Kostrzyn - kalendarium XVIII i XIX w.

[mac]

Hej,

chciałbym zebrać kalendarium wydarzeń z Kostrzyna w XVIII i XIX wieku (no, i może II poł XVII w). Jeśli macie jakieś dane, to proszę uzupełnijcie.

* * *

1653 - Rozwój miasta hamowały także epidemie i zarazy (nazywane wówczas morowym powietrzem), które siały spustoszenie między innymi w 1653 r., kiedy zmarło 270 osób.

1655- Podczas jednej z epidemii w 1655 roku zmarło dwustu siedemdziesięciu mieszkańców Kostrzyna

1656 i 1705 - Zniszczenie świątyni podczas najazdów Szwedów.

1712 - Po dźwignięciu z ruin kościół parafialny musiał być ponownie konsekrowany a jego odbudowa została utrwalona w łacińskim napisie na zabytkowym dzwonie: „Co wroga ręka Szwedów zburzyła, szczodrobliwością mieszczan kostrzyńskich zostało odbudowane".

1791 -Ponowna restauracja kościoła za przyczyną ksieni klarysek, co zostało upamiętnione napisem na kamiennej tablicy nad głównym wejściem od strony zachodniej: „Zofii Kraszkowski ksieni zgromadzenia zakonnic św. Klary w Gnieźnie, że kościół ten z upadku podźwignęła Pasterz miejsca ten kamień położył 1791"

(1791?) - W chwili wkroczenia do miasteczka zaborczych wojsk pruskich u schyłku XVIII wieku Kostrzyn liczył 771 mieszkańców, w mieście były czynne szkoła, poczta, ratusz, dwa gościńce i cztery wiatraki.

1791 - Kostrzyn prawie przez cały okres I Rzeczpospolitej należał do powiatu poznańskiego. W wyniku zmian administracyjnych w 1791 r. wszedł w skład powiatu śremskiego, do którego należał do 1815 r. kiedy to włączono go do powiatu średzkiego.

1794 - W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. powstańcy zajęli miasto i aresztowali pruskich urzędników.

1807 - Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego w 1807 r., w Kostrzynie stacjonowały oddziały legii polskiej gen. Henryka Dąbrowskiego.

1815 - Po kongresie wiedeńskim w 1815 r. Kostrzyn znalazł się w Wielkim Księstwie Poznańskim, w zaborze pruskim.

1813 - W latach późniejszych miasto ucierpiało podczas przemarszu wojsk pruskich, napoleońskich i rosyjskich, które w 1813 r. spaliły ratusz na kostrzyńskim rynku.
Pośrodku Rynku stał dawniej ratusz wzniesiony z drewna i gliny, który spłonął w 1813r.

1848 - W 1848 r. podczas Wiosny Ludów ogłoszono w Kostrzynie niepodległość Polski i zrzucono z budynków orły pruskie.

1849 - W pierwszej połowie XIX wieku Kostrzyn miał charakter miasteczka rzemieślniczo - rolniczego. W 1849 r. wybudowano nową szkołę miejską, obok której działała szkoła wiejska.

1840-1860 - epidemie cholery miały miejsce pod koniec lat 40-stych i na początku 50-tych XIX wieku.

1860 - W 1860 r. Niemcy pobudowali dla swych dzieci szkołę ewangelicką.

1863 - grób powstańca z 1863 r

1866 - W 1866 r. w dekanacie kostrzyńskim znajdowało się 21 szkół elementarnych. Ożywienie rozwoju miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku kiedy powstała kasa pożyczkowa dla miasta Kostrzyna i okolicy, Kółko Rolnicze i Towarzystwo Przemysłowców. Około 1860 r. Kostrzyn był ważnym węzłem pocztowej komunikacji dyliżansowej.

1887 - W 1887 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Poznaniem i Wrześnią.

1895 - W 1895 r. pobudowano w Kostrzynie pierwszą fabrykę. Była to fabryka pierników i makaronu, która zasłynęła z jakości swoich wyrobów daleko poza granicami Księstwa. W 1908 r. miasto zbudowało własną elektrownię.

http://parafia-kostrzyn.orangespace.pl/kalendarium.htm
http://www.spkostrzyn.republika.pl/miasto_i_gmina.htm
http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/studium ... piaty1.htm

[jlabedzki]

Witam,

dobra robota, przydałoby się takie kalendarium Dodałbym jeszcze kilka wydarzeń (mniej lub bardziej ważnych):

1870 - Dnia 15 maja 1870 r. utworzono samodzielną parafię luterańską w Kostrzynie. W roku powstania do parafii należało 40 miejscowości z 1038 duszami. Wcześniej, 3 maja 1865 r., oddano do użytku zbór. Do 1870 r. Kostrzyn i wspomniane miejscowości należały do parafii swarzędzkiej.

1871 - Z inicjatywy ks. Piotra Walterbacha wybudowano nową plebanię przy ul. Średzkiej 6.

1887 (?) - Powstanie mleczarni przy ul. Poznańskiej.

1891 - Ogrodzenie i poświęcenie nowego cmentarza parafialnego przy drodze do Gwiazdowa.

1894 - W październiku założono Towarzystwo Przemysłowe w Kostrzynie (współzałożycielem i pierwszym prezesem był Józef Mąkowski, aptekarz).

1900 - Utworzenie chóru kościelnego (Koła Śpiewackiego) z inicjatywy ks. proboszcza Walterbacha oraz jego brata Jana (sekretarza chóru). Największe sukcesy odnosił w latach 1913-1914.

Źródła:
- A. Werner, J. Steffani, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, 1898 (dostępne na WBC),
- K. Matysek, Kostrzyńskie słownik biograficzny, Kostrzyn 2011.


Nie wiem, kiedy wybudowano młyn - podejrzewam, że u schyłku XIX w. Nie wiem też, kiedy powstało Bractwo Strzeleckie.

Ciekawe wydarzenia działy się również w pierwszym dwudziestoleciu XX w. - utworzenie straży pożarnej (1905), Spółdzielni Rolniczo-Handlowej Rolnik, harcerstwa (1917), Sokoła (1913), strajk szkolny w obronie nauczania religii w języku polskim (1906-1907), wymarsz kompanii, a potem plutonu powstańców wielkopolskich z Kostrzyna i działalność Rady Robotniczo-Żołnierskiej.

Jeszcze jedna sprawa - opis Kostrzyna został sporządzony nie w 1791 r., ale w 1793 r., kiedy Kostrzyn wraz z całą Wielkopolską wszedł pod panowanie pruskie.

Pozdrawiam,
Kuba

[mac]

Dzięki za uzupełnienie. Gdybyś trafił na jeszcze jakieś ciekawe źródła, albo publikacje, to daj znać. NIe mam dostępu do Kostrzyńskiego ABC, a tam z pewnością było sporo ciekawych artykułów pana Kazimierza. Druga rzecz, to księgi miejskie XVII i XVIII - tam także znalazłoby się sporo ciekawych informacji. Myślałem o jakimś małym "lobbingu" w sprawie zdigitalizowania tych ksiąg na wzór Koźmina. Co o tym sądzisz? Może warto zainteresować Magistrat takim pomysłem? W końcu Kostrzyn nie doczekał się nawet jeszcze monografii - nie ma żadnych XIX-wiecznych, jak np. Nowe Miasto n. Wartą czy Dolsk, które są dostępne na WBC. Wiem, że pan Kazimierz miał coś takiego w planach, ale to na pewno ogromna praca i to na wiele lat. Kalendarium, jak i digitalizacja ksiąg miejskich na pewno byłyby przyczynkiem do takiej monografii. Jeśli chodzi o digitalizację, to wiem, że miasta nie ponosiły dużych kosztów, bo uzyskiwały dofinansowanie rządowe na ten cel. Trzeba tylko zainteresować władze miejskie i przekonać do postarania się o odpowiednie fundusze.

Przeglądałem także akta miasta z XIX wieku, ale tam znów większość informacji jest po niemiecku, choć to także ciekawe źródło.

[Genowefa]

- K. Matysek, Kostrzyńskie słownik biograficzny, Kostrzyn 2011.
Jestem zainteresowana tą publikacją o której wspomniał Kuba. Czy jest dostępna?

[jlabedzki]

Bożeno,

niestety nie wiem, gdzie można dostać tę publikację. Na pewno nie została jeszcze zdigitalizowana. Podejrzewam, że można ją dostać w MGOK lub w sklepie w bibliotece. Ja dostałem ją od p. Matyska. Zredagowałem biogramy rycerzy związanych z ziemią kostrzyńską - Domarata i Jarosława z Iwna, które p. Matysek wykorzystał w swojej pracy.

Kuba

[Genowefa]

Trudno

[jlabedzki]

Ale jak będę w Kostrzynie pytać Dziadka o Tarnowo i Namysła, to rozejrzę się za tą książką
Pozdrawiam,
Kuba

[ina]

Witam.
Trochę wydarzeń z lat póżniejszych.

12 listopada 1918 – powołanie Rady Żołniersko-Obywatelsko-Robotniczej (później – Rada Robotniczo-Żołnierska) dla zapewniania ładu i porządku w mieście oraz zapewnienia elektrowni i ludności węgla.

Listopad 1918 – powołanie Straży Obywatelskiej (później Ludowej), która miała pilnować bezpieczeństwa i porządku, przed zdezerterowanymi lub urlopowanymi żołnierzami z wojska pruskiego, którzy napadali na kostrzyńskie sklepy. Należeli do niej wszyscy zdrowi mężczyźni w wieku 18-50 lat pod komendą Walentego Rubisia. W kwietniu 1919r., na średzkim rynku miało miejsce zaprzysiężenie Straży Ludowej, a przysięgę odbierał gen. J. Dowbór Muśnicki. Liczba członków Straży na pow. średzki wynosiła wtedy ok.4200 .

21 stycznia 1919 r. – Miklaszewski Ludwik pierwszym burmistrzem wolnego Kostrzyna.

1919 – utworzenie Komunalnej Kasy Oszczędnościowej (KKO) w Kostrzynie, przez późniejszego członka jej zarządu – Ludwika Miklaszewskiego.

Źródło:
"Wielkopolska pod władzą Rad Robotników i Żołnierzy oraz Naczelnej Rady Ludowej w roku 1918/ 19". Zesz. 1. Nakł. Spółka Wydawnicza Malicki i S-ka, Środa 1934,
"Dzieje Środy Wielkopolskiej i jej regionu" St. Nawrocki, Środa Wielkopolska 1990,
"Średzki Kwartalnik Kulturalny" nr 5. Wydanie specjalne - 90. rocznica powstania wielkopolskiego, Środa Wielkopolska 2008,
"Od idei do czynu: myśl i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach 1887-1919", Janusz Karwat, Wydawnictwo Poznańskie, 2002,
"Polski Słownik Biograficzny" t. XXI, Polska Akademia Nauk, 1976.

Pozdrawiam, Ina

[jlabedzki]

Ciociu Ino,

w publikacji p. Matyska znajdują się również biogramy i zdjęcia dwóch wspomnianych pradziadków Cioci - Walentego Rubisia i Ludwika Miklaszewskiego.

Pozdrawiam,
Kuba

[Jolanta]

Notatka o sprzedaży posiadłości w Kostrzynie- WBC "Postęp"nr224 z dnia 2-10-1900r., str.2:
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=222457&from=publication

Pozdrawiam. Jolanta Fontowicz

[mac]

Kilka ciekawych artykułów, w tym o karczmarzach z Kostrzyna na przełomie wieków zostało upublicznionych na stronie Kostrzyńskiego ABC:

http://www.mgok-kostrzyn.pl/abc.htm

[jlabedzki]

http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/pliki/d ... ternet.pdf

Świeżo wydane "Dzieje Kostrzyna" autorstwa Pana Kazimierza Matyska dostępne na stronie UMiG Kostrzyn. Polecam! Bardzo ciekawe!

JŁ

[ina]

Kubo, też dzisiaj trafiłam na tę pozycję.
Niesamowita kopalnia wiedzy o Kostrzynie z różnych dziedzin, poparta dokumentami.
Pozdrawiam, Ina

[mac]

Rewelacja!
Dzięki.

[Zbyszek_C]

Skarbnica wiedzy. Dzięki.

[jlabedzki]

Podsyłam linka do wspomnianej przeze mnie już wcześniej publikacji "Kostrzyński słownik biograficzny".
http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/pliki/d ... ficzny.pdf

"Znaki historii w Kostrzynie i okolicach"
http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/pliki/d ... licach.pdf

"Przewodnik po Kostrzynie i okolicach"
http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/pliki/d ... rzynie.pdf

Pozdrawiam!

[Genowefa]

Bardzo się cieszę z tych publikacji a szczególnie ucieszyły mnie "Dzieje Kostrzyna" autorstwa Pana Kazimierza Matyska
Znalazłam tam osobę z mego drzewa.
".........w latach 1906/7. Ten ostatni miał charakter powszechny, objął całą prowincję poznańską. Do strajku włączyła się aktywnie dziatwa szkolna Kostrzyna. Zaraz po wakacjach jesiennych (18 X) przestały odpowiadać na niemieckie pytania na lekcjach religii dzieci klas I i III. W klasie II nauczycielka nie odważyła się na zadawanie niemieckich pytań. W następnych dniach strajkujące dzieci z 3 najstarszych klas odsiadywały areszt szkolny. Bohaterką okazała się córka robotnika z Tarnowa
Rózia Piechnicka, która tak oparła się przy inspektorze w odpowiadaniu po niemiecku, że ją przesadzono z 2 do 5 klasy...."

Córka Marcina Piechnickiego i Marianny Myślińskiej
Rozalia ur. się 1.8.1894 Gwiazdowo a zmarła 16.10.1939 Kostrzyn panna
w rodzinie o niej mówiono, że brała udział w strajku szkolnym jak była dzieckiem więc przypuszczam, że to o niej mowa.W tym strajku brała też udział jej siostra Pelagia.
Nie bardzo rozumiem jak to było z tymi przenosinami do klasy-czy wtedy klasy stopniowano odwrotnie tj. pierwsza była najwyższa?

[Mariusz]

http://www.kostrzyn.wlkp.pl/asp/pliki/d ... ternet.pdf

Świeżo wydane "Dzieje Kostrzyna" autorstwa Pana Kazimierza Matyska dostępne na stronie UMiG Kostrzyn. Polecam! Bardzo ciekawe!

JŁ

Czy ta publikacja jest dostępna również w wersji książkowej (tradycyjnej) ?

[jlabedzki]

Z tego, co wiem, jak dotąd książka nie została wydana w wersji papierowej. Zasięgnę języka, czy są plany jej druku.

Pozdrawiam,
Kuba

[mac]

Też byłbym zainteresowany wersją papierową. Jednak papier to papier...
Na ekranie niewygodnie się czyta.

[ina]

Wszystkie pozycje w wersji elektronicznej, dostępne na stronie UM Kostrzyn, są dostępne w wersji papierowej w tymże urzędzie:

- "Dzieje Kostrzyna"
- "Kostrzyński słownik biograficzny"
- "Znaki historii w Kostrzynie i okolicach"
- "Przewodnik po Kostrzynie i okolicach"
Pozdrawiam, Ina