Obszar gospodarstw sołtysich
01 lis 2011, 21:24
Witam,
nurtuje mnie jeden problem, a mianowicie - jak rozległe mogły byś gospodarstwa sołtysie w XVII/XVIII w.?
Przytoczę fragment pewnego przywileju nabycia gospodarstwa z 1661 w Staniewie koło Koźmina.
Andrzy z Przymy Przyiemski Chorązy[...] Wiadomo czynie wszem y wobec y kazdemu z osobna [...] rzm zaprzedał Janowi Sołtysowi Staniewskiemy Potomkom Jego y Sukcesorom kopaninę nazwaną Młynarską przedtym przy granicach Gałęskich z iedneą stronę, zdrugą roli wzwysz pomienionego Sołtysa począwszy od drogi Borkowskiey, wdłusz az do mieyskich Łąk idącey wszerz Trzydziesci y dwa Sladow Do tego działek w tym polu ku Gałżskom nazwany Ogorkowskim między działami Rychlikowskim y Perkowskim idący wszerz zagonow siedem począwszy od strugi nazwaney Orlą az do granic Gałęskich za Summę Złotych Sto Sześćdziesiąt
Nigdy wcześniej się nad tym nie zastanawiałem, bo interesowały mnie inne, bardziej genealogiczne powiązania, ale ostatnio zwróciłem uwagę na te 32 ślady ziemi. Jak czytamy w wikipedii:
Ślad – charakterystyczna dla Wielkopolski miara powierzchni, (...) Ślad dzielił się na dwa półśledzia albo cztery kwarty roli. Oprócz kwarty stosowano jeszcze mniejszą miarę - kęs roli. Jeden ślad zbliżony był wielkością do 486.000 łokci kwadratowych, czyli było to ponad 14,7 hektara.
czyli z grubsza licząc: 32 ślady to 32x14,7ha = 470 ha. Prawie 500 ha to chyba sporo ziemi? Wątpliwe, żeby jeden sołtys nawet z liczną rodziną i paroma parobkami był w stanie to obrobić. Chyba, że ziemia, oprócz gruntów "ornych" zawierała lasy, łąki, bagna, etc. W każdym razie nawet wtedy te - powiedzmy: 2,5 x 2 km albo 5x1 km to prawie pół wsi. Chyba że coś źle liczę...
nurtuje mnie jeden problem, a mianowicie - jak rozległe mogły byś gospodarstwa sołtysie w XVII/XVIII w.?
Przytoczę fragment pewnego przywileju nabycia gospodarstwa z 1661 w Staniewie koło Koźmina.
Andrzy z Przymy Przyiemski Chorązy[...] Wiadomo czynie wszem y wobec y kazdemu z osobna [...] rzm zaprzedał Janowi Sołtysowi Staniewskiemy Potomkom Jego y Sukcesorom kopaninę nazwaną Młynarską przedtym przy granicach Gałęskich z iedneą stronę, zdrugą roli wzwysz pomienionego Sołtysa począwszy od drogi Borkowskiey, wdłusz az do mieyskich Łąk idącey wszerz Trzydziesci y dwa Sladow Do tego działek w tym polu ku Gałżskom nazwany Ogorkowskim między działami Rychlikowskim y Perkowskim idący wszerz zagonow siedem począwszy od strugi nazwaney Orlą az do granic Gałęskich za Summę Złotych Sto Sześćdziesiąt
Nigdy wcześniej się nad tym nie zastanawiałem, bo interesowały mnie inne, bardziej genealogiczne powiązania, ale ostatnio zwróciłem uwagę na te 32 ślady ziemi. Jak czytamy w wikipedii:
Ślad – charakterystyczna dla Wielkopolski miara powierzchni, (...) Ślad dzielił się na dwa półśledzia albo cztery kwarty roli. Oprócz kwarty stosowano jeszcze mniejszą miarę - kęs roli. Jeden ślad zbliżony był wielkością do 486.000 łokci kwadratowych, czyli było to ponad 14,7 hektara.
czyli z grubsza licząc: 32 ślady to 32x14,7ha = 470 ha. Prawie 500 ha to chyba sporo ziemi? Wątpliwe, żeby jeden sołtys nawet z liczną rodziną i paroma parobkami był w stanie to obrobić. Chyba, że ziemia, oprócz gruntów "ornych" zawierała lasy, łąki, bagna, etc. W każdym razie nawet wtedy te - powiedzmy: 2,5 x 2 km albo 5x1 km to prawie pół wsi. Chyba że coś źle liczę...
Re: Obszar gospodarstw sołtysich
02 lis 2011, 12:54
Jakoś mi się wierzyć nie chce aby sołtys miał prawie 500 ha, a w tym samym czasie szlachta zagrodowa siedziała na kilku dosłownie łanach (co nie przekraczało 50ha).
Ale zagadnienie ciekawe
Ale zagadnienie ciekawe
Re: Obszar gospodarstw sołtysich
02 lis 2011, 13:04
No właśnie, aż nie chce się uwierzyć w takiego molocha.
Miałem wśród przodków sołtysów, również w XVII-XVIII w.
i mieli jeśli (była taka wzmianka) pół lub jeden łan więcej niż kmiecie.
Czyli maks 20-30ha.
Początkowo myślałem że gdzieś coś komuś umknęło i że chodziło o trzydzieści (jakaś mniejsza jednostka) i dwa ślady.
Taki zapis miałby sens. No chyba że mamy oto przykład jakiegoś wczesnego kułaka
Miałem wśród przodków sołtysów, również w XVII-XVIII w.
i mieli jeśli (była taka wzmianka) pół lub jeden łan więcej niż kmiecie.
Czyli maks 20-30ha.
Początkowo myślałem że gdzieś coś komuś umknęło i że chodziło o trzydzieści (jakaś mniejsza jednostka) i dwa ślady.
Taki zapis miałby sens. No chyba że mamy oto przykład jakiegoś wczesnego kułaka
Re: Obszar gospodarstw sołtysich
02 lis 2011, 16:59
I mi się wydaje to za dużo - stąd pytanie.
Zobaczcie w oryginale. Może tam nie jest napisane śladów, a Składów? Prawdę mówiąc pierwsze 3 litery wyglądają identycznie jak w słowie Sołtysa dwie linie wyżej.
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publica ... 2885&tab=3
str. w księdze 32 (czyli w djvu: 35/487).
Zobaczcie w oryginale. Może tam nie jest napisane śladów, a Składów? Prawdę mówiąc pierwsze 3 litery wyglądają identycznie jak w słowie Sołtysa dwie linie wyżej.
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publica ... 2885&tab=3
str. w księdze 32 (czyli w djvu: 35/487).
Re: Obszar gospodarstw sołtysich
02 lis 2011, 17:27
A może sołtys kupował dla siebie i osadników ktorych był reprezentantem a ktorzy wraz nim tę zakupioną ziemię mieli zagospodarować. Należałoby pogrzebać w histori jak odbywało sie zasiedlanie wyludnionych obszarów z powodu epidemii, czy wojen.
http://portalwiedzy.onet.pl/74788,,,,ur ... haslo.html
"Zasadźcy wsi lokowanych na prawie niemieckim zapoczątkowali dziedziczny urząd sołtysa. Sołtys otrzymywał większy od osadników nadział ziemi, wynoszący od 2 do 10 łanów wolnych od czynszu, prawo rybołówstwa i łowów oraz utrzymywania karczmy, rzadziej młyna. Przypadała mu także jedna szósta czynszów płaconych przez mieszkańców wsi oraz jedna trzecia kar sądowych. Zarządzał wsią, sprawował niższe sądownictwo przy pomocy powoływanej przez siebie ławy. Pozostawał wasalem właściciela ziemi i był zobowiązany do pełnienia służby konno w orszaku pańskim"
http://portalwiedzy.onet.pl/74788,,,,ur ... haslo.html
"Zasadźcy wsi lokowanych na prawie niemieckim zapoczątkowali dziedziczny urząd sołtysa. Sołtys otrzymywał większy od osadników nadział ziemi, wynoszący od 2 do 10 łanów wolnych od czynszu, prawo rybołówstwa i łowów oraz utrzymywania karczmy, rzadziej młyna. Przypadała mu także jedna szósta czynszów płaconych przez mieszkańców wsi oraz jedna trzecia kar sądowych. Zarządzał wsią, sprawował niższe sądownictwo przy pomocy powoływanej przez siebie ławy. Pozostawał wasalem właściciela ziemi i był zobowiązany do pełnienia służby konno w orszaku pańskim"