marianna Szołdrska -> Dorota (str. 51, 164)
Broniszowa Marianna z Szołdrskich, olim 1725, ż. Piotra Jakuba Bronisza (str. 52)
Broniszówna Dorota (* zob. Radomicka, ks. Jabłonowska)
Broniszówna Zofia (* zob. Rogowska, Zawadzka)

Chamski Paweł, 1730 (str. 80)
Chłapowski Ludwik, podstarości poznański 1725 (kupił od Radomickich kamienicę w Poznaniu na ul. Wrocławskiej), 1727, cześnik poznański 1730 (str. 27, 62, 84-87)
Chociszewski, kancelista w Kaliszu? (podpis pod ekstraktem z 1736) (str. 162)
Chwaliszewski Hieronim, 1753 (str. 47, 63)
Chyliński Piotr, kupił od Radomickich ogród na przedmieściu Nowe Ogrody w Poznaniu 1723 (str. 62)
Cichocki Franciszek, sekretarz królewski 1746 (str. 95, 98)
Cielecki Franciszek, chorąży znaku pancernego, plenipotent Jabłonowskich 1737 (str. 168-169)
Ciszewski NN, pos. d. Parzenczewo 1730 (str. 82)

Dąmbski Kazimierz, hrabia na Lubrańcu, stolnik brzesko-kujawski 1736, chorąży nadworny koronny 1737, plenipotent dziedziców Leszna 1736-37 (str. 42, 53, 58, 165, 168)
Denhoff NN, podkomorzy litewski 1730 (str. 80)
Drzewiecki Jan, plenipotent Fr. Wardęskiego w Poznaniu 1728 (str. 60)
Działyńska Anna z Radomickich, ż. Augustyna 1738 (str. 56, 183)
Działyński Augustyn, olim 1778 (str. 183)
Dziembowski Chrystian Konrad, 1731-32 (pos. zast. Wroniaw?) -> Stefan (str. 29, 44, 46, 61-62, 103, 123, 144-147)
Dziembowski Stefan, syn Chrystiana Konrada 1732 (str. 144)
Dziusa Jerzy, Dziussa Jerzy, 1732, plenipotent Jabłonowskich 1736 (jako Jan?) (str. 53, 148-151, 161-163) (* Jerzy Maciej Kierakowicz Dziusa h. Kierdej pochodził z Podola, był też miecznikiem dobrzyńskim, marszałkiem dworu ks. Stanisława Jabłonowskiego i administrator jego połowy dóbr Ostróg 1729, gdzie zasłynął z konfliktu z tamtejszymi Żydami)

Estka NN, kancelista urzędu gr. poznańskiego (podpis pod ekstraktem aktu z 1734) (str. 157) (* to Apolinary Estka wiceregent zs. poznański 1750, susceptent i wiceregent gr. poznański 1752, regent gr. inowrocławski do 1753, wyst. jeszcze w 1755)

Fąndry.. Jan, młynarz z Łazisk 1731 (str. 21)
Fest lub Test ? archiwariusz Poznań 1802 (str. 106)
Flek Bogusław, Flek Gotlieb, złotnik poznański 1778 (str. 187, 190)
Frącek NN, Froncek, kmieć z Wroniaw ? ("nie dał czynszu 15 złp, ale robi we Wroniawach") (str. 32, 36)
Frycz Nataniel, Fryc Natanael, "sławetny" 1762 (Kościan) (str. 44, 61)

Gądkowski Maciej, plenipotent Jabłonowskich w Poznaniu 1734 (str. 152, 156)
Gerchold NN, Gierchold NN, doktor i mieszczanin gdański olim 1734 (str. 152-158)
Ginter NN, "honoratus", olim 1762 (był w służbie u Radomickiego przed 1729) (Kościan) (str. 61)
Ginterowa NN, (1762) (str. 61)
Głowicki Łukasz, proboszcz w Stęszewie 1766 (str. 64)
Goczałkowski Andrzej, burgrabia kcyński 1731 (str. 107, 120)
Gorczyczewski St., kancelista urzędu gr. w Poznaniu (podpis po ekstraktem aktu z 1732) (str. 128)
Goebel NN, kupiec poznański 1775 (str. 63)
Gostkowski Wojciech, 1731 (str. 108)
Górski NN, bez daty, spisał regestr sreber i rzeczy Jabłonowskiej, zapewne też on w Łucku 1737 (str. 66, 166) (* występuje on też w "Pamiętniku" Stanisława Wincentego Jabłonowskiego, pod rokiem 1737, gdzie pisze o nim "człek erudita")
Gruszczyński Jan, 1772 (str. 65)
Gurowska Anna 1v. Działyńska z Radomickich, ż. 2v. Władysława Rocha Gurowskiego 1773-78 (str. 60, 65-66, 68-69, 183-186)
Gurowski Benedykt, ksiądz, opat bledzewski 1637, plenipotent Jabłonowskich 1737 (str. 165, 168)
Gurowski Władysław Roch, marszałek nadw. litewski 1773-77 (str. 60, 65-66, 68, 183-184, 186)

Hessen Hamburg książę, przybył do Zamościa 1735 (str. 20)
Holl Jan, Hol Jan, kapitan wojsk kor. i komisarz dóbr białocerkiewskich 1731-32, plenipotent Jabłonowskich w Kościanie 1732 i w Wałczu 1735 (str. 108, 130, 133, 136-137, 159-160)
Holtz P. poczmistrz z Poznania 1751 (str. 9-13) (* w 1753 zm. w Poznaniu "nobilis" Jan Holtz, może więc z tej rodziny)

Jabłonowska Dorota z Broniszów 1v. Radomicka , 1720-73, olim 1775, ż. 1* Jan Antoni Radomicki 1720-28, 2* ks. Stanisław Wincenty Jabłonowski 1729-54, wdowa 1754-73, passim
Jabłonowska Joanna z markizów de Bethune, ż. Jana wojewody ruskiego (1729) (str. 70)
Jabłonowski A. 1731 (Aleksander Józef?) (str. 21-22)
Jabłonowski Antoni Barnaba, 1754-55, wojewoda poznański 1761-78, kawaler Orderu Orła Białego 1778, starosta międzyrzecki i czechryński 1778 (str. 58, 60, 63, 65-67, 177-178, 180, 182-187)
Jabłonowski Jan, wojewoda ruski, x Joanna markizówna de Bethune -> Stanisław Wincenty (1729) (str. 70)
Jabłonowski Stanisław Wincenty, książę na Ostrogu, Bołszowcu i Niżniowie, syn Jana Jabłonowskiego woj. ruskiego i Joanny markizówny de Bethune, pułkownik królewski 1730, starosta międzyrzecki 1730-51, osiecki 1730, białocerkiewski 1729-51, wojewoda rawski 1739-54, olim 1754, mąż Doroty z Broniszów 1v. Radomickiej 1729-54, passim
Janowski Stefan, plenipotent Jerzego Sapiehy 1730, plenipotent sukcesorów Giercholda w Poznaniu 1734 (str. 80, 152, 156)
Jaraczewski Antoni, plenipotent Gurowskich w Kościanie 1778 (str. 69)
Jaykowski Recess Marcin (* Jajkowski), namiestnik burgrabstwa i zamku w Łucku 1737 (str. 164, 166)
John NN, registrator Poznań 1802 (str. 106)

Karwacki NN, kancelista urzędu gr. kaliskiego (podpis pod ekstraktem z 1736) (str. 162) (* NN Karwacki pracował w kancelarii gr. kaliskiej w 1742)
Kobiliński Jan (* Kobyliński), (Kościan) 1731 (str. 107)
Kołaczkowski z Konar Adam, pułkownik król. 1728, pos. zastawny d. Wroniawy 1731-34 i d. Solec i Olędry 1731-39, podstoli poznański 1734, podkomorzy kaliski 1739 (str. 32-36, 40, 43-44, 53, 58, 61, 103, 105, 107, 120, 123-125, 130-134, 136, 138-143)
Kopała Wawrzyniec, syn Wojciecha, kmieć z Wroniaw 1732 (str. 145)
Kościelski Michał, regent ziemski poznański 1731 (i też podpis pod ekstraktem aktu z 1730) (str. 82, 101, 105, 123, 140)
Klups ? Kleps? Andrysz (Andrzej), kmieć, mąż Katarzyny ze Szreyterów (str. 26)
Klupsowa ? Katarzyna ze Szreyterów, c. Jurgi Szreytera, ż. Andrysza (str. 26)
Kossobudzki Antoni (* tu Kosobucki), 1731 (str. 108)
Kośnicki Roch, plenipotent Jabłonowskich w Skarszewie 1735 (str. 52)
Kropiwnicki NN, kancelista? w Poznaniu (podpis "lecte per" pod ekstraktem z 1778) (str. 185, 190)
Kuba ? NN, Kuchy ? NN, ksiądz proboszcz w Łysinach 1747, curator lipinensis (str. 46, 63)
Kułakowski NN, spisał regestr rzeczy i sreber Jabłonowskiej, bez daty (str. 66)
Kwilecka Barbara z Lipskich, ż. Łukasza Kwileckiego star. mosińskiego 1729 (str. 76)
Kwilecki NN (* może Łukasz), bd (str. 48)
Kwilecki Łukasz, starosta mosiński 1729-31 (w tym wsi Sowiniec), mąż Barbary Lipskiej 1729 (str. 76-78, 127-129)

Leszczyński Rafał, wojewoda łęczycki, star. gen wlkpl 1699, 1703, olim 1737 (str. 51, 164)
Leszczyńska Katarzyna, królowa Polski 1705 (str. 51)
Leszczyński Stanisław, wojewoda poznański 1702, król 1705, mąż Katarzyny (str. 51, 164)
Ligowska Marianna (* zob. Arciszewska)
Linkowski NN lub St. Sinkowski, (kancelista w Poznaniu?, podpis pod ekstraktem z 1734) (str. 86, 153)
Lipska Barbara (* zob. Kwilecka)
Lipski Jan Aleksander, biskup krakowski 1736 (str. 53, 94, 97)

Łochocki Stanisław, starosta osiecki, kasztelan dobrzyński 1728 (str. 44, 60)
Łukaszewicz NN (* Teodor), komisarz (dóbr Jabłonowskiej), bez daty (str. 23)

Majewski Mateusz, woźny w Poznaniu 1778 (str. 187)
Malczewski Skarbek Józef, komornik graniczny poznański 1731, plenipotent panien Radomickich 1731, podstoli wschowski 1736, pos. Granowa (str. 42, 53, 56, 110, 117)
Malczewski Wojciech, sędzia z. poznański 1732 (str. 148)
Malechowski Maciej, łowczy kaliski 1728 (str. 44, 61)
Malinowski NN, Poznań 1802 (str. 106)
Małyński Wacław (Wencesław), w Łucku 1737, miecznik owrucki, plenipotent Jabłonowskich we Wschowie 1738 (str. 25, 43, 53, 166) (* wcześniej był regentem kijowskim, dz. Kuleszowa, mąż Heleny Olszańskiej kasztelanki wołyńskiej)
Marszewski z Bużenina Wojciech, instygator gr. poznański 1732 (str. 148, 151)
Miedźwiedzki Kazimierz, regent gr. poznański 1736 (str. 53, 161, 163)
Mierucki Józef, 1731 (str. 108)
Mięszkowski Stanisław, Mieszkowski, pos. zastawny dóbr Łęczyca i Wiry 1730-32, 1735, 1738-39 (str. 40-43, 52, 56, 58)
Mizera Balcer, chałupnik, mąż Rozyny Szreyter (str. 26)
Mizera Rozyna ze Szreyterów, c. Jurgi Szreytera, ż. Balcera Mizery (str. 26)
Mojaczewski Jan, pułkownik wojsk koronnych 1775-76 (str. 63)

Nagłowski NN, regent kościański 1768, podpisany też pod ekstraktem (aktu z 1729) z ks. gr. wschowskich (str. 64, 71) (* to Ludwik Nagłowski regent gr. wschowski 1726-37 i regent gr. kościański 1738- zm. 1768/69)
Nagłowska NN, regentowa 1769 (str. 64) (* będzie to Katarzyna z Ziółkowskich Nagłowska)
Niedabylski NN, kancelista (w Krasnostawie?) 1731/32 (str. 142)

Objezierski NN, plenipotent wojewodziny Franciszki Szołdrskiej 1777 (str. 65)
Olszewski NN, kancelista w Łucku (podpis po ekstraktem z 1737) (str. 166, 169)

Pawlicki Wojciech, woźny ze wsi Morka 1732 (str. 146)
Pawłowska Anna, przeorysza benedyktynek poznańskich 1735 (str. 41)
Pierzchliński Wawrzyniec, 1754, wojski gnieźnieński 1778 (str. 175, 179, 187, 190)
Piskorka Dorota, ze wsi Wroniawy 1732 (str. 145)
Płosczyński NN, Płoszczyński NN, kancelista urzędu gr. krasnostawskiego 1731/32 (str. 142)
Ponińska Franciszka, benedyktynka poznańska 1732 (str. 30)
Poniński Adam, kasztelan gnieźnieński 1728 (str. 44, 60)
Prochownik Izaak Samuel, Żyd, kupiec poznański 1730 (pożyczył Radomickiemu 10000 złp) (str. 46, 62)
Pruski NN, kancelista urzędu gr. w Kościanie (podpis pod ekstraktem aktu z 1754) (str. 181)
Przewoźnik Przewoźnika syn Maciej, ze wsi Wroniawy 1732 (str. 145)

Radomicka Anna, panna 1730-36 (str. 28, 41-42, 53, 56, 80, 109, 127, 144) (* zob też Działyńska, Gurowska)
Radomicka Franciszka, 1731, siostra Anny (str. 28)
Radomicka Katarzyna (* zob. Sapieżyna)
Radomicki Andrzej, brat Władysława (str. 127)
Radomicka Ludwika z Zaleskich, ż. Macieja woj. inowrocławskiego 1709 (str. 51)
Radomicki Jan Antoni, star. osiecki 1719 i mosiński 1720, wojewoda inowrocławski i star. gen. wkpl 1726-28, mąż Doroty z Broniszów 1720-28 (str. 27-30, 38-39, 42, 44-45, 48, 51-52, 55, 60-62, 70, 73, 76, 79-80, 84-85, 88, 90, 101, 103, 108, 110-115, 122-123, 126, 144, 152, 155-156, 159, 164, 175, 179, 183-184)
Radomicki Maciej, wojewoda inowrocławski, star międzyrzecki, star. gen wklpl 1709, mąż Ludwiki Zaleskiej 1709 -> Katarzyna (Sapieżyna) (str. 51, 79-80)
Radomicki Władysław, brat Andrzeja (str. 127)
Radzewski NN, podkomorzy poznański 1727, pos. d. Strzelcza i Badzewo (str. 62)
Rogowski Kazimierz, olim 1731, mąż Zofii z Broniszów 2v. Zawadzkiej (str. 29)
Rogowski Tomasz, kapitan regimentu księcia Fryderyka Augusta 1731 (str. 28, 47, 56, 63, 103, 123)
Rybski Wojciech, "honestus", woźny w Poznaniu 1730 (str. 82)
Ryszewski NN, 1730 (str. 81)
Rzeszewski Jan, "honestus", woźny ze wsi Rzeszewo 1734 (str. 157)

Salomon Zalik, Żyd, kupiec poznański 1774 (str. 65)
Sapieha Jerzy, hrabia na Lachowicach, star. wilkowski 1709-30, mąż Katarzyny Radomickiej od 1709 -> Krystyna i Marianna (str. 51, 79-81)
Sapieżanka Krystyna, c. Jerzego Sapiehy i Katarzyny Radomickiej 1730 (str. 80)
Sapieżanka Marianna, c. Jerzego Sapiehy i Katarzyny Radomickiej 1730 (str. 80)
Sapieżyna Katarzyna z Radomickich, c. Macieja, ż. Jerzego Sapiehy 1709, olim 1730 (str. 51, 79)
Sczaniecki Jan, dz. d. Stęszew, Witobel, Krąplewo, Trzcielno i Dębno (sprzedał) 1692 (str. 64)
Sendecki Franciszek, 1733 (str. 46)
Skarszewski Antoni, 1728 (str. 44, 60)
Skrzetuski Antoni, pisarz gr. gnieźnieński 1731 (str. 107, 120)
Strzelecki Franciszek, sędzia gr. kaliski 1732-33 (str. 30, 47, 62)
Sułkowski Aleksander Józef książę, star. piaseczyński, bolemowski i sokolnicki, łowczy litewski 1737-38 (str. 25, 43, 53, 164-167)
Szołdrska Franciszka z Radomickich (Franciszka Ludwika), c. Jana Antoniego Radomickiego i Doroty z Broniszów 2v. ks. Jabłonowskiej, panna 1730-32, ż. Władysława Szołdrskiego 1735-38, wdowa 1764-78 (str. 26, 28, 41-43, 52-53, 56-57, 60, 64-65, 68-69, 80, 109, 126-127, 144, 183-186)
Szołdrska Marianna (* zob. Broniszowa)
Szołdrski Ludwik, wojewoda inowrocławski, star. gen wlkpl 1735 -> Stefan (str. 159)
Szołdrski Stefan, syn Ludwika, star. łęczycki, inowrocławski i rogoziński 1735 (str. 159)
Szołdrski Władysław, starosta rogoziński 1735-39, mąż Franciszki Radomickiej (str. 41-43, 46, 48, 52-53, 56-58, 63, 183)
Szomański NN, podpisany pod ekstraktem z ks. gr. kościańskich 1754 (str. 181)
Szpotański Franciszek, 1730 (str. 52, 90-91)
Szreyter Hanc, syn Jurgi, kmieć (str. 26)
Szreyter Jurga, olim, syn Jurgi, kmieć (str. 26)
Szreyter Jurga, olim, kmieć -> Katarzyna (Klupsowa), Rozyna (Mizera), Hanc i Jurga (str. 26)
Szreyterówna Katarzyna (* zob. Klupsowa)
Szreyterówna Rozyna (* zołb. Mizera)
Szymański NN, Łaziska 1731 (str. 21)

Śliwnicka Jadwiga, benedyktynka poznańska 1732-35 (str. 30, 41)

Talbierski Kazimierz, "honestus", woźny ze wsi Kubaczyn 1730 (str. 82)
Trefankowski NN, 1776 (str. 65, 153)
Tuszkowski Jakub, ksiądz, kanonik poznański św. Marii Magaleny 1732, prokurator benedyktynek (str. 29-30)

Walka Marcin, syn Tomasz, kmieć z Wroniaw 1732 (str. 145)
Wardęski Franciszek, komornik z. sieradzki 1728 (str. 44, 60)
Wierzbicki Andrzej Szymon, "honestus" woźny ze wsi Kwilcz 1732 (str. 126)
Wilczyński Bernard, olim 1732 (str. 149)
Wilkowski lub Wilkawski Jakub, woźny ze wsi Cerekwica 1731 (str. 108)
Wodecki Mikołaj Józef, komisarz generalny województw poznańskiego i kaliskiego 1732 (str. 148)
Wodzicki NN, 1751 (str. 170)
Woycicki NN (* Wójcicki), kancelista urzędu gr. w Poznaniu (podpis pod ekstraktem aktu z 1730) (str. 86)
Woroniecki Mikołaj, miecznik wołyński, star. średzki, w 1720 nabył kamienicę od Radomickich w Środzie (str. 61)

Zakrzewski Karol, starosta szadkowski 1772 (str. 62)
Zakrzewski Wacław, 1728 (miał zapis na starostwie mosińskim) (str. 44, 60)
Zaleska z Otoka Ludwika (* zob. Radomicka)
Załuski Andrzej Stanisław Kostka, biskup, kanclerz 1746 (str. 95, 98)
Zamoyski Tomasz (str. 18-20)
Zawadzka Zofia z Broniszów, olim 1731, ż. 1* Kazimierz Rogowski 2* Marcin Teodor Zawadzki skarbnik kaliski (str. 29-29)
Zawadzki Korzbok Jan Leon, 1731 (str. 29)
Zawadzki Korzbok Marcin Teodor, olim 1731, skarbnik kaliski, mąż Zofii z Broniszów 1v. Rogowskiej (str. 29)

Żółtowski Antoni, 1727-31, pos. d. Kąkolewo (str. 28, 46, 56, 62, 103, 107-121, 123)

...........................................

Może się tu zmieści jeszcze jedna sprawa związana z Racotem i Dorotą Jabłonowską. Otóż w zbiorach Biblioteki Kórnickiej przechowywany jest rękopis pt:

"Kazanie na Imieniny Patronki Doroty Swiętey w Imieniu Iaśńie Oświeconey Xiężny Doroty z Broniszow Jabłonowskiey Woiewodźiny, y Generałowy Ziem Rawskich, Miedzyrzeckiey, Swickiey etc etc. Starośćiny Pańi y nayosobliwszey Dobrodźieyce moiey. Oddane w szczegulnośći do manuscriptow Iaśńie Oswieconey y Przeświętney Familij. Zapisane y offiarowane tak, iak się napisało, opowiedźiało, y ogłośiło publiczńie przy assystencij godnego Auditora. Przez X: Marcina Wenclewicza Proboszcza Bńinskiego Roku Pańskiego: 1759. Dnia 6. Lutego. w Kaplicy Racackiey" (rękopis w Biblioteka Kórnicka)

To bardzo krótkie 7-stronicowe kazanie w rękopisie (ale napisane bardzo starannie, zapewne z przeznaczeniem do druku) nie podaje nam żadnych informacji genealogicznych lub historycznych, poza tym jednym, że w 1759 mamy odnotowany Racot, w dobrach tych mamy dwór, w dworze kaplicę dworską, w Racocie przebywa wdowa Dorota z Broniszów księżna Jabłonowska, osoba religijna, otaczająca szczególną protekcją księdza Marcina Wenclewicza proboszcza w Bninie. Można tylko z tego kazania wysnuć jedynie rozważania bardziej ogólne, dotyczące ówczesnej kultury umysłowej. Np. można się dowiedzieć, co czytał ksiądz Wenclewicz, a tym samym można sugerować, jakie książki znajdowały się w ówczesnej bibliotece parafialnej w Bninie. Marcin Wenclewicz lub Węclewicz kanonik kolegiaty bnińskiej i jej proboszcz, "dekanus foraneus" to postać mało znana. Parę informacji podaje tylko o nim Józef Łukaszewicz ("Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków..." wyd. 1858) - ksiądz Wenclewicz zatem wybudował nowy drewniany szpital (przytułek) przy parafii w Bninie, w miejsce dawnego spalonego. W 1760 wprowadził do kościoła bnińskiego bractwo św. Szkaplerza. Odnowił on również kościółek w Błażejewie.
To tyle. Jeśli jednak coś o nim więcej znajdę, to tu dopiszę.

Racot 1759
Jabłonowska Dorota z Broniszów, 1759
Wenclewicz Marcin, Węclewicz Marcin, ksiądz proboszcz w Bninie 1759 (znany jako proboszcz w l. 1759-60)

................................

Z tematem ks. Doroty z Broniszów Jabłonowskiej blisko związany jest również:

"Pamiętnik Stanisława Wincentego Jabłonowskiego xiążęcia św. państwa rzymskiego, wojewody rawskiego, starosty białocerkiewskiego [z lat 1734-1737]" (rękopis, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław)

Pokrótce o pamiętniku tym już pisano, np. Andrzej Cieński "Pamiętnikarstwo polskie XVIII wieku" (wyd. 1981). Na pewno też pisze o nim znawca Jabłonowskich - Andrzej Betley autor pięknej ksiażki "Sibi, deo, posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku" (wyd. 2010), który zresztą poświęcił Stanisławowi Wincentemu bardzo wiele miejsca i wiele szczegółowych rozdziałów (* niestety książki nie mam, znam tylko jej opis).
Jest to zatem XIX wieczna kopia, którą z oryginału sporządził człowiek dotąd niezidentyfikowany, kopia bardzo staranna, z przeznaczeniem do publikacji. Zawiera nawet "drzewko" Jabłonowskich i wstęp od kopisty (redaktora). Ten wyjaśnia mianowicie - że niniejszy pamiętnik "tłumaczy stosunki domowe i rodzinne autora, a co ważniejsze wtajemnicza nas w pożycie tych małżeńskich stadeł zawieranych jedynie dla majątkowych względów nie patrząc różnicy usposobień i wieku, a które aż nazbyt częste były na dawnym obyczaju" (* i tu kopista jako przykład takiego niefortunnego małżeństwa podaje związek młodego Samuela Koreckiego z Ligęzianką wdową po Tarle, opisane w pamiętnikach Albrechta Stanisława Radziwiłła pod rokiem 1645).
W istocie, pamiętnik ten odsłania, że małżeństwo Doroty z Broniszów i Stanisława Wincentego Jabłonowskiego, z początku może nawet szczęśliwe, wkrótce okazało się - delikatnie mówiąc - bardzo niefortunnym. W 1737 roku, którego najwięcej dotyczy ten pamiętnik, Jabłonowski wprost lamentuje i skarży się nad swoim losem, a swoją żonę - Dorotę - ustawicznie nazywa "zła żona", "niedobra żona, która się nie poprawuje w złości", "chytra, truła mi życie jadem niby gadzina", "moja żona, bicz Boży na moje zdrowie i życie" (w końcu nawet wykrzykuje - "ach, strzeżcie się wielkopolskich dam!"). Opisuje ją jako osobę chytrą, chciwą, kłótliwą, "do publiki niesposobną, niegościnną", która wiecznie obwiniała go o złą gospodarkę dóbr wielkopolskich, o niestaranność w prowadzeniu jej spraw majątkowych i sądowych.
Ostatecznie oboje w 1748 rozeszli się na dobre (ale chyba tak w praktyce, bo bez jakiegoś rozwodu).
Wygląda w ogóle na to, jakby to on, Jabłonowski, zaniedbany i krzywdzony przez ojca (od którego, jak zapewnia w swoich pamiętnikach, nie miał żadnej "pomocy do fortuny", żadnego wsparcia ani w kosztach swoich podróży i pobytów zagranicznych, te bowiem finansował król, ani w ożenkach; ojciec wydzielił mu jedynie miasto Ostróg, z faktyczną intratą zaledwie 7000 złp), w dodatku skłócony z braćmi, wżenił się w fortunę (pisze - "z pierwszą żoną na milion, a z drugą na 3 miliony fortuny nabyłem").
Sam Stanisław Wincenty Jabłonowski to również bardzo ciekawa, niekonwencjonalna postać tamtych czasów. Mając około 30 lat zupełnie stracił zdrowie (dokładnie zaczął ciężej chorować od 1725). Choroba ta, czy raczej choroby, jakie nabył były bardzo bolesne i właściwie nie było dnia, w którym nie cierpiał bólu. Uskarżał się na podagrę w nogach, ciężkości w gardle (miał duże i bolesne trudności w mówieniu), hemoroidy i różne bardzo bolesne kolki (które to choroby leczył olejkiem migdałowym, proszkami, pigułkami, enemą z mleka, eliksirem Hofmana, plastrami, pobytami w kurortach, np. w 1736 był w Pradze i "u wód" w Karlsbadzie, a także i może przede wszystkim wręcz dewocyjną religijnością, i hojnością na fundacje kościelne i różne wota). Swój pamiętnik zresztą przepełnia licznymi bezpośrednimi zwrotami do Boga, Jezusa, Maryi Panny i różnych świętych. Na domiar złego, jak już wcześniej pisałem, czuł się skrzywdzony (materialnie) przez ojca i najbliższą rodzinę. Niby magnat, z potężnej wpływowej rodziny, a jednak - przynajmniej do śmierci ojca - ubogi i zaniedbany. Bardzo inteligentny i wrażliwy, pisał również wiersze. A przy tym - dodajmy - jako jeden z nielicznych magnatów polskich został on grandem hiszpańskim, kawalerem Orderu Złotego Runa i św. Huberta, otrzymał też tytuł książęcy Św. Cesarstwa Rzymskiego w 1744 i był feldmarszałkiem cesarskim.

W tym pamiętniku praktycznie nie ma Wielkopolan, z Wielkopolski wzmiankowane jest tylko Międzyrzecz i Rokitno (a w nim cudowny obraz NMP, do którego Jabłonowski często jeździł); w dużej części ten krótki pamiętnik odnosi się do pobytu Jabłonowskiego w jego dobrach w Krzywiniu czy też w ogóle na ziemiach województwa ruskiego i Wołynia. Stąd spotykamy tam miejscowości takie jak - Krzywin (1737), Ostróg, Hlinniki (1737), Lwów (1733, 1737), Łuck (1737), Radziwiłów (1737), Bołszowce, Mariampol, Podkamień, Biała Cerkiew; Kamień; Uściług, Iżów i Bryków na Wołyniu; Strzeliska w lwowskim; Hulcz (znam Hulcze w hrubieszowskim, ale raczej chodzi o wieś Hulcza ob. Zdołbice na Wołyniu); Bochotnica w lubelskim; Czekowno, Dorotka, Czarnołowce i Gorszczyzna (* tych wsi nie zident.); bliżej nie zident. "klasztor kisielnicki"; a także w większości osoby właśnie z tamtych terenów, takie jak -

Boknesz NN, z Ostroga, ok. 1734 (Jabłonowski wypłacał mu 3000 złp "additamentu")
Chudkiewicz NN, 1737 (* kopista ident. go z Adamem Tadeuszem Chodkiewiczem woj. brzesko-lit., oż. z Czapską)
Cielecki NN, chorąży u Jabłonowskiego (* będzie to Franciszek Cielecki)
Czacki Michał, stolnik wołyński 1737, oż. z Wielhorską
Górski NN, bywał w Krzywiniu u Jabłonowskiego 1737 ("człek erudita")
Horain NN, 1737 (* tu Horayn, Jan Antoni ? odwiedzał Jabłonowskiego w Krzywiniu)
Hulewicz Piotr, ksiądz, kanonik łucki, proboszcz św. Jakuba, bywał w Krzewiniu u Jabłonowskiego 1737
Jabłonowska Joanna z markizów de Bethune, ż. Jana Stanisława woj. ruskiego, od 1731 wdowa, matka St. W.
Jabłonowska Joanna z Potockich, starościanka tłumacka, pierwsza żona St. W. (* w drzewku podana błędnie jako z domu Liniewska)
Jabłonowska Marianna, panna 1737, córka St. W. i jego pierwszej żony Joanny Potockiej (* późniejsza ż. Józefa Lubomirskiego podstolego litewskiego)
Jabłonowski Antoni Barnaba, syn St. W. i Doroty z Broniszów, 1737 (ur. 1732)
Jabłonowski Dymitr, brat St. W., starosta świecki (żon. z Katarzyną Szembekówną)
Jabłonowski Jan Kajetan, brat St. W; starosta czehryński (ur. 1699; potem wojewoda bracławski, żon. z Teresą Wielhorską)
Jabłonowski Jan Stanisław, wojewoda ruski zm. 1731, żon. z Joanną de Bethune, ojciec St. W., Jana Kajetana i Dymitra
Jabłonowski Stanisław Jan (zm. 1702) kasztelan krakowski i hetman w. koronny; dziadek St. W.; "drzewko" wymienia jego 3 synów: Jana Stanisława, Stanisława Karola oboźnego koronnego (bzp. oż. z Marianną Potocką) i Aleksandra chorążego koronnego (oż. z Teofilą Sieniawską)
Jenicz NN, 1737
Jezornicki ? NN (Jawornicki?), prowincjał 1737
Krzesiński Tadeusz, ksiądz jezuita, misjonarz w Persji, był u Jabłonowskiego w Krzywiniu 1737
Kurdybanowski NN, 1737
Lipski Jan Aleksander, biskup krakowski 1737
Lisiecki NN, 1737
Łubkowski NN, 1737
Lubomirscy
Marek NN Żyd z Uściługa, 1737
Małachowski Jan, podkanclerzy koronny 1737
Małyński NN, 1737 (* będzie to Wacław znany z indeksu powyżej)
Mąkiewicz NN, z Białej Cerkwi 1737
Medwedowski NN, plenipotent Jabłonowskiego w Łucku 1737
Pepłowski Jan Paweł, podkomorzy podolski 1737
Petrykowski NN, 1737
Potocki Feliks
Michałowski NN, sporządził inwentarz miasta Ostróg, może zarządca (ok. 1734)
Sapieha Jan Fryderyk, kanclerz litewski 1737
Strzyżewski NN, "król migdałowy" 1737 (a więc jakiegoś bractwa, z Ostroga?)
Strutyński NN, 1737
Sułkowski NN, 1737 (* Aleksander Józef)
Szembek Krzysztof, 1737
Szołdrscy, 1736 (wspomniany spór z nimi o "dożywocie")
Tarło Jan, wojewoda sandomierski 1737
Tarnowska NN, w 1737 bez woli rodziców wzięła ślub w Ołownie (Hołownie) z bliżej tu nie nazwanym chorążym (co wywołało "skandal" i potępienie księdza, który udzielił ślubu)
Tomaszewski NN, ksiądz, proboszcz w Ostrogu 1737
Urbańscy - 1737
Wichert NN, 1737
Zaborowski N, 1737
Zagrodzki NN, sługa Jabłonowskiego, wyprawiony do Lwowa 1737
Żurawski NN, 1737

............

Jednakże najobszerniejszym materiałem źródłowym, związanym z osobą księcia Wincentego Stanisława Jabłonowskiego, w dodatku w większości osobistym i pisanym jego ręką, jest rękopis -

"Varia. Miscellanea mei laboris tam carminum quam et felicium cogitationum. Ad Maiorem Dei Gloriam Beatissimae Virginis Mariae Immaculatae Honorem. Anno 1714 die. 1. januarii per me Stanislaum Jabłonowski Capitaneum Białocerkieviensem" (Biblioteka Kórnicka PAN)

Niestety jest to rękopis bardzo obszerny i różnorodny, bardzo trudny do opisania czy też zindeksowania (tylko częściowo go "rozpracowałem"). Dotyczy spraw związanych z Jabłonowskim z lat 1714 -1750. Z czego gros treści stanowią tu jego materiały literackie (wiersze, poematy, maksymy, przekłady tragedii), porozrzucane chaotycznie po całym manuskrypcie.
Jako poeta czy też w ogóle pisarz doby baroku Jabłonowski jest znany, ale niewiele. Smykałkę literacką zapewne "odziedziczył" po ojcu, który również próbował swoich sił w literaturze (wydając m.in. bajki Ezopa czy własne przekłady wierszy Fenelona). Jeszcze za swojego życia ST. W. opublikował książki pt. - "Historia życia, męczeństwa i cudów św. Jana Nepomucena" (wyd. 1749; jest to przekład z łacińskiego druku), "Siedem łez grzesznika pokutującego" (wyd. 1740), "Tacyt polski" (wyd. 1744, to przekład z franc. języka dzieła Amelota) oraz "Pamiętne uprowadzenie wojska z Cieśniny Bukowińskiej 1685" (wyd. 1745, rzecz poświęcona sławnej wyprawie bukowińskiej jego dziadka hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego); jest też w starodruku jego "Mowa wygłoszona na na radzie senatu we Wschowie w 1742". Jak napisano już - SW ma również w swoim dorobku poetyckim próbki tłumaczeń z literatury włoskiej (Marino) i francuskiej ("Pompejusz" Corneille). Trudno mi powiedzieć, bez bardzo pogłębionych poszukiwań literaturoznawczych, czy gdzieś np. w antologiach poezji barokowej wydane zostały jego wiersze. Tu natomiast w tym rękopisie jest ich pełno, zarówno te oryginalne jak również te pochodzące z własnych tłumaczeń.
Przyznam, że najwięcej mojej uwagi zwróciły wiersze miłosne, dające obraz osoby kochliwej, bardzo wrażliwej i często nieszczęśliwej w miłości - takie jak "Pieśń o prędkiej odmienności", "Wiersze, którem napisał na barce do Wiednia płynąc", "Wiersze o nieszczęśliwej miłości" ("Daremnie wabisz przez zdradliwe oczy"), "Ciężko miłości kochać serdecznie".
Oprócz liryków miłosnym spotykamy tu też liryki religijne (wszak Jabłonowski był bardzo religijny i zasłynął jako fundator wielu kościołów, kaplic i ołtarzy), np. "Carmen Saphicum in laudum ... Aloysy Gonzaga" (czyli pieśń na cześć jezuity rzymskiego św. Alojzego Gonzagi - tu w przekładzie Jabłonowskiego "Bieleje Ludwik w niezmazanej duszy / której żaden grzech nigdy nie przyprószy / jak kędzierzawa owiec miłych wełna / białości pełna // Lilia bielsza nad śnieżne kolory..."), a także jakieś łacińskie "Procemium" ("In hoc martissimo Fortuna mea").
Są tu i przekłady - wiersz Seneki Młodszego z jego tragedii "Tyestes" pt. "Rex est qui metrui nihil..." ("Król jest wprawdzie ten, co się nic nie boi.."), wiersz Fenelona z "Historii Telemaka" ("Miłość jest ślepa, ma związane oczy"), fragment nieustalonej tragedii (z postaciami Kleopatry, Ptolemeusza i Fotyna), tragedia "Pompejusz" Corneille`a (* z datą przekładu 1715, tu tylko akt pierwszy, przekład niedokończony, bo jak sam Jabłonowski notuje, nie dokończył tej tragedii greckiej "swojej tragedii pełen").
Są tu również odrębnie zapisane przemyślenia na temat ożenku, miłości i białogłowych. Jest urywek traktatu o astrologii oraz traktatu "Jeżeli potrzebna jest do ożenienia zbyteczna miłość i pasja". Ponadto spotykamy maksymy, a nawet fraszki.
Jest też bardzo obszerny wypis z łacińskiego dziełka dotyczący historii cesarzy rzymskich, przede wszystkim Tyberiusza i Nerona. Jakiś poemat "Notata Phrygii". Na uwagę jednak zasługuje poemat utwór historyczny (?) "Notata Lechiadis", łaciński, dotyczący historii pierwszych Piastów (Lech, Piast, Popiel, Miecisław - czyli Mieszko - oraz Bolesław Chrobry)

Owa twórczość literacka i prymicje poetyckie, stanowią sporą część tego rękopisu, ale oczywiście nie tylko. Jest on bowiem również bezcennym źródłem ściśle historycznym. Kolejnym stałym punktem tego manuskryptu jest prowadzony w nim pamiętnik ew. dziennik Jabłonowskiego. Niestety też rozkawałkowany na wiele fragmentów. Albo wręcz sprowadzony do luźnych często niedatowanych notatek np. o legacie na mszę przed wyjazdem do Paryża.
Dopełnieniem pamiętnika są tu listy. Jest ich mało. 1) "List z Żułkwi (!) pisany do przyjaciela" (wspomniana tam niejaka Izabella) 2) list króla Stanisława Leszczyńskiego do Jabłonowskiego, z Luneville 1740, w języku francuskim (str.60) 3) list J. do NN podskarbiego o protekcję w staraniach o urząd chorążego (str. 102-103) (data, wakowało chorążostwo koronne) 5) list J. do Potockiego star. tłumackiego donoszący o śmierci żony Joanny z 1725 (str. 103-105)


Pomimo małżeństwa Jabłonowskiego z Dorota Broniszówną, w tym rękopisie treści o Wielkopolsce (a i samej Dorocie) spotykamy jedynie w drodze wyjątku. Znajdujemy je w:
- list St. W. Jabłonowskiego do województw wielkopolskich w sprawie sporu z Szołdrskimi, niedatowany (ale po 1735) (str. 84-85)
- "Sumariusz transactionum", obejmujący spis aktów z ks. grodzkich z lat 1698-1728 dotyczący dóbr wielkopolskich Doroty z Broniszów (str. 159-160) (i tu mamy odnotowane - Poznań, Leszno, Chrzypsko Wielkie i Małe, Lutom, Jaroszewo i Kłosowice)
- regestr dóbr Doroty Jabłonowskiej, bez daty (str. 166-168), a w tym regeście mamy: Racot, Darnów?, Witkówki, Spytkówki, Słonin, Lubusz? i Kurów; m. Stęszew, Dębno, Witobel, Krąplewo i cz. Trzcielno; Tomice, Mierosławki, Cieśle i Zborowo; Wijów, Brenno, Zaborowo, Śmieszkowo i Potrzebowo; Zielniki (str. 166). Choryń, Granecznik, Solec i Wroniawy; Konarzew, Dopiewiec, Dopiewo i Palędzie; Trzebaw, Łódź i Górka; Wiry, Łęczyca, Sowiniec i Niwka; Łysiny, Lgiń, Nowawieś, Hetmanice, Puterklucz i cz. Tylewice; Granów, Drużyn, Kubaczyn, Niemierzyce, Strzempiń i Kąkolewo; Sieraków; Mileń? (str. 167), Grabów? (str. 168)

A w związku z tym bardzo tu mało osób pochodzących ściśle z Wielkopolski. Ale jest np.

Bardski NN (* Bardzki), dzierżawca dóbr Grabów (str. 168)
Bieńkowski NN (* najpewniej Wojciech), dzierżawca (str. 168)
Błociszewski NN (* Kazimierz), dzierżawca dóbr Tomice (str. 168)
Bronisz NN, starosta średzki 1699, 1702 (str. 159) (* Jan Roman Bronisz)
Bronisz NN, dzierżawca dóbr Wroniawy (str. 168)
Chłapowski NN, pos. zast. dóbr Sieraków i Mileń? (str. 168)
Gutowski Wojciech, pod. dóbr Chrzypsko wielkie i Małe 1699, 1702, i chyba ten sam pos. dóbr Kłosowice 1728 (str. 159)
Kiedrzyński NN, dzierżawca dóbr Choryń (str. 168)
Kwilecki NN, pos. d. Trzebaw (str. 168)
Leszczyński Rafał, wojewoda łęczycki, dz. Leszna 1699, 1702 (str. 159)
Lęski ? NN, dzierżawca dóbr Zielniki (str. 168)
Łochocki Stanisław, kaszt. dobrzyński 1728 (str. 159, 168)
Małachowski NN, (str. 168)
Opalińska Zofia z Czarnkowskich, dz. d. Lutom, Jaroszewo i Kłosowice 1698-99 (str. 160)
Radomicki Maciej, olim 1728 (str. 159)
Tomicki Stanisław, pos. d. Lutom i Jaroszewo 1698, Kłosowice 1699 (str. 160)
Żółtowski NN (* Antoni), pos. Kąkolewa (str. 168)

Reszta osób i miejsc to już kresy wschodnie, na ogół odnotowuje się tu majątki Jabłonowskiego na Wołyniu tj. Ostróg, Krzywin, Płużne, Międzyrzec Ostrogski (ale można mylić z wielkopolskim), Iżów, Rudnia Polańska, a także Biała Cerkiew w kijowskim, Sielicze Nowisielicze w star. białocerkiewskim (* tu wsp. jakiś przywilej dla bojarów z 1678? - str. 108), Niżniów w ruskim, Oknin, Syrniki, Klepacze, Dubno, ponadto spotykamy Żółkiew, Krasnystaw, Warka, Skierniewice, Lublin, Warszawa, Końska Wola czy niezid. Wielkolasy w star. łęczyckim 1726 (str. 32). A także Królewiec (* do kuriozów należy tu bowiem obszerny regestr medykamentów z Królewca, po łacinie, bez daty, str. 54-58).
Z tych osób (kresowych) występują m.in.

Berko NN, arendarz d. Oknin lub Okniany 1741 (str. 105)
Choynacki NN, sługa (str. 59)
Głębocki NN, ksiądz proboszcz w Płużne 1740 (str. 65, 123)
Gorzewski Franciszek (Gorzeński ?), 1740-41 (str. 63, 106, 158)
Górski NN, dzierżawca? zarządca? dóbr Iżów 1740 (chyba ten sam co w wyższych indeksach) (str. 90, 253)
Jabkowski NN (* Jabłkowski), sługa (str. 59)
Koczorowski ? NN, sługa (str. 59)
Kupiatkowicz Aleksander 1740 (str. 64, 253)
Lewko Petro, bojar, Sielicze Nowosielicze w star. białocerkiewskim 1678? (str. 108)
Lisicki NN, gospodarz w dobrach księcia bd (str. 93)
Małonicz ? Kuźmicz, bojar, Sielicze Nowosielicze w star. białocerkiewskim 1678? (str. 108)
Proszkowski NN, 1740 (str. 253)
Rokszycki NN, 1726 (str. 34)
Sokołowski NN, sługa (str. 59)
Stetkiewicz NN, dr medycyny (str. 67)
Szczawiński NN, sługa ? (ok. 1744) (str. 253)
Urbanowski NN, sługa (str. 253)
Wichert NN, sługa (str. 59)
Zaborowski NN, 1738 (str. 83)
Zaleski Józef, rządca? Biała Cerkiew 1738 (str. 83)
Zarębski A., 1740, generalny leśniczy w dobrach księcia 1744 (str. 106, 253)
Żurawski NN, cześnik (dworu księcia Jabłonowskiego) 1738 (str. 83)


oprac. Roman Knap-Kurowski

Indeks osób ze starodruku "Epicedion in obitum [...] Alberti [...] Dembicki. Studiosi Almi Athenaei Lubransciani ab eiusdem philomusis amoris et observantiae erg? concinnatum. Anno [...] 1618"


Epicedion (także epicedium) czyli lament, to poetycka pieśń żałobna, poemat funeralny, pisany z okazji śmierci lub pogrzebu, głoszący pochwałę zmarłego. Ta znana forma już w antyku (Owidiusz, Propercjusz, Auzoniusz, Stacjusz), spopularyzowała się w Polsce renesansu (od 1498). Gdy zatem w 1613/18 roku w Poznaniu zmarł student Akademii Lubrańskiego Wojciech Dembicki, jego koledzy, studenci tej Akademii postanowili złożyć wyraz swoich kondolencji i wspólnie napisać epicedion. Niewątpliwie, oprócz szczerych emocji, pragnienia, żeby upamiętnić i uświetnić to smutne zdarzenie, jakim była śmierć "kolegi ze szkolnej ławki", przy tej okazji, napisanie tego utworu, dostarczało studentom możliwość popisu znajomości wiedzy, łaciny, przyswojenia nauk szkolnych, umiejętności literackich itp. Epicedion ten składa się tu z wielu odrębnych wierszy i części - rozpoczyna go "Lector" czyli wstęp do czytelnika (tj. w wolnym tłumaczeniu - "Czytelniku, kimkolwiek jesteś, ostrzegamy cię, że nic jeszcze z naszej żałoby nie zostało zapomniane i wygładzone ..." itd), następnie mamy prozopopeję (czyli w tym akurat wypadku fikcyjną, zmyśloną i symulowaną na potrzeby tekstu i okoliczności niby przemowę zmarłego); a potem dopiero idzie właściwy epicedion - ten też jest wieloskładnikowy, podzielony na cząstki poetyckie (a nawet jeden z tych wierszy ma kształt piramidy i odpowiedni do tego kaligramu tytuł "Pyramis"), a każdą z tych poetyckich części napisał inny student. Dlatego przy tej okazji poznajemy kilkunastu studentów, uczących się w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu w 1618 roku.
Studentów poznajemy tylko 16-stu, ale wypisuję ich tu z takich samych powodów, dla których powstaje każdy indeks, niezależnie czy jest on bogaty i liczny w nazwiska czy też jest on skromniutki (a po drugie zawsze to jakaś ciekawostka, a po trzecie zaś - pamiętajmy, że nie należy lekceważyć staropolskich źródeł drukowanych i ponad nie jako ważniejsze przedkładać tylko rękopisy).

Starodruk ten został wydany w Poznaniu w drukarni Jana Wolraba w 1618. Starodruk ten wymienia Estreicher. Wspomina go również Alodia Kawecka-Gryczowa ("Drukarze dawnej Polski..." wyd. 1960).


Baranowski Maciej, student

Chłapowski Wojciech, student

Dembicki de Zielonka Wojciech (zm. w młodym wieku 1613/18 Poznań), student Akademii Lubrańskiego (* tak naprawdę jego rodzina pisała się Dembicki z Drogoszewa; Wojciech był synem Wojciecha Dembickiego seu Drogoszewskiego, dz. wsi Zielonka w pow. pozn. od 1591 zm. 1609-12 oraz Urszuli Boturzyńskiej, żyjącej jeszcze jako wdowa w 1614; być może żyła jeszcze w 1618, bo "łzy matki" pojawiają się w tym starodruku; w TD Wojciech Dembicki pojawia się tylko raz w 1613; miał siostrę Bogumiłę x Aleksander Bronikowski oraz brata Sebastiana Dembickiego burgrabiego zs gnieźnieńskiego 1628-40; owa Zielonka to wieś k. Murowanej Gośliny)

Dobrosołowski Bartłomiej, student 1618 (* wg TD syn Gabriela dziedzica d. Ossowiec w gn. i Doroty Żydowskiej; po ojcu był potem dz. tej wsi, ur. ok. 1603, wyst. w l. 1625-51, zm. 1651/53 bzp)

Hincza Hieronim, student prawa 1618 (* mało znany, a właściwie jedynie jako student Akademii Lubrańskiego i autor panegiryków "Lubrański wskrzeszony" wyd. 1618, "Gamelia na wesele Jadama z Brudzewa Mielżyńskiego i Jadwigi z Chłapowa Zawadzkiej" wyd. 1618 oraz "Stopnie do sławy na śmierć Jana Czarnkowskiego kasztelana międzyrzeckiego" wyd. 1619, jak zatem widać - zwyczajem epoki - kręcił się przy szlachcie służąc jej swoim piórem i "talentem", ale po 1619 nie mam o nim wieści)

Godziątkowski Wojciech, student 1618 (* wg TD jedynie raz w 1613 występuje Wojciech, syn Świętosława zm. 1613 dziedzica cz. dóbr Wierzchowiska w pow. gn., oraz Doroty Strzałkowskiej, poza tym głucho o nim)

Gorecki Aleksander (* Górecki), student 1618 (* wg TD wyst. Aleks. syn Piotra i Aleks. syn Wojciecha, który z nich zatem?)

Kiełczewski Stanisław, student 1618 (* zapewne z Kiełczewskich h. Pomian, znajduję w TD że wyst. Stanisław Kiełczewski, syn Piotra Wolskiego seu Kiełczewskiego skarbnika kaliskiego 1614 - zm. 1615/19, a brat Krzysztofa dz. wsi Osiek, sekretarza król. 1622 - zm. 1628 oraz Jana; ten Stanisław pojawia się raz w 1619, a drugi raz w 1632 i może żyje jeszcze w 1638, być może do niego odnosi się Stanisław św. chrztu w Wysocko, tak czy inaczej mało o nim wieści)

Kowalikowski Maciej, student 1618 (* znajdujemy wieści o nim w TD jak również w artykule Jacka Kowalkowskiego "Posag Anny Myślęckiej, żony Fabiana Kowalkowskiego" (wyd. 1993), a zatem Maciej, tu podpisany Kowalikowski, to syn Fabiana z Lubrańca Kowalkowskiego h. Godziemba (który wyst. w l. 1593- zm. 1641/46) dzierżawcy różnych wsi, ale i m.in. dz. cz. d. Suchoręcz w kc., czy Skarpa w nak.; oraz Anny Myślęckiej (żyje ona jeszcze w 1650), a brat Jana i Marcina; dzięki temu starodrukowi dowiadujemy się że Maciej Kowalkowski studiuje w Poznaniu w Akademii Lubrańskiego, w Poznaniu zresztą przebywa jego wuj Jan Myślęcki kanonik poznański "fundi Lubrański" - po jego śmierci Maciej już wówczas ksiądz, ale będąc jeszcze w bardzo młodym wieku, w 1620 zostaje właśnie kanonikiem poznańskim z fundacji Lubrańskich; z kanonii tej rezygnuje w 1622, ale jest plebanem w Słupach w kc. 1621 i Brzyskorzystwi w kc. 1632, a w 1633 w Świerczynach, i tu ślad jego biografii się urywa)

Łojewski Stanisław (* tu Loiewski), student 1618 (* tu akurat sprawa jest ciekawa - wg TD Stanisław Łojewski, to syn Jana zm. 1624/29 (i Zofii Bogusławskiej?), a brat Anny x Maciej Gawroński oraz Wojciecha Łojewskiego, który zacząwszy życie od skromnych funduszy, wyst. od 1624, potem został m.in. dziedzicem dóbr Sarbia, tenże jego brat Wojciech Łojewski został oskarżony o plebejskie pochodzenie i uzurpację pod szlachcica, ale przed Tryb. Kor. oczyścił się z tego zarzutu; Stanisław w 1646 dziedziczy dobra Sarbia po tym zmarłym bzp. bracie Wojciechu i zaraz je sprzedaje. Dworzaczek notuje, że ów Stanisław to ksiądz i pleban w Lenartowicach (pod Pleszewem) i żył jeszcze w 1651, a nie żył już w 1667; tymczasem Dworzaczek łączy go też z niejakim Stanisławem Łojewskim właścicielem domu w Pyzdrach 1649, ale czy faktycznie to jedna i ta sama osoba? W każdym razie w tym starodruku to pierwszy ślad o Stanisławie Łojewskim, że studiował w Poznaniu w Akademii Lubrańskiego)

Regulus Wojciech, student (to znany drukarz, potem prowadził drukarnię w Poznaniu 1636-52)

Sikorski Wojciech, student

Wardęski Stanisław, student

Witoński Aleksander, student

Wyrzyski Michał, student 1618 (* to syn Macieja ze Słup Wyrzyskiego h. Pałuka (Topór) dz. d. Wyrzysk, cz. Koszutowo i Osiek w kc. zm. 1618/19, oraz Anny z Marcinkowic Baranowskiej wyst. jako wdowa 1619-54; ten Michał wyst. od 1619, jeszcze w 1620 jako małol. pod opieką matki, potem był dziedzicem dóbr Danabórz, Brzeźno, Krotoszynek, Zaszkowice, Kopaszyno, Smogulecka Wieś i Nowa wieś w pow. kcyńskim, zmarł 1655/57, żonaty z Katarzyną Smogulecką)

Zarczyński Michał (* Żarczyński), student

Zgierz Mateusz, kleryk, student 1618 (* jest to ksiądz Mateusz ze Zgierza, też pisanego Mateusz Zgierski, to późniejszy notariusz kapituły poznańskiej, kustosz kolegiaty NMP w Poznaniu, wicedziekan katedralny poznański 1643-52, pleban w Biezdrowie 1626-zm. 1664)

........................

A propos Mateusza ze Zgierza, skoro już o nim mowa, (a także Wojciecha Regulusa), to występuje on również w starodruku


Kazanie na pogrzebie [...] Zygmunta Cieleckiego [...] miane [...] przez [...] Woyciecha Pigłowskiego [...] a do druku podane, przez W. Xa Mattheusza Zgierskiego [...] w roku [...] 1652. dnia 10 grudnia" (egz. Bibl. Kórnicka, jest również egz. w Bibl. Uniwersytetu w Yale)


Starodruk ten został wydany w Poznaniu w drukarni wdowy po Wojciechu Regulusie w 1652. O druku tym wzmiankuje już Ludwik Łętowski ("Katalog biskupów.." wyd. 1852) (ale z błędem jakoby Zgierski przypisał to kazanie Głębockiemu), Wacław Aleksander Maciejowski ("Piśmiennictwo polskie.." wyd. 1852), Józef Brown Kiejnowski ("Biblioteka pisarzów.." wyd. 1862) i jeszcze wielu innych. Starodruk zatem znany, a osoby w nim przywołane są w gruncie rzeczy dość dobrze rozpoznane. Pod tym względem właściwie nie wnosi on nam nic nowego i szczególnego.
Ale wzmiankuje go tu z uwagi na dosyć ciekawą, a prawie zapomnianą postać księdza Pigłowskiego, związanego dłuższy czas z Poznaniem.

Autorem tego kazania jest ksiądz Wojciech Pigłowski. Wygłosił je na pogrzebie księdza Zygmunta Cieleckiego w katedrze w Poznaniu w 1652. Następnie ksiądz dziekan poznański Aleksander Głębocki, przed wyjazdem z Poznania, zlecił księdzu Mateuszowi Zgierskiemu to kazanie gdzieś wydrukować, o czym donosi dedykacja tego druku od Zgierskiego do Głębockiego.
Jest to typowe barokowe kazanie pogrzebowe, pełne motywów biblijnych i odwołań do Biblii, ale także do słów papieża Grzegorza I Wielkiego, Seneki ("mądrego poganina"), Pliniusza, św. Bernarda, św. Ambrożego, św. Chryzostoma i św. Filipa Nereusza. Kompozycja tego kazania odwołuje się do herbu Zaremba (motywy heraldyczne to zresztą typowy materiał metaforyczny i kompozycyjny starodruków funeralnych lub weselnych, panegirycznych); autor mianowicie, blazonując herb Zaremba (Cieleckich), że jest w nim "lew na ozdobionym drogimi kamieniami murze", wykorzystuje ten fakt i główną osnową tego kazania stają się symbole - lew, mur, szafir, diament, rubin i szmaragd (ps. herbarze podają Zarembę w dwóch odmianach - jedna ma 3 kamienie, a druga 4). Ponadto autor twierdzi, że herbem Zarembą pieczętował się jeden z 12-stu wojewodów, którzy to rządzili Polską po śmierci Lecha księcia polskiego. Kazanie to, mimo wszystko, bardziej zwrócone jest ku literackości i moralistyce, więc nie podaje nam zbytnich szczegółów ani biograficznych zmarłego ani genealogicznych co do jego rodziny.

Cielecki Hieronim, bp płocki (w l. 1624-1627)
Cielecki Zygmunt (ur. ok. 1590 - zm. 1652), ksiądz, proboszcz poznański, kanonik gnieźnieński, płocki i krakowski, dep. na Tryb. Kor.; jego pogrzeb odbył się w katedrze w Poznaniu; co ciekawe panegiryk ten kontruje jakieś plotki i złe języki, i wysławia m.in. pobożność Cieleckiego, i to że dawał hojne i obfite jałmużny, fundował "kurs albo śpiewanie godzinek" ku czci NMP przy ołtarzu św. Marcina w katedrze i sam ten "kurs" codziennie odmawiał, mszy zaś tej "kursowej" nigdy nie uchybił, msze jednak celebrował najczęściej przy ołtarzu NMP (* jest również jego epitafium w katedrze poznańskiej; on sam odbudował kościół w Kicinie, majątku kapituły katedry pozn.; to syn Jana Cieleckiego h. Zaremba i Anny Chojnackiej h. Trzaska; choć podaje się też błędnie że jego matka to Teresa Gadomska; sekretarz królewski 1631, kanonik gnieźnieński 1620, kanonik płocki i przełożony mansjonarzy sieluńskich 1627-31, kanonik krakowski od 1640, prepozyt katedry poznańskiej 1627-52, administrator biskupstwa 1636, prowizor seminarium, dziedzic dóbr Kamieniec i Snowidowo w kość. 1631, dz. cz. m. Rydzyna i Dambecz 1647, które nabył od Gajewskich)

Głębocki Aleksander (* tu Aleksander Głembocki), ksiądz, dziekan katedralny poznański, archidiakon gnieźnieński, kantor płocki, kanonik krakowski 1652, prezydent Tryb. Kor. (* z Głębockich h. Doliwa, syn Stanisława i Zofii Cieleckiej; ur. ok. 1589 - zm. 1660, prowizor seminarium gnieźń. 1630, scholastyk gnieźnieński 1636, kanonik pozn. 1636, dziekan pułtuski 1636, kanonik łęczycki 1636, kantor płocki 1636, kanonik płocki 1638, kanonik łowicki 1638, sekretarz król. 1641, kanonik krakowski 1650, archidiakon gn. 1639-52, dziekan pozn. 1638, fundator kościoła w Lubstówku, prezydent Tryb. Kor. 1635 i 1637, dep. na Tryb. Kor. 1639)

Pigłowski Wojciech (* też Jan Wojciech Pigłowski) (1613 - zm. 1667) - ksiądz, kanonik poznański 1652 (* ma biogram w PSB, to syn Mikołaja Pigłowskiego h. Sokola dz. Śliwna i cześnika dworu królewskiego zm. 1616/21 i Jadwigi Obrąpalskiej, nieletni 1629, ale w 1628 jest Jan jego brat jezuitą (a tymczasem podaje się czasem że Wojciech był dwojga imion Jan Wojciech), jezuita w kolegium w Poznaniu 1635, dz. cz. Śliwna w pozn., kaznodzieja, proboszcz wałecki 1645, sekretarz królewski, kanonik poznański 1645 i lwowski 1657-63, proboszcz sokołowski 1663; autor różnych panegiryków, m.in. "Rzeka pokoju" kazania na pogrzebie Konstancji z Lubomirskich Czarnkowskiej z 1646, kazania na pogrzebie Jana Olbrachta Smoguleckiego z 1650, "Salutatio" wyd. 1651, w 1657 wygłaszał kazania przeciwko arianom; w 1657 był we Lwowie, gdzie przemową witał hetmana Czarneckiego)

Zgierski Mateusz, tu wicedziekan katedralny poznański 1652 ("poddziekan")

......................

Może zmieszczę tu jeszcze jeden starodruk. Bo otóż podobny charakter, co podany na początku Epicedion z 1618, acz dotyczący innej uroczystości, mianowicie ślubu, ma inny unikatowy starodruk -

"Sacris hymenoeis et castis amoribus [...] Michaelis Henrici Bolesl. Sil. [...] sponsi et [...] Mariannae [...] Jacobi Wolfhagii [...] relictae filiae sponsae anno [...] M. DC. XXXV. 26. Junii, sacro ritu copulatorum applaudentiam votiva litamina" (wyd. 1635 Leszno) (egz. Bibl. Kórnicka PAN)


O gimnazjum w Lesznie w XVII wieku bardzo pięknie i szczegłowo pisze jego znawca Adam Matuszewski (jednakże zda się nie wymienia tego druku) czy np. Dworzaczkowa, i jeszcze wielu wielu innych, więc tam odsyłam. Dodam tylko, że mieszczaństwo Leszna staropolskiego stanowiło różnorodne, ciekawe i bardzo liczne skupisko emigrantów (uchodźców religijnych) z Czech, Niemiec czy Węgier, dlatego gros tu nazwisk "niepolskich", przybyszy z innych krajów, którzy wtedy tłumnie osiadali w Lesznie, czyniąc go głównym ośrodkiem reformacji, ale również ośrodkiem nauk i życia umysłowego i literackiego (innym takim ważnym ośrodkiem ewangelików była wówczas Wschowa).
Faktycznie jednak, druczek ten jest bardzo mało znany. Osoby zaś z tego druku, mieszczanie i ludzie związani z gimnazjum w Lesznie, są na ogół rozpoznani (a to właśnie dzięki pracom Matuszewskiego), ale nie wszyscy.
Dedykacje, gratulacje, okolicznościowe utwory poetyckie, na uroczystość zaślubin w Lesznie 1635 Michała Henrici (rektora gimnazjum) i Marianny Wolfhagi, podpisali tu (* to w większości nauczyciele, pracownicy, ludzie związani z gimnazjum w Lesznie):


Aschenborn Michał (* Michaelis Aschenbornio), pastor (* do 1624 rektorem tegoż gimnazjum był Mikołaj Ascheborn; Michał był autorem wiersza w druku na śmierć Jana Potockiego star.tłumackiego, 1627, podaje Estreicher że zmarł w 1627, co jest nieprawdą)

Borowski Jan (* znany jako Jan Borowicz, nauczyciel)

de Burgk Joachim

Cardus Samuel

Cyrillus Jan Cyryllus Jan, nauczyciel w gimnazjum (i kantor 1653)

Dekan Jan (* Johannes Decanus) (kantor gimnazjum od 1624, m. in. tłumacz pracy Diego Uffana "Artileriia tj. fundamentalna i doskonała informacja o strzelbie" wyd. 1643)

Fabrycjusz Marcin (* Fabritius Martinus)

Gebicius Jakub

Henrici Michał, rektor szkoły ewangelickiej, gimnazjum braci czeskich w Lesznie, x Marianna Wolfhaga (* pochodził ze Śląska, z Bolesławia, był conrectorem gimnazjum od 1626, a rektorem w l. 1634-38 (lub do 1642), jest on autorem tłumaczenia na jęz. niemiecki psalmu Kochanowskiego "Czego chcesz od nas Panie", wydawanego w śpiewnikach, a także wiersza w druku na śmierć Jana Potockiego z 1627)

Klimkius Chrystian

Krusjusz Jan (* Johanes Crusius), Czech, preceptor młodzieży czeskiej w Lesznie

Laubmann Jan (* Laubmannus Jan), nauczyciel

Macer Sebastian de Letoschitz (pochodził z Czech, w 1642 rektor gimnazjum w Lesznie, subrektor 1635, potem 1650-51 związany z teatrem, w Lesznie)

Małdrzyk Jan (* Johanes Maldrzik)

Memorata Anna (* znana ówczesna poetka, pochodziła z rodziny czeskiej, sporo o niej już pisano)

Pauli Abraham

Specht Samuel, sekretarz wojewody bełskiego Leszczyńskiego 1635 (* pochodził ze Ścinawy na Śląsku, był również pisarzem miejskim Leszna, a także autorem kroniczki o Lesznie z 1639)

Tessicius Zygmunt

Vechner Jerzy (* Georgius Vechnerus) (* jego jakiś wiersz już w druku funeralnym na pogrzeb Potockiego z 1627)

Walter Henryk

Wolhaga Jakub (* lub Wolhagi - to nazwisko może urobione od nazwy miasta w Niemczech Wolfhagen), olim 1635, senior eklezjasta w Lesznie -> Marianna (x 1635 Michał Henrici)



oprac. Roman Knap-Kurowski

Indeks osób ze starodruku "Popis roczny w szkołach wydziałowych poznańskich czterech klas wyższych z arytmetyki, geometrii, algebry i logiki pod dozorem Jana Krzewskiego nauczyciela matematyki, 1784"


Już w XV wieku arytmetyka i geometria należała do tzw. "siedmiu sztuk wyzwolonych", w kanonie ustalonym przez scholastyków, które nauczano w szkołach. Jak jednak z tym nauczaniem było w praktyce, czego dokładnie uczono, co obejmował ówczesny program nauczania w tych przedmiotach, o tym wiadomo niewiele. Większość opracowań z zakresu historii pedagogiki koncentruje się bowiem na tym, na czym zresztą koncentrowała się nauka w staropolskich szkołach i uczelniach, czyli na edukacji humanistycznej (wychowanie religijne, etyczne, literackie, nauka wymowy, retoryki, erudycji, łaciny, katechizmu), ilustrując w ten sposób zapewne rzeczywisty obraz zaniedbania w nauczaniu nauk ścisłych, kosztem humanistycznych. Ponadto po czasach jagiellońskich, po złotym wieku doby humanizmu, w XVII i XVIII wieku w Polsce nastąpił głębszy kryzys oświaty i edukacji, kryzys jakości (bo szkoły, kolegia i gimnazja powstawały, np. w 1725 na terenie Rzeczpospolitej funkcjonowało 47 kolegiów jezuickich; potem powstawały kolegia pijarskie np. w Radziejowie od 1730; w ogóle w XVII-XVIII wieku pijarzy założyli 32 kolegia; były też dwa kolegia teatynów, kolegia zakładali też bazylianie, reformaci i karmelici bosi; ale najgłębszy upadek przeżyły szkoły parafialne, stan tych w XVIII wieku jest opłakany, wiele było pustych i zrujnowanych). Nauka ścisła np. na uniwersytetach koncentrowała się bardziej na astronomii i astrologii, w zakresie matematyki wykładano tam najczęściej "Elementy" Euklidesa oraz "Arytmetykę" Jana de Murisa, Jerzego Purbacha lub Reinera Gemmy Fryzjusza (stąd więcej mamy wybitnych astronomów niż matematyków, w tej ostatniej dziedzinie wybił się Jan Brożek czy też Adam Adamandy Kochański; zresztą dodajmy tu, że ówczesny staropolski podział nauk sprawił, że do matematyki zaliczano astronomię oraz... muzykę, sama zaś matematyka służyła prawie wyłącznie astronomii i zazwyczaj kanonicznie szła w parze z tzw. trygonometrią sferyczną, dlatego matematykami zwali się na ogół astronomowie)

Jak to zatem z tą matematyką w szkołach staropolskich było, powiem tylko orientacyjnie, bez bardzo pogłębionych studiów nad tym zagadnieniem. Pokrótce tylko zatem dodam najpierw, że obecnie na internecie, w zasobach bibliotek cyfrowych, dostępnych jest wiele starodruków o matematyce, wydanych w dawnej Polsce, np. "Algorithmus" Jan de Sacro Bosco (wiele wydań: z 1511, 1521, 1522 i 1537, zresztą polska kopia tego dzieła jest już w rękopisie w z 1397), "Algorithmus linealis" Henryk Stromer (1536), "Algorithmus linealis" Jan z Łańcuta (wiele wydań: z 1513, 1515, 1517, 1519, 1534, 1538, 1548, 1556, 1559 i 1562), "Algorithmus to jest nauka liczby" ksiądz Tomasz Kłos (1538), "Algorithm to jest nauka liczby po polsku" Bernard Wojewódka (1553), "De arithmeticae" Henryk Glarean (z 1549 i 1555), "Aritmethica linearis" Benedykt Herbest (z 1561), "Machina exhibendo.." jezuita Stanisław Solski (wyd. 1663). Są ponadto prace Stanisława Grzebskiego, Hieronima Wietora, Zygmunta Suevusa, Jakuba Fabera, Konrada Dasypodiusa, Orontiusa Finaeusa, Jana Mullera, Piotra Krugera, Jana Micraeliusa, Mateusza Nefe, Jabłonowskich itd. Ze starodruków idzie wniosek, że w matematyce bynajmniej staropolska Rzeczpospolita zacofaną nie była, ale matematyka kwitła bardziej w XV/XVI, a potem ją zaniedbano.

Po kasacie zakonu jezuitów (1773), w miejscach gdzie dotąd były kolegia jezuickie powstały szkoły "nowego typu", tzw. szkoły wydziałowe oraz podwydziałowe - były to już szkoły świeckie, a nowa reforma szkolnictwa podporządkowała je utworzonej wtedy rządowej Komisji Edukacji Narodowej. Tych szkół na terenie Rzeczpospolitej było ogółem 74. Dopiero owa reforma wdrożyła nauczanie realno-utylitarne (znane nieco wcześniej już w systemie szkół pijarskich) i ograniczyła dominację łaciny i katechizmu. Skądinąd reforma ta spotkała się z wielkim oporem i ostracyzmem wśród szlachty polskiej (niezdolnej wyobrazić sobie, że w szkołach powinno uczyć się np. biologii), te nowe szkoły bojkotowano, toteż miały one wielki problem z frekwencją (liczbą uczniów) (np. w 1783 pijarskie kolegium w Rydzynie miało mniej niż 87 uczniów, szkoła podwydziałowa w Radziejowie w 1782 miała ogółem 86 uczniów). Nauka w tych szkołach odbywała się wedle "Ustaw" KEN (z 1783, wcześniej były zalecenia i rozporządzenia).
Obowiązkowo uczono matematyki i geometrii. Jak się domyślamy - raczej w zakresie elementarnym. Co do podręczników - to zdaje się podręcznik miał tylko nauczyciel. W szkołach podlegających pod KEN (i nie tylko) matematyki uczono na podstawie około 26 podręczników, czasem dość starych, w zależności od tego, jakie posiadał w swojej biblioteczce sam nauczyciel i w jakim gustował. Były to -
- "Nowy sposób arytmetyki" Jan Aleksander Gorczyn (wyd. 1647)
- "Geometria peregrinans" Maciej Głoskowski (ok. 1648)
- "Arithmetyka to iest nauka rachunku" Krzysztof Schedel (wyd. 1663)
- "Geometra polski" (wyd. 1683) i "Architekt polski" (wyd. 1690) ksiądz jezuita Stanisław Solski
- "Geometria practica curiosa" Wojciech Tylkowski (wyd. 1692)
- "Informacya matematyczna rozumnie ciekawego Polaka świat cały ułatwiająca" Wojciech Bystrzynowski (wyd. 1743)
- "Arytmetyka" Alojzy Czarnocki (wyd. 1746 i 1775)
- "Matheseos universae brevis institutio. Tyrnaviae" (wyd. 1752)
- "Arytmetyka albo nauka o liczbie" Michał Kaczwiński (wyd. 1757)
- "Matematyki polskiej księga" Antoni Lenczewski (wyd. 1757)
- "Rachmistrz polski" Józef Torżewski (wyd. 1760)
- "Arytmetyka praktyczna" ks. pijar Fulgenty Obermeier (wyd. 1760 i 1773)
- "Arytmetyka prostacka" ks. pijar Bernard Michał Syruć " (wyd. 1766, 1771 i 1777) (* autor i innych dzieł matematycznych, jeden wydał w Rzymie w 1755, ale to już nie podręczniki, w dziełach tych podjął Syruć kwestie rachunku różniczkowego i całkowego Newtona i Leibnitza, który to temat był dotąd w Polsce prawie nieznany i nigdzie nie wykładany)
- "Arytmetyka to iest rachmistrska nauka" ks. jezuita Tomasz Siekierzyński (wyd. 1766)
- "Compendaria matheseos institutio" ksiądz jezuita Paweł Mako (wyd. 1766)
- "Arytmetyka czyli nauka o rachunkach" ks. pijar Patrycy Skaradkiewicz (wyd. 1766, 1769, 1771 i 1776) i jego "Geometria czyli nauka o ziemiomiernictwie" (wyd. 1774 i 1776)
- "Elementa aritmmethicae" ksiądz jezuita Maksymilian Holl (Hell) (wyd. 1768)
- "Początki geometrii" Clairaut (wyd. 1772)
- "Nauka matematyczna" ks. pijar Józef Marquart (wyd. 1772)
- "Lectiones elementares algebrae et geometriae" de la Caille (wyd. 1773)
- "Arythmetyka podług reguł JMc. Pana Beniamina Hederichsa rektora" Beniamin Hederichs (z niem wyd. z 1728 tłum. pol. wyd. 1774) (* nb. ten podręcznik daje spis podręczników, jakie używano do nauki matematyki w Niemczech przed 1728)
- "Algebra początkowa" Józefat Węgleński (wyd. 1775)
- "Arytmetyka praktyczna" ks. pijar Szymon Bielski (wyd. 1775, 1793, 1811, 1813 i 1815)
- "Arytmetyka dla szkół narodowych" i "Geometria dla szkół narodowych" Szymon Lhuillier (w przekładzie Gawrońskiego) (wyd. 1780-81)
- "Nauka matematyki do użycia artylerii francuskiej" Etienne Bezout (w przekładzie Jakubowskiego) (wyd. 1781)
- "Institutiones arithmeticae" ks. bernardyn Augustyn Sławiński (wyd. 1782)
- "Rachunku algebraicznego teoria przystosowana do linii krzywych" Jan Śniadecki (wyd. 1783) (* jest już podręcznik dla szkół wyższych, ale bardzo ważny, bo jeden z pierwszych już o matematyce w takim nowoczesnym kształcie)


(* szkoły parafialne posiadały własny podręcznik do wszystkiego, a właściwie był to podręcznik dla nauczycieli i zawierał "naukę rachunku" - był to dość obszerny "Elementarz dla szkół parafialnych narodowych" ksiądz Antoni Popławski (wyd. 1785), zanim go wprowadzono matematyki uczono tam zdaje się podstawie któregoś z w/w podręczników lub własnej nauczycielskiej inwencji - zresztą tam nauka polegała na rzeczach najprostszych i matematyka sprowadzała się do podstaw rachowania, liczenia przy zastosowaniu wag i miar, było też trochę geometrii praktycznej, miernictwa, a także "kombinacja dochodów i rozchodów, dla celów gospodarskich, tudzież handlowych", samo zaś nauczanie rachunków, poznawanie liczb i czterech działań na nich zaczynano na ziarenkach grochu lub zboża - co ciekawe w szkołach parafialnych uczyło się bardzo mało dzieci i młodzieży, ponieważ na ogół musiały dopłacać się na nauczyciela, dlatego też pokątnie i nieformalnie uczyli się tam oficjaliści skarbowi i dworscy, z dyspozycji miejscowego lub okolicznego dziedzica, ponadto nauczycielem w takiej szkole był zazwyczaj miejscowy organista) (* w samej Wielkopolsce, szkółek parafialnych w l. 1782-90 wylicza się niewiele, ok. 40/50, a to dlatego że nie było na nie funduszy lub były bardzo marne. Najwięcej uczniów miała szkoła parafialna w Gnieźnie, bo ok. 150 w 1785. Jedyna odrębna szkoła parafialna dla dziewcząt istniała tylko w Koninie. W Dusznikach w 1785 była szkoła, owszem, ale bez nauczyciela. W Ostrorogu i Zaniemyślu szkół nie było, ale kilkoro dzieci uczył tam na ich koszt i we własnym mieszkaniu organista. Najwięcej szkół posiadały gminy i ośrodki ewangelickie, np. wokół Wschowy, prawie każda osadniejsza wieś "olędrów", np. Kłoda, miała szkołę, ale szkoły te nie podlegały pod KEN; podobnie pod KEN nie podlegała szkoła oo. reformatów w Miejskiej Górce)

Jeśli chodzi o nauczycieli, to na ogół w klasach niższych jeden nauczyciel uczył wszystkiego, w tym i matematyki. Dopiero w klasach wyższych wyodrębniano nauczycieli matematyki (* np. znani są z tytułem profesorów matematyki - Józef Mieliński 1783-86 i Jacek Wiśniewski 1786 obaj w Toruniu; ks. Paweł Szrejbrowski w Trzemesznie 1784-86; ksiądz cysters Florian Stachórski 1784 i ksiądz cysters P. Żaliński obaj we Wschowie 1788-90; ksiądz pijar Edward Krystein 1788-93 i ksiądz pijar Antoni Gajewski w 1793-98 w Radziejowie). Czasem nauczyciele matematyki byli również uczonymi w tej dziedzinie - w Rydzynie w l. 1784-89 matematyki uczył Ludwik Dawid Moller von Mollersee, inżynier i kapitan wojsk (łączono tam bowiem matematykę z wojskową wiedzą o fortyfikacjach), który był jednocześnie autorem ogromnego monumentalnego 6-tomowego dzieła o matematyce w języku niemieckim "Neu abgefaste Metodhe die Geometrie von sich selbst zu lernen" (wyd. 1780-1787 Wrocław, zresztą publikacji tej patronował król Stanisław August Poniatowski).

Odnośnie literatury o historii matematyki i metod jej nauczania w czasach staropolskich, to pisali o tym szerzej np. Jan Nepomucen Franke, Antoni Danysz, Teodor Wierzbowski, Zofia Iwaszkiewicz, Witold Więsław, Teofil Żebrawski, Waldemar Voise czy Jerzy Mioduszewski.

Piszę o tym, bo tego właśnie dotyczy ten starodruk, wydany w 1784 w Poznaniu w drukarni królewskiej. A dokładnie dotyczy on Szkoły Wydziałowej w Poznaniu i zawiera materiał pedagogiczny do zajęć szkolnych czyli program nauczania matematyki w tej szkole, wraz ze zbiorkiem przykładowych zadań i ćwiczeń. Sporządził go - zdaje się w ramach sprawozdań rocznych, składanych do KEN - Jan Krzewski, ówczesny profesor, nauczyciel matematyki w tej szkole.
Ten starodruk zatem przynosi nam szczegółową wiedzę, czego wtedy uczono w matematyce (* które to informacje oczywiście można uzupełnić o w/w podręczniki oraz np. o "Raporty Szkół Podwydziałowych toruńskiej, trzemeszneńskiej i wschowskiej składane Szkole Głównej Koronnej w latach 1777-1790" wyd. przez Wierzbowskiego w 1910). Np. dowiadujemy się, że uczniowie - w ramach lekcji matematyki - mieli sobie przyswoić liczby i ułamki, dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie liczb całkowitych i ułamków, podnoszenie do kwadratu, pierwiastkowanie, trygonometrię, logarytmy, kwadraturę koła, równania z niewiadomymi, czy też miary (np. czym jest łokieć warszawski, lipski, ryński, hamburski, londyński, paryski) itd itd. Ponadto pojawiają się tu staropolskie, a dziś już nieużywane matematyczne określenia typu - "reguła spółki", "reguła trzech" (dotyczy proporcji), "reguła procentu i odtrącania onegoż", "figury prostokreślne", "wycinek", "przenośnik" (narzędzie kreślarskie), "podział Noniusza", "wstawa i dostawa łuku", "ostrokręg" (stożek) - jednakże to wyjątki, bo już wówczas (pomimo że to odległe czasy, 250 lat temu) panuje przede wszystkim terminologia matematyczna obecna i współcześnie (np. przekątna, przeciwprostokątna, równoległobok, styczna, sieczna, cyrkiel, graniastosłup, walec itd itd)
(* staropolszczyzna matematyczna to właściwie odrębna sprawa, dla polonistów, ale dodam, bo czytałem Bernarda Wojewódkę, że w 1563 spotykamy takie określenia jak np. - "mianowacz" (mianownik), "liczman liczby", "przydawanie" (dodawanie), "obyczaj przywodzenia różnego mianowania liczby łamanej ku jednemu mianowaniu" (znajdowanie wspólnego mianownika), oraz mnóstwo osobliwie nazwanych reguł - "reguła detri", "reguła towarzystwa" i "reguła towarzystwa o czasie", "reguła równości", "reguła mieszania", "reguła ustawy", "reguła położenia", "pomnożenia", "zbytku", "frymarków", czy też "reguła fałszu", a co się współczesnego kryje pod tymi staropolskimi nazwami, pozostawiam innym, bo to świetne zadanie i doskonała zabawa dla... młodzieży szkolnej :)))).
Wróćmy jednak do 1784 roku - tak było z arytmetyką i geometrią, natomiast nauka logiki jest już bardziej wykładem filozofii (o tym, czym jest rozum, poznawanie, czucie, imaginacja, pamięć, zapomnienie, dowcip, przenikliwość, rozważanie, język i słowa; potem jak dzielą się wyobrażenia, potem czym jest rozsądek, opis, prawda, pewność, błąd i wątpliwość itp).

Jan Krzewski to postać bardzo mocno związana z Poznaniem. I tak pokrótce tylko:
Jan Krzewski h. Bończa (ur. ok. 1755 - zm. 1838 Poznań), pochodził z Małopolski, dr filozofii, geometra królewski 1785, uczył matematyki w Szkole Wydziałowej w Poznaniu w l. 1783-87, potem fizyki 1787-89, i znowu matematyki 1787-93, potem był geometrą przysięgłym i potem znowu profesorem w tej szkole od 1800 (choć już wtedy funkcjonowała pod nazwą Gimnazjum św. Marii Magdaleny). Jan Krzewski był również kartografem i z polecenia kapituły poznańskiej autorem mapy Poznania z 1785. Ożeniony (1789) z Marianną d`Anisau (* pojawia się też jej nazwisko w formach - de Nissau, Accnisau, d`Alenisan) miał z nią dzieci: Seweryna (ur. 1790 Poznań - zm. 1883 Poznań), Józefa Kalasantego (ur. 1793 Poznań), Tadeusza (ur. 1795 Poznań - zm. 1813 Szamotuły), Michalinę (ur. 1791) oraz Wiktorię (ur. 1800 Poznań).

Starodruk ten, oprócz programu nauczania matematyki, zawiera też - co nas najbardziej tu interesuje - spis uczniów klasy III, IV, V i VI Poznańskiej Wojewódzkiej Szkoły Wydziałowej. I właśnie ten spis uczniów tu poniżej przepisuję. Uczniów jest tu dokładnie 50-ciu - szkoła ta zatem w 1784 nie była zbyt liczna, acz nie ma tu spisu uczniów z klas niższych I-II, które skądinąd mogły być najliczniejsze (ciekawa jest bowiem zależność, widoczna w tym spisie, że im starsza klasa, tym posiadała ona mniej uczniów). Bliższych informacji o tych uczniach nie poszukiwałem, ale myślę że nie powinno być kłopotów z ich identyfikacją.


Branecki Mikołaj
Bernacki Walenty
Bernerd Jerzy
Brzuchalski Kazimierz

Dobiliński Antoni
Duliński Marcin
Drzazdzyński Jan

Gulcz Jan

Hersztopski Józef, podsędkowicz wschowski

Kaczorowski Bon., wojszczyc kaliski
Kamiński Antoni
Kapłoński Marcin
Kłosowicz Jan
Konopka Kazimierz
Koszucki Maksymilian, łowczyc poznański
Kowalski Gabriel
Kowalski Kajetan
Krzycki Józef,, kasztelanic krzywiński
Krzysztofowicz Jan
Krzysztofowicz Teodor

Lerski Jakub
Lerski Kazimierz
Leśniewicz Józef
Leyman Tadeusz
Lipski Józef

Mioduski Marcin
Modliński Aleksander, podkomorzyc brzesko-kujawski

Neyman Józef

Przepałkowski Aleksander
Przezdziecki Józef

Radkiewicz Józef
Radzimiński Jakub, sędzic gnieźnieński
Rotyński Jakub
Rupniewski Hipolit

Sagnowski Bonawentura
Skaławski Wacław
Słowuszewski Łukasz
Sobocki Nepomucen (syn burgrabiego gn)
Stefański Kazimierz
Stefrowski Jan
Szperna Józef

Świniarski Karol
Świniarski Nepomucen, sędzic starodubowski

Taroni Jan
Tomikiewicz Jan Kanty
Trzciński Andrzej

Ulatowski Ignacy
Ulatowski Wojciech

Walicki Ignacy
Wiśniewski Ignacy

.............................

Ściśle rzecz biorąc po kasacie zakonu jezuitów, w miejsce kolegium jezuickiego w Poznaniu, powstała w 1773 tzw. Akademia Wielkopolska, czyli szkoła o charakterze wyższym, uniwersyteckim. Została ona jednak zdegradowana w 1780, i przekształcono ją w Poznańską Szkołę Wydziałową (która funkcjonowała do rozbiorów 1793). Oprócz powyższego druku, są jeszcze inne dotyczące tej szkoły. Np.:

"Wielmożnemu JMci X: Jozefowi Łodzia z Zwonowa Rogalińskiemu S. T. y O. P. D. rektorowi Akademii Prowincyi Wielko-Polskiey Koad. Archi-Dyakonowi Szremskiemu w Katedrze Poznańskiey. Na Roczny popis Odwiedzaiącemu Szkoły poezia" (egz. w Instytut Badań Literackich PAN w Warszawie)

Ten starodruk, wydany w Poznaniu ok. 1776, to bardzo krótki, anonimowy 4-stronicowy druk, zawierający jeden wiersz, anonimowego autora, zapewne ucznia tej szkoły. Tak więc nie wnosi on nam nic do historii. Jest on jednak zadedykowany księdzu Józefowi Rogalińskiemu (1728 -1802 Poznań), który był właśnie rektorem Akademii Wielkopolskiej w l. 1773-80. A postać to bardzo ważna i słynna, nie tylko dla Poznania. I ma się doskonale do tematu matematyki, bo ksiądz Rogaliński (o którym już zresztą wiele napisano) studiował matematykę i fizykę w Paryżu, i nauczał jej potem jako profesor kolegium jezuickiego w Poznaniu już od 1762. Ponadto zasłynął tym, że stworzył w Poznaniu obserwatorium astronomiczne (umieszczono je w specjalnie na ten cel zbudowanej wieży w budynku kolegium), a dzięki jego pasjom Poznań w l. 1763-80 był bardzo ważnym w Polsce (i w całej Europie) ośrodkiem badawczym dla astronomii, fizyki i matematyki. Realizował on też ideę publicznych wykładów (w tym wypadku z fizyki), na które mógł przyjść każdy kto chciał (i przypuszczam że mieszczanie poznańscy i rzemieślnicy, nawet niewykształceni, często na te wykłady zachodzili, była to bowiem ówcześnie spora atrakcja w Poznaniu) (* zgromadził on też olbrzymią bibliotekę w Poznaniu, przede wszystkim naukową, została ona jednak wywieziona po 1780 do Warszawy)
Jego pomocnikiem w prowadzeniu obserwatorium i muzeum fizyczno-technicznego w Poznaniu był jezuita Andrzej Gawroński, późniejszy biskup krakowski (w l. 1803-1813), uznawany za twórcę matematycznego języka polskiego, a który zresztą też był prof. matematyki w kolegium jezuickim w Poznaniu w l. 1771-73.
Innymi wówczas jeszcze profesorami (nauczycielami) matematyki w kolegium jezuickim (z więc do 1773) byli m.in. jezuici Jan Paprocki, Paweł Jastrzębski, Ignacy Chmielowski, Wargawski i Jan Sojecki. Sojecki lub Paprocki, któryś z nich był nawet autorem wyd. w Poznaniu w 1763 bardzo mało znanego anonimowego dziełka matematycznego pt. "Theses mathematicae ad resolvendum".


oprac. Roman Knap-Kurowski

Indeks osób z rękopisu "1682-1688, Akta Wacława Leszczyńskiego [zawierające proces spadkowy z Teofilą Wiśniowiecką]" (rękopis w Biblioteka Kórnicka PAN)


Właściwie powyższe akta dotyczą osób i terenów spoza Wielkopolski, i na około 20 odrębnych dokumentów tylko 2 dotyczą Wielkopolski, a dokładnie pojawia się w nich Kalisz i Gołuchów. To malutko, i to nawet pomimo tego, że tytułowy bohater tych akt, Wacław Leszczyński, był dziedzicem sporych dóbr w Wielkopolsce (Gołuchów, Jedlec, Tursko, m. Raszków) i pochodził ze znanej możnowładczej rodziny wielkopolskiej. Oczywiście to malutko, aby te materiały podciągać pod regionalia. Ale jednak je tu zamieszczę i opiszę, bo właśnie dokument wystawiony w Gołuchowie jest w tych aktach najbardziej osobliwy i wyjątkowy.

Otóż w styczniu 1683 w Gołuchowie, w swoich dobrach dziedzicznych, przebywa Wacław Leszczyński (ok. 1630 - zm. 1688) wojewoda podlaski (* i ma przy sobie kolejną już trzecią żoną i dwie córeczki z wcześniejszego drugiego małżeństwa). I mocno wtedy choruje. Choruje już nawet przewlekle. Od co najmniej miesiąca miewa gorączki, powtarzające się co 4 dni ("quartenes febris"), jest osłabiony i przygnębiony ("aegritudine"), ciężko oddycha ("duri uscule"). I z tego powodu wzywa lekarza. Do Gołuchowa zatem przyjeżdża z Kalisza najbardziej wówczas szanowany tam lekarz - Jan Wojciech Strachocki. I otóż po zbadaniu wojewody Leszczyńskiego, po zdiagnozowaniu stanu jego zdrowia, wydaje mu on zaświadczenie właśnie o stanie jego zdrowia. Które zaczyna się od zdania "Romana fide infrascriptus attestor Illustrissimi..." itd. (* co w wolnym tłumaczeniu brzmi "Oto tu - w imię wiary katolickiej - poniżej wystawione zaświadczenie dla Jaśnie Oświeconego i Wielmożnego Pana Wacława Leszczyńskiego"). I trzeba powiedzieć, że jest to wyjątkowy dokument, bo jest to jeden z nielicznych zachowanych w archiwach prywatnych zaświadczeń lekarskich z XVII wieku.

Nie znam osobnej publikacji, która dotyczyłaby historii zaświadczeń lekarskich w dobie staropolskiej (* stąd moja znajomość tego tematu oparta jest na ogólnych publikacjach, których tematem jest medycyna sądowa, stan sanitarny miast itp). Tak więc chyba zagadnienie to wciąż czeka na głębsze opracowanie. Tu zatem tylko opowiem orientacyjnie.

Dziś powszechnie znamy recepty, karty sanitarne, skierowania na badania, zaświadczenia lekarskie (np. o zdolności do pracy, dla kierowcy, zaświadczenie stanowiące dowód w sprawach sądowych, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, zwolnienia lekarskie itp), i w ogóle wiadomo, że każdy praktykujący lekarz musi prowadzić dokumentację i historię choroby swoich pacjentów, a w nich zawierać diagnozy, opisy badań oraz zastosowaną terapię i leczenie. Jednakże materiały o charakterze dokumentów medycznych, które dotyczą pacjentów, są dopiero wymysłem XIX wieku, a w każdym razie zaczęto takowe prowadzić dopiero wraz z nałożonym na lekarzy obowiązkiem ich prowadzenia. W czasach staropolskich lekarz takiego obowiązku (niestety) nie miał. Nie zakładał osobnej kartoteki dla każdego swojego pacjenta. Ani zdaje się w ogóle nie rejestrował ich wizyt (* niewykluczone jednak, że ten czy ów ambitniejszy lekarz dokumentował wizyty i choroby pacjentów na własny użytek, ale nie słyszałem jeszcze żeby taka dokumentacja z okresu szlacheckiej Rzeczpospolitej gdzieś się zachowała). Pamiętajmy, że przed rozbiorami nie było ośrodków zdrowia ani przychodni, tylko lekarz przyjmował u siebie w domu lub wizytował chorego. Była to działalność zupełnie prywatna, nie wymagająca od niego żadnych czynności dokumentujących praktykę lekarską.

Jedynie lekarz miejski, związany umową z magistratem, wykonywał tzw. obdukcje, tj. oględziny ciała osób pokrzywdzonych (np. przez pobicie), i treść tych obdukcji wpisywano do ksiąg wraz ze skargą pokrzywdzonego (* już takie "karty oględzin" wystawiano przez lekarzy w Gdańsku od 1454). Innym rodzajem zaświadczenia lekarskiego, jakie spotykamy w dawnej Polsce, to orzeczenia z oględzin zwłok (ale tylko w przypadku zabójstw lub nagłej śmierci). To wszystko jednak to zaświadczenia w rodzaju opinii "biegłego" sądowego. Natomiast zaświadczenie typu prywatnego (jak niniejsze) to już nieco inna sprawa i trudno powiedzieć, ile się zachowało takich podobnych zaświadczeń z XVII-XVIII wieku, ale sądzę że wyjątkowo niewiele. Być może nawet niniejsze zaświadczenie Strachockiego jest to pierwsze w historii, najstarsze takie zaświadczenie zachowane w archiwach. Tym bardziej więc jest ono warte uwagi, zwłaszcza że powstało w Gołuchowie w styczniu 1683.

Do czego Wacław Leszczyński takie zaświadczenie potrzebował? Tu można jedynie spekulować, otóż wybierał się on do Warszawy (* ale Leszczyński nadal chorował i nie zajechał tam jeszcze w lutym, a wiadomo o tym, bo go wówczas w Warszawie daremnie oczekiwała księżna Teofila Lubomirska). Być może zatem Leszczyński wybierał się do Warszawy, a po przybyciu do Warszawy planował tam wezwać innego lekarza. I wtedy mógł przedstawić mu opinię lekarza, który zbadał go wcześniej.

ps. Jeśli jednak ktoś spotkał się z podobnym (prywatnym) zaświadczeniem lekarskim z okresu XVII-XVIII wiek, to bardzo proszę uzupełnić (bo ja znam na razie tylko to jedno) :)

.................................

Oprócz tego zaświadczenia lekarskiego, akta te - zgodnie z tytułem - zawierają pisma dotyczące sporu majątkowego o dziedzictwo dóbr ziemskich po śmierci księcia Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego kasztelana krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego. Otóż kiedy ten zmarł w 1682 cały jego majątek przejęła - zresztą zgodnie z testamentem samego Wiśniowieckiego - wdowa po nim, Teofila z ks. Zasławskich (była z nim bezdzietna). Testament ten jednak był krzywdzący, ponieważ pominął naturalnych dziedziców Wiśniowieckiego, czyli jego córki z pierwszego małżeństwa oraz - co tu ważne - jedyne jego wnuczki, panny Leszczyńskie (* Dymitr Jerzy Wiśniowiecki był dwukrotnie żonaty, i tylko z pierwszego związku pozostawił 3 córki, Salomeę zakonnicę, Katarzynę Koniecpolską oraz Zofię Leszczyńską, ta ostatnia była właśnie żoną Wacława Leszczyńskiego woj. podlaskiego, zmarła jednak dość młodziutko już w 1681, ale Leszczyńskiemu urodziła dwie córki). Wacław Leszczyński, w imieniu swoich córek, zrodzonych z Wiśniowieckiej, wystąpił zatem o należne im prawa dziedziczne.
Konflikt Leszczyńskiego z wdową po Wiśniowieckim trwał co najmniej w latach 1682-87. Sprawa nawet trafiła przed Trybunał Koronny. A wbrew pozorom spór wcale nie był prosty, bo sąd musiał ustalić, co jest ważniejsze - testament czy dziedziczne prawa naturalne. W dodatku obie strony w tym sporze to osoby z ówczesnej oligarchii, magnaterii, żadnej więc ze ze stron tego sporu nie można było lekceważyć (* zresztą obie strony agitowały w swojej sprawie również na sejmikach i miały wpływ na wybór sędziów deputatów na Tryb. Koronny; tu nawet pewien prawnik żali się że deputaci z Wielkopolski mają na Trybunale jakby mniejsze znaczenie niż małopolscy). Wacław Leszczyński generalnie wygrał ten proces i Teofila, wówczas Lubomirska, zwróciła jego córkom dobra po Wiśniowieckim (za wyjątkiem Baranowa Sandomierskiego).

Akta te mają charakter fascykułu, tj. materiałów sprofilowanych, zgromadzonych pod kątem jednej wyodrębnionej sprawy.
I zawierają -
- list Olszewskiego do Wacława Leszczyńskiego woj. podlaskiego, Lublin 1686 (str. 1)
- list Olszewskiego do podstolego kijowskiego, Lublin 1686 (tam wymienieni NN skarbnik podlaski i wojski łucki) (str. 2)
- list Pepłowskiego do W. Leszczyńskiego, Lublin 1686 (str. 3-4)
- 2 x ekstrakt z metryk królewskich (wypisany w 1683), zapis wiana 500.000 przez ks. Dymitra Wiśniowieckiego żonie Teofili Zasławskiej w 1671 (str. 5-10)
- rejestr sum z 1682, po niemiecku (str. 11-12)
- 2 x ekstrakt z ks. gr. lubelskich z 1682, oblata testamentu kaszt. krakowskiego (str. 13-25)
- sumariusz wypisów z metryki koronnej w sprawie wdowy Katarzyny Koniecpolskiej 1682 (str. 26-28)
- zaświadczenie lekarskie w sprawie stanu zdrowia W. Leszczyńskiego, Gołuchów 1683 (str. 29)
- ekstrakt z ks. gr. kaliskich, manifest, protestacja W. Leszczyńskiego 1683 (str. 30-32)
- konnotacja praw Teofili Lubomirskiej, bd (str. 33-34)
- 7 x pretensje W. Leszczyńskiego do T. Lubomirskiej (str. 35-41, 44)
- pozew dla Teofili Lubomirskiej na Tryb. Kor. w sprawie sporu spadkowego z W. Leszczyńskim, Lublin 1685 (str. 42-43)
- 2 x respons T. Lubomirskiej na pretensje majątkowe W. Leszczyńskiego (str. 45-46)
- rejestr klejnotów i rzeczy pozostałych (w tym szat) po śmierci Kat. Koniecpolskiej, Lwów 1683, sporządził ksiądz Kloński (str. 47-49) (* świetna rzecz dla historyków biżuterii i galanterii!)
- notatka prawnika zawierająca porady prawne w sporze spadkowym, fragment (str. 50-51)
- praecustodicia (porady, propozycje w postępowaniu prawnym) w sprawie W. Leszczyńskiego (str. 52)
- punkta do spisania kontraktu zawartej ugody między W. Leszczyńskim a T. Lubomirską (str. 53-55)
- list żelazny ("litteras salvi conductus"), glejt królewski (króla Jana III Sobieskiego) w sprawie Leszczyńskich, Zamoyskich i T. Lubomirskiej, Żółkiew 1687 (str. 56-57) i jego oblata, ekstrakt z ks. gr. krasnostawskich 1687 (str. 58-63)
- ekstrakt z ks. gr. krasnostawskich oblaty pisma króla Jana III w sprawie T. Lubomirskiej i W. Leszczyńskiego (z 1687 Lublin) 1688 (str. 64-69)

Osoby i miejsca, jakie tu odnotowano, to właściwie cała Polska, od Wielkopolski po Kresy. Zatem ogólnopolski to indeks :)

....................................

Baranów Sandomierski - 1682-84 (str. 15, 21, 34-36, 38-41, 44-46, 53)
Brody - (arendarz NN Jankiel 1683)
Czartorysk - w pow. łuckim na Wołyniu (par. loco), tamże dominikanie 1682-84 (str. 15-16, 22, 34-36, 38-41, 44, 53-54) 1687 (str. 69)
Dąbrowica (* tu Dąbrowice) - wieś pod Baranowem Sandomierskim ok. 1683 (str. 34)
Dolina - starostwo 1683 (str. 47, 49)
Gołuchów w woj. kaliskim - 1683 (str. 29)
Kalisz - 1683 (str. 30)
Kamionka Strumiłowa (* tu starostwo kamionackie w ziemii lwowskiej) 1683-84 (str.35, 37-41, 44-46)
Kołki - (par. loco) w pow. łuckim na Wołyniu (str. 15, 34-36, 38-41, 44-46, 53-54) 1687 (str. 70)
Koniecpol - 1683 (stamtąd pochodził ten co organy robi w Opatowie) (str. 47)
Kraków - kamienica star. kowalskiego 1683 (str. 47), inne (str. 52)
Krasnystaw - akta gr. 1687-88 (str. 58, 64)
Krzemieniec - akta gr. 1656 (str. 27) 1688 (str. 64)
Krzeszów - (NN Wagner 1683)
Lublin - miasto 1685 (str. 43), 1686 (str. 1-2) bernardyni 1682 (str. 16, 23, 34) trybunał (str. 42, 52, 56, 65, 67-69)
Lwów - akta gr. 1654 (str. 27), miasto 1683 (str. 47), dominikanie i dominikanki 1683 (str. 49)
Niemierów - (str. 53)
Opatów - wzm. "ten co organy robi", a który pochodzi z Koniecpola 1683 (str. 47)
Siedzów też Siedziów pow. czerski (* obecnie Siedzów k. Otwocka) - ok. 1683 (str. 35, 37-41, 44-46)
Solec nad Wisłą - w staropol. woj. sand., pow. radomski (* tu Solec), tamże oo. reformaci 1682 (str. 14, 21, 34)
Warszawa - tu klasztor reformatów 1682 (str. 17, 23, 34)
Wojków (w par. Padew?) ok. 1683 (str. 34)
Wojkowice - (str. 53)
Załoźce - (str. 53) 1687 (str. 69)
Zbaraż - (str. 53) 1687 (str. 70)
Żółkiew - 1687 (str. 56-57, 62)

...............................

Altemeier NN (* tu Altemer), kupiec lwowski, olim ok. 1682/83,
Wiśniowiecki zaciągnął u niego dług w 1650 (str. 33)

Bełchacki NN, kancelista urzędu gr. lubelskiego (podpis pod ekstraktem z 1682) (str. 19, 25)
Berny NN (* tu "panu Bernemu"), ok. 1682/83 (str. 33) (* czy aby to nie Tomasz Berny kupiec gdański, handlujący zbożem?)
Brzeziński NN, Lwów 1683 (str. 47)
Burkiewiczowa NN, ok. 1682/83 (str. 34)

Chomętowski Marcin, kasztelan żarnowski ok. 1682-83 (str. 33) (* to kaszt. żarnowski 1680-94, potem wojewoda bracławski 1694-1704 i wojewoda mazowiecki 1704-1706)
Choynacka NN (* Chojnacka), starościna żytomierska 1683 (* wg herbarza Bon. będzie to Zofia z Tymińskich 1v. Potocka 2v. ż. Andrzeja Michała Chojnackiego star. żytomierskiego) (str. 47)
Chylińska NN, 1683, Lwów? (str. 47)
Czartoryski Michał Jerzy książę, wojewoda sandomierski 1682 (* tu egzekutor testamentu Wiśniowieckiego, podany bezimiennie jako "wojewoda sandomierski") (str. 18, 23)
Czarnecki Stanisław, pisarz polny koronny 1682 (* tu świadek i egzekutor testamentu Wiśniowieckiego) (str. 18-19, 24-25)

Daniłowicz Piotr Franciszek, starosta lubelski 1682 (str. 25)

Eminiszaczowa NN (* Eminowicz ?), 1683, Lwów? (str. 47)

Gawarecka NN, 1683 (str. 47)
Gluchowski NN (* Głuchowski), 1683, Lwów? (str. 47)
Gniński Jan, podkanclerzy koronny 1682 (str. 26) (* był nim w l. 1681-85)
Goldschmidt NN, 1682 (str. 11-12)
Graniewski Maciej Andrzej (a drugi raz, pewnie pomyłkowo, jako Jan), ksiądz, kanonik chełmski, dziekan opatowski, dep. na Tryb. Kor. 1682 (str. 19, 25) (* właść. Maciej Antoni z Wielunka Graniewski h. Leliwa, choć kwestia jego drugiego imienia Antoni czy Andrzej jest otwarta, najpierw był żołnierzem, a potem obrał stan duchowny, wyst. już od 1667 jako autor starodruku o logice Arystotelesa; potem sekretarz król. 1669, pisarz księcia Wiśniowieckiego 1678, wł. sołectwa w dobrach Baby, jeszcze w 1677 służy w wojsku pod Wiśniowieckim, potem kanonik chełmski, dziekan opatowski i w końcu proboszcz lubartowski 1684-85, który ufundował nowy kościół w Firleju; bliżej związany m.in. wojskową służbą z hetmanem ks. Dymitrem Jerzym Wiśniowieckim tu pojawia się jako świadek jego testamentu)

Jabłonowski Stanisław Jan, wojewoda ruski 1682 (* tu egzekutor testamentu Wiśniowieckiego, podany bezimiennie) (str. 18, 23)
Janiszowscy - ok. 1682/83 (str. 34)
Jankiel NN, arendarz Brody 1683 (str. 47)
Jankowska (* zob. Olszewski i Wilkowski)
Januszowski Wojciech, woźny (Krasnystaw) 1687 (str. 57, 63)
Jelec NN (* Remigian Jelec ?), miał zapis długu 15.000 od Wiśniowieckiego zabezpieczony na wsi Siedzów w czerskim, ok. 1683/84, chorąży kijowski ol. 1687 (str. 35, 37-41, 44, 56, 60, 68)

Kiełczewski NN, kancelista urzędu gr. kaliskiego (podpis pod ekstraktem aktu z 1683) (str. 32)
Kisielska NN, Lwów 1683 (str. 49)
Kloński Jacek, ksiądz, dominikanin we Lwowie 1683, sporządził rejestr klejnotów po śmierci Kat. Koniecpolskiej (str. 49)
Kobylański NN, kancelista urzędu gr. w Krasnystawie (podpis pod ekstraktem aktu z 1687-88)
Koniecpolska Katarzyna Eugenia z ks. Wiśniowieckich (1653 - zm. 1683 Lwów), c. ks. Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego kaszt. krakowskiego i Marianny Zamoyskiej, żona Stanisława Koniecpolskiego, wdowa 1682 (str. 26-28, 35-36, 44, 47, 54)
Koniecpolski Jan, wojewodzic bełski 1682 (str. 26) (* to Jan Aleksander, syn Krzysztofa wojewody bełskiego; późniejszy wojewoda sieradzki zm. 1719)
Koniecpolski Stanisław (zm. 1682), star. doliński, kasztelan krakowski, mąż ks. Katarzyny Eugenii Wiśniowieckiej, która tu wyst. jako wdowa po nim 1682 (str. 26-27) (* to star. bełski, wojewoda podolski 1679-82 i kasztelan krakowski w 1682, zm. bzp.)
Kowalkowska NN, ok. 1682/83 (str. 34)
Kruszyński NN, 1683 Lwów ? (str. 47)

Ledóchowski Stefan (zm. 1676), kasztelan wołyński, olim 1682 (str. 15, 22, 35, 41, 44-46)

Leszczyńska Konstancja Joanna z Wiśniowieckich - ??? - wszystkie genealogie podają za herbarzem Bonieckiego, że ta córka ks. Jerzego Wiśniowieckiego, urodzona w 1639, żona od 1657/59 Samuela Kazimierza Leszczyńskiego oboźnego koronnego, zmarła w 1669 (lub też pojawia się rok 1670); tymczasem w swoim testamencie ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki w 1682 wymienia siostrę (!) oboźninę koronną, wobec której ma długi i zobowiązuje egzekutorów je spłacić (* że określa ją siostrą to można wytłumaczyć, Leszczyńska była mianowicie jego siostrą stryjeczną); nie znajduję innych "oboźnin koronnych" (po Leszczyńskim zm. 1676, oboźnym był Stan. Koniecpolski 1676-79, ale w 1682 ten był wojewodą krakowskim i w dodatku zięciem Wiśniowieckiego, więc jego żona nie wchodzi w grę; oraz Marcjan Ścibor Chełmski 1680-1700); sądzę zatem że chodzi tu właśnie o Leszczyńską, żyłaby zatem ona jeszcze w 1682 (sprawa do wyjaśnienia !)

Leszczyńska Teofila Barbara Genowefa, małol. 1683-87, c. Wacława Leszczyńskiego i Zofii z Wiśniowieckich (* zm. 1757, to późniejsza ż. 1* Filipa Konarzewskiego star. konińskiego i 2* 1704 ks. Janusza Antoniego Wiśniowieckiego kaszt. krakowskiego)
Leszczyńska Zofia Sydonia z ks. Wiśniowieckich (1655 - zm. 1681), c. ks. Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego kasztelana krakowskiego i Marianny Zamoyskiej, ż. Wacława Leszczyńskiego od 1676 (* otrzymała w posagu 60.000 złp, dobra Siedzów i starostwo kamionackie) (str. 30, 35-36, 42, 45-46, 66-67)
Leszczyńska Wiktoria Łucja, małol. 1683-87, c. Wacława i Zofii z Wiśniowieckich (* zm. 1732, to późniejsza żona Józefa Potockiego kaszt. krakowskiego i hetmana w. koronnego)
Leszczyński Samuel Kazimierz (zm. 1676), tu olim 1682, oboźny wielki koronny, od jego sukcesorów ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki nabył dobra Baranów Sandomierski, oraz Czartorysk i Kołki w łuckim (str. 15)
Leszczyński Wacław (zm. 1688), tu wojewoda podlaski 1682-88, star. kowelski 1683, star. kamionacki, dz. d. Gołuchów 1683, mąż ks. Zofii Sydonii Wiśniowieckiej 1676-81 -> córki Wiktoria Łucja i Teofila Barbara Genowefa (* był też w Kaliszu 1683, a także był m.in. wyznaczony na egzekutora testamentu Wiśniowieckiego) (* o nim więcej w TD) (str. 1, 3-4, 18, 24, 29-30, 35-38, 42-45, 50-53, 56-59, 66-67)
Libiszowski NN, bd., ok. 1682-83 (str. 3)
Lubomirscy - (str. 45-46)
Lubomirska Teofila z ks. Zasławskich 1v. ks. Wiśniowiecka (1654 - zm. 1709), ż. 2* ks. Józef Karol Lubomirski 1683-87 (* zob. Wiśniowiecka)
Lubomirski Józef Karol książę, tu star. sandomierski, koniuszy wielki koronny (* w l. 1683-92), mąż Teofili z ks. Zasławskich 1v. ks. Wiśniowieckiej 1687 (* zmarł 1702, to późniejszy marszałek nadworny koronny 1692-1702 i marszałek wielki koronny w 1702) (str. 42, 65)
Lubomirski Stanisław Herakliusz książę, marszałek wielki koronny 1682 (* tu egzekutor testamentu Wiśniowieckiego) (str. 18, 24)

Łepkowski NN, ok. 1682/83 (miał zapis od Wiśniowieckiego na dobrach Wojków)

Małachowski Jan, biskup krakowski 1682 (* tu egzekutor testamentu Wiśniowieckiego, podany bez nazwiska jako "biskup krakowski") (str. 17, 23)
Mantz ? Chrystian, 1682 (str. 11-12)
Mietelski NN, ok. 1682/83 (miał zapis na dobrach Wojków) (str. 34)
Morelowski Stanisław, plen. Zamoyskich i W. Leszczyńskiego w Krasnystawie 1687 (str. 57-58)
Morsztyn Władysław, starosta kowalski 1683, wł. kamienicy w Krakowie (str. 47)

Niemyski Wojciech Kazimierz, dz. d. Suchawola, wojski mielnicki, podstarości i pisarz gr. lubelski 1682 (str. 13, 19-20) (* wojski mielnicki 1671, potem sędzia gr. lubelski 1690, dep. na Tryb. Kor. 1690, w 1691 był już stolnikiem podlaskim i podstarościm lubelskim, potem jeszcze podsędek z. lubelski)
Nowosielski Jan, Lublin 1682 (str. 13, 20)

Odrzechowski NN, ok. 1683 (str. 33)
Olszewski Paweł Józef, Lublin 1686?, kupił od L. pewne dobra w woj. bełskim (żon. z NN 1v. Jankowską -> córka x Franc. Wilkowski) (str. 1-2) (* to zdaje się vice instygator koronny, pisarz z. bełski, pisarz gr. włodzimierski 1693, dz. Wyżniany)
Olszowski Andrzej, biskup chełmiński, dziekan krakowski, podkanclerzy koronny 1671 (str. 7, 10)

Pepłowski NN, (jurysta?) Lublin 1686 (str. 3-4)
Pieniążek Odrowąż Jan, starosta oświęcimski, marszałek Tryb. Kor. 1682 (str. 19, 25)
Piesielska NN, 1683, Lwów (str. 48)
Prażmowski Franciszek, ksiądz, sekretarz wielki koronny 1682, prezydent Tryb. Kor. 1682 (str. 19, 25)

Radziejowski Michał, biskup warmiński 1682 (* tu egzekutor testamentu Wiśniowieckiego, podany bezimiennie jako "biskup warmiński") (str. 18, 23)

Sienkiewicz Mikołaj, "honestus" woźny (Krasnystaw) 1688 (str. 64)
Sokolnicki Gabriel, stolnik kaliski i sędzia gr. kaliski 1683 (str. 32)
Strachocki Jan Wojciech, sekretarz królewski i medyk 1683 (str. 29) (* to lekarz, dr medycyny i filozofii, po studiach w Krakowie, gdzie wydał wiersze na cześć swoich egzaminatorów w 1645 pt. "Decumanus", to również rajca 1654, burmistrz Kalisza 1664-65, 1669-70 i 1677-78, wójt 1681-82, sekr. król. 1681, autor książki "Krótki o morowym powietrzu dyskurs" wyd. 1677, wyst. jako "nobilis" w metrykach chrztu w Droszewie 1673, tam w Droszewie chrzci też syna 1682; wyst. też jako "nobilis" w aktach miejskich Kalisza w 1675; tu w styczniu 1683 odwiedza w Gołuchowie Wacława Leszczyńskiego woj. podlaskiego i wystawia zaświadczenie o stanie jego zdrowia; jego genealogia póki co jest mi bliżej nie znana, pod Kaliszem jednak występuje rodzina szlachecka Strachockich)
Stroiński Marek, cześnik bełski, podstarości i sędzia gr. krasnostawski 1687-88 (str. 63, 70)
Szpotowie - 1682 (str. 17, 33)
Szulc Mikołaj, sekr. królewski, pisarz metryki koronnej 1683 (str. 7, 10) (* był nim już w 1676, wtedy też został on nobilitowany, żon. od 1655 z Katarzyną Huttyni)

Taranowski Krzysztof, sekr. królewski, kanonik krakowski i warszawski 1687 (str. 56, 62)
Terlecka NN, Lwów 1683 (str. 47)
Terlecki NN, Lwów 1683 (str. 47)
Tetera NN, olim ok. 1682/83 (str. 34)

Wagner NN, mieszczanin Krzeszów 1683 (str. 47)
Wapowski NN, chorąży sanocki, dep. na Tryb. Kor 1688, z żoną (* zdaje się Jan Karol Wapowski chorąży sanocki już 1672) (str. 68)
Wielopolski Jan, kanclerz wielki koronny 1683 (* byl nim w l. 1678-88), star. doliński, bocheński, krakowski (* tu również egzekutor testamentu Wiśniowieckiego) (str. 7, 18, 19, 24)
Wilkowski Franciszek, 1686, mąż NN Jankowskiej (pasierbicy Pawła J. Olszewskiego) (str. 1)
Wiśniowiecka Katarzyna Eugenia (* zob. Koniecpolska)
Wiśniowiecka Marianna z Zamoyskich, (pierwsza) żona ks. Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego 1654 (str. 26-27, 35-36, 38-42, 44, 66, 68)
Wiśniowiecka Teofila Ludwika z ks. Zasławskich 2v. ks. Lubomirska (1654 - zm. 1709), żona 1* ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki 1671-82, wdowa 1682, 2* ks. Józef Karol Lubomirski 1687 (str. 5-10, 13-18, 20-24, 42-46, 50-51, 53-54, 56-57, 60, 65, 67)
Wiśniowiecka Teresa Salomea (zm. 1716), c. ks. Dymitra Jerzego i Marianny Zamoyskiej; benedyktynka we Lwowie 1682 (* potem była ksienią w Przemyślu od 1699) (str. 22, 54)
Wiśniowiecka Zofia Sydonia (* zob. Leszczyńska)
Wiśniowiecki Dymitr Jerzy książę (1631 - 1682 Lublin), hetman polny koronny i wojewoda bełski 1671, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski 1682, star. lubomelski, białocerkiewski, solecki, drahimski, star. kamionacki (* to starostwo scedował w posagu za córkę W. Leszczyńskiemu), dz. d. Wiśniowiec i Zbaraż, wł. dóbr Czartorysk i Kołki w łuckim oraz Baranów Sandomierski (te dobra nabył od sukcesorów Samuela Leszczyńskiego w 1677), dz. d. Sedziów w pow. czerskim, mąż 1* 1654 Marianny Zamoyskiej (zapisał jej 350.000 złp wiana), 2* od 1671 ks. Teofili Ludwiki Zasławskiej (zapisał jej 500.000 złp wiana); tu jego testament -> pv. Teresa Salomea (zakonnica), Katarzyna Eugenia (Koniecpolska) i Zofia Sydonia (Leszczyńska) (str. 5-10, 13-27, 30-31, 33, 35-42, 44, 50, 53, 56, 60, 65) (* to wojewoda bełski 1660-78, wojewoda krakowski 1678-80 i kasztelan krakowski 1680-82, hetman polny koronny 1668-82, też dz. dóbr Załoźce w woj. ruskim)
Wiśniowiecki Janusz Michał Dymitr książę, 1682 (str. 26)
Wiśniowiecki Konstanty Krzysztof, brat ks. Dymitra Jerzego, wojewoda bełski 1682-83 (str. 18, 22, 24, 47) (* to wojewoda bełski 1678-86) (* tu chyba też jego żona "wojewodzina bełska" 1683 str. 48)

Zamoyska Marianna (* zob. Wiśniowiecka)
Zamoyski Kazimierz, kasztelan halicki 1682-87 (str. 28, 35-36, 54, 56-59)
Zamoyski Marcin, wojewoda lubelski, star. bełski 1682, podskarbi 1687 (str. 28, 35-36, 54, 56-59)
Zasławska Teofila (* zob. Wiśniowiecka)

..........................

Uzupełnieniem tych materiałów są również dostępne:

"1676-1679, Akta prawno-majątkowe Wacława Leszczyńskiego i jego drugiej żony Zofii z Wiśniowieckich" (rękopis w Biblioteka Kórnicka PAN)

Ten niewielkie akta zawierają tylko 6 ekstraktów z urzędów grodzkich:
- 1-4) 4 x ekstrakt z ks. gr. krakowskich - donacja dóbr przez Wiśniowieckiego dla Wacława Leszczyńskiego 1676 (str. 1-6), zapis sumy posagowej 60.000 złp dla Zofii Wiśniowieckiej ż. Leszczyńskiego 1676 (str. 7-10) oraz wzajemne zapisy dożywocia miedzy małżonkami Leszczyńskimi 1676 (str. 11-16)
- 5) ekstrakt z ks. gr. ostrzeszowskich 1676 - protestacja W. Leszczyńskiego o fałszywie w otaksowaniu zawyżone wartości dóbr posagowych (str. 18-21)
- 6) ekstrakt z ks. gr. bełskich - protestacja M. Zamoyskiego przeciw Leszczyńskim 1678 (str. 22-25)

Przy tej okazji dowiadujemy się bliżej o dobrach mazowieckich, że owa majętność siedziowska (ob. Sedziów) w czerskim, którą Wacław Leszczyński otrzymał od swojego teścia Wiśniowieckiego w 1676, stanowiła obszerniejszy kompleks dóbr i w jej obszar wchodziły wsie: Siedzów, Ostrybór (* wówczas Ostryborz), Piwonin, Brzemień i Szymanowice (* jednak dobra te były de facto obciążone zapisem 15.000 złp dla pana Jelca, może nawet zastawione i Leszczyński musiał go spłacić) - wprawdzie czytam, że wsie te należały do par. Goźlin, ale wymieniony tam został jakiś kościół w tych dobrach (ale bez dokładniejszej lokalizacji gdzie), bo donacja Wiśniowieckiego objęła tez patronat nad miejscowym kościołem. W tym materiale pojawia się też Bełz 1678, Kraków 1676, Ostrzeszów 1676, urząd gr. w Czersku 16766, a także Kamionka Strumiłowa w łuckim.

Osób tam odnotowanych niewiele:

Dobruchowski NN, kancelista urzędu gr. w Ostrzeszowie (podpis pod ekstraktem aktu z 1676) (str. 20)

Frezer NN, kancelista urzędu gr. w Krakowie (podpis pod ekstraktem aktu z 1676) (str. 6, 9, 13, 16)

Grabowski NN, kancelista urzędu gr. w Bełzie (podpis pod ekstraktem aktu z 1678) (str. 24)

Księski Stefan (* tu Xięski), podstarości i sędzia gr. krakowski 1676 (str. 6, 9, 13, 16)

Leszczyńska Zofia z ks. Wiśniowieckich, c. Dymitra, ż. Wacława (str. 10, 15, 17-18, 22)
Leszczyński Jan Ignacy, star. ostrzeszowski 1676, podczaszy koronny (str. 20)
Leszczyński Wacław, tu star. kowelski i kamionacki 1676, woj. podlaski 1676-78, mąż Zofii Wiśniowieckiej

Łaszcz Samuel, na Tuczapach, stolnik buski 1678, "subdelegat" starosty M. Zamoyskiego w Bełzie (str. 22)

Wiśniowiecka Marianna z Zamoyskich, siostra Marcina, ż. Dymitra, matka Zofii, olim 1676 (str. 15, 18, 22, 25)
Wiśniowiecki Dymitr Jerzy, tu wojewoda bełski 1676 (str. 1-5, 7, 15, 18, 22, 25)
Zamoyski Marcin, tu kasztelan lwowski 1678, star. bełski i płoskirowski (str. 22) (brat Marianny Wiśniowieckiej)

...................

Dodatkowo mamy też:

"Listy do Wacława Leszczyńskiego, 1677-1686" (rękopis w Biblioteka Kórnicka PAN)

Korespondencja, tj. 15 listów ks. Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego do Wacława Leszczyńskiego z lat 1677-79, oraz 4 listy ks. Teofili z Zasławskich Wiśniowieckiej (później 2v. Lubomirskiej) (* 3 z nich z 1682 zapraszają Leszczyńskiego na pogrzeb Wiśniowieckiego i Ostrogskiego organizowany w Krakowie), wszystkie w języku polskim, informuje nas, że Wiśniowiecki i Leszczyński współpracowali ze sobą również na niwie publicznej i często wymieniali się listami, donosząc o swoich planach, jakiś wydarzeniach itp. Z ciekawostek - w 1677 wraz z listem Wiśniowiecki posłał do Leszczyńskiego łowczego z psami gończymi (* widocznie obaj lubili polować). Natomiast w 1678 Wiśniowiecki pisze " "Przyjechał do mnie z Wielkiej Polski kapitan mój, który to refert, że tam w Wielkiej Polsce zagęściły się zaciągi i werbunki". Potem z kontekstu wynika, że zaciągami do wojska zajmowali się w Wielkopolsce zwłaszcza Trzebuchowski, mjr Mikorski i Przebendowski.

Listy te adresowane są z różnych miejsc, stąd więcej w nich mamy odnotowanych miejscowości niż osób.

Baranów Sandomierski 1677-79, 1682 (str. 2, 4, 26, 32, 40)
Czartorysk 1677 (str. 2, 8)
Dubno - 1678 (str. 13)
Jarosław - 1678 (str. 17)
Jaworów - 1678 (str. 17, 39)
Kołki 1677 (str. 2, 5, 12)
Kraków - m.in. kościół dominikanów z kaplica Zabaraskich 1682 (str. 39, 40, 42)
Lublin 1677-78, 1682 i 1686 (str. 12, 25, 41-42, 45)
Luboml w pow. chełmskim - 1677 (str. 7, 26)
Lwów 1677 (str. 7, 9, 32)
Łąki - 1678 (str. 28)
Łuck 1678 (str. 22)
Niepołomice 1686 (str. 45)
Ostróg - ordynacja 1677 (str. 12)
Rafałówka na Wołyniu, pow. łucki - 1677 (str. 2)
Sandomierz 1677 (str. 11-12)
Solec - reformaci 1682 (str. 39)
Turzysk pow. włodzimierski na Wołyniu - 1678 (str. 15, 18, 20, 30)
Warszawa 1683 (str. 43-44)

Co od osób, oprócz Wacława Leszczyńskiego i jego żony Zofii, Dymitra Wiśniowieckiego i jego żony Teofili, i oprócz bliżej niezident. podstoli sandomierski 1677 (str. 5), chorąży czernichowski 1677 (str. 5) oraz poseł rosyjski 1678 (* bo to Iwan Czaadajew lub Jemielian Ukraincew, którzy przyjechali na rokowania dyplomatyczne do Lublina) (str. 22), spotykamy tu:

Bąkowski Jan Ignacy, wojewoda malborski 1678 (str. 18)

Grabic NN (?), 1677 (str. 9)
Graniewski NN (* najpewniej Maciej Andrzej Graniewski o którym było już wyżej w indeksie), dowódca w "kompucie polskim" u Wiśniowieckiego 1677 (str. 4)

Jaskólski Mariusz (?), wojewoda czernichowski 1678 (* wymieniony bezimiennie) (str. 28)

Korecki NN książę, olim 1678, wł. regimentu (* najpewniej to Samuel Karol Korecki i choć już dawno nie żył, to tu wzmiankuje się wciąż jeszcze istniejący, w 1678, regiment ks. Koreckiego) (str. 17)

Mikorski NN (* tu Mikurski ), major regimentu ks. Koreckiego 1678 (str. 17)
Morsztyn Jan Andrzej, podskarbi koronny 1677 (* tu bezimiennie jako "podskarbi") (str. 11)

Olszański NN, posesor dóbr Rafałówka 1678 (str. 28-29)

Pac Krzysztof Zygmunt, kanclerz wielki litewski 1678 (str. 26)
Piaseczyński NN, 1677 (str. 5, 12)
Przebendowski NN (* tu Prebendowski) (* to Jan Jerzy Przebendowski), tu star. pucki 1678, który m.in. w 1678 (chyba w Wielkopolsce) zajmował się zaciągami do wojska na planowaną wojnę (* nazwany tu starosta puckim, chociaż de facto to star. należało do króla Jana III Sobieskiego, byłby on zatem raczej jego administratorem) (str. 17)

Trzebuchowski NN, oberstlejtnant regimentu ks. Koreckiego 1678 (str. 17)

Wielopolski Jan, podkanclerzy 1678 (* wkrótce, jeszcze t. r. został kanclerzem), tu wzmiankowane jest jego wesele w 1678, na którym obecny był Dymitr Wiśniowiecki (chodzi o ślub Wielopolskiego z Marią Anną de La Grange d`Arquien we Lwowie) (str. 23, 25)
Wydżga Stefan, kanclerz wielki koronny 1677 (str. 11)

Zasławski - Ostrogski Aleksander książę (zm. 1682), tu olim 1682, brat ks. Teofili Wiśniowieckiej, mowa tu o jego pogrzebie w Krakowie (39, 41)



oprac. Roman Knap-Kurowski