Uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim

[Adam91]

Ostatnio zadalem sobie nurtujace pytanie: jak to sie stalo, ze niektorzy dziadkowie byli rolnikami, gospodarzami. Na naszym forum temat uwlaszczenia chlopow byl poruszany tylko kilka razy, ale nie wniosl mi nic nowego. Podobnie wikipedia podaje tylko lata w jakich nastepowaly uwolnienia chlopow z poddanstwa. Czy ktos wie gdzie mozna sprawdzic, w jakich dokumentach, kiedy nastepowaly dokladne uwlaszczenia (na przyklad moich pradziadkow)? Bede bardzo wdzieczny za pomoc w rozszerzeniu tematu. A oto co mowi wikipedia:
Proces uwłaszczenia na ziemiach pruskich przebiegał następująco:
* 1799 – zamiana pańszczyzny na czynsz w dobrach królewskich, początkowo dobrowolna od 1808 obowiązkowa,
* 1807 – likwidacja poddaństwa, zależności osobistej, wymogu zgody pana feudalnego na czynności prawne chłopów, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominialnego i pozwolenie na swobodny obrót ziemią,
* 1808 – uwłaszczenie chłopów w dobrach państwowych, z wykupem świadczeń poddańczych,
* 1811 – uwłaszczenie chłopów w dobrach prywatnych na podstawie dobrowolnych umów lub z urzędu, za odszkodowaniem dla feudała w ziemi i spłatą renty feudalnej, zniesienie serwitutów,
* 1816 – ograniczenie reformy z 1811, rezygnacja z uwłaszczenia z urzędu, dozwolenie zawierania umów dobrowolnych tylko przez zamożniejszych chłopów
* 1821 – tzw. "reluicja
", wykup powinności chłopskich dla ogółu gospodarstw,
* 1823 i 1836 – częściowe uwłaszczenie w Wielkim Ks. Poznańskim
, dla chłopów w dobrach prywatnych i państwowych, na podstawie dobrowolnej umowy i odszkodowaniem w ziemi, gotówce, naturze lub pańszczyźnie,
* 1848-1850 – dopuszczenie do regulacji uwłaszczeniowych wszystkich gospodarstw, na podstawie dobrowolnych umów, za odszkodowaniem, zniesienie powinności i uprawnień feudalnych,

* 1858 – powszechne zawieranie umów regulacyjnych,
* 1865-1872 – spłata zobowiązań chłopskich, także dzięki pomocy państwa i instytucji bankowych.

[henry]

witam,
polecam...

252 tematyczno-książkowe opracowania i jest w czym wybierać

http://www.dhi.waw.pl/fileadmin/polkat/ ... 41&urO=d57

jak znasz niemiecki, szukaj tutaj
google – wstaw temat
Bauernbefreiung unter Preussen Herrschaft

henry

[TomekD]

Ostatnio zadalem sobie nurtujace pytanie: jak to sie stalo, ze niektorzy dziadkowie byli rolnikami, gospodarzami. [...] Czy ktos wie gdzie mozna sprawdzic, w jakich dokumentach, kiedy nastepowaly dokladne uwlaszczenia (na przyklad moich pradziadkow)?

Adamie,

Poszukaj recesów uwłaszczeniowych, te zachowane są w AP w zespołach Starostw Powiatowych.
Znajdziesz tam nazwiska i powierzchnie gruntów.
Z tego co pamiętam sporządzenie recesu a jego wykonanie potrafiło dzielić kilka na nawet kilkanaście lat. Jednak to zapisy w recesie decydowały o uwłaszczeniu, w razie śmierci uwłaszczonego w jego miejsce wchodzili spadkobiercy - miałem taki przypadek.

Recesom miały towarzyszyć mapy i miały być założone nowe księgi gruntowe - to już w sądzie gdzie reces miał być zarejestrowany. Trochę pisałem o tym tutaj:
viewtopic.php?f=2&t=1358
Miałem też pomysł aby stanąć dzisiaj nogą na morgach mojego 3xpradziadka
Jak dotąd go nie zrealizowałem...

Co do zasad i przebiegu uwłaszczenia był to proces skomplikowany, dobry opis znajdziesz w 'Dzieje wsi wielkopolskiej' W. Rusińskiego.

edit 16:30
Chodziło mi po głowie że coś pokręciłem i tak jest faktycznie.
Uczestnikiem recesu Kurnatowic w roku 1836 jest małoletnia Agata Odolińska (przez opiekuna, swojego ojczyma).
To że w recesie bierze udział wynika z tego że dla uwłaszczenia w recesie podano gospodarstwa i osoby według stanu na 8 kwietnia 1823 roku. Data ta pokrywa się z dniem podpisania dekretu o regulacji stosunków włościańskich.
Czyli zdecydował stan faktyczny 13 lat przed recesu sporządzeniem...

[pepowianka]

TomekD napisał:

Z tego co pamiętam sporządzenie recesu a jego wykonanie potrafiło dzielić kilka na nawet kilkanaście lat. Jednak to zapisy w recesie decydowały o uwłaszczeniu, w razie śmierci uwłaszczonego w jego miejsce wchodzili spadkobiercy - miałem taki przypadek.

Tomku,
dziękuję za tę informację.Wśród moich przodków zostały uwłaszczone trzy kobiety.Jedna wdowa i dwie panny.Zastanawiałam się,dlaczego panny.Teraz już poznałam odpowiedź.

[TomekD]

Basiu,
Może pomocny okaże się co do szczegółów cytat ze wspomnianego recesu jeżeli badasz też późniejsze losy tego miejsca, może było tam podobnie:

'gospodarstwo zmarłego Michała Odolińskiego zdane zostało małoletniej córce tegoż Agacie, którym ojczym jej Michał Buła aż do jej zmążpójscia ma zrządzać'

Ciekawe jest to że Agata *1825 miała siostrę Agnieszkę *1826.
Agata i Agnieszka były jedynymi dziećmi z drugiego małżeństwa Michała.

W roku 1823 z pierwszego małżeństwa Michała żyją też jego syn i 3 córki (w 1823 kawaler i panny).
W roku 1836 z pierwszego małżeństwa Michała żyją też jego 2 córki (w 1836 panny).

Całość przypada jednak Agacie...

[stan]

Tomek napisał że recesy uwłaszczeniowe są "w AP w zespołach Starostw Powiatowych". I rzeczywiście zasadniczo tak jest. Ale z własnego doświadczenia wiem że nie tylko tam można je spotkać. Bywają one też w zespołach poszczególnych Majątków. Jest to tym bardziej ważne że te w Majątkach często są jedynymi zachowanymi do naszych czasów.
I co jeszcze ważne te w zespołach Starostw Powiatowych nie zawsze są wę właściwych powiatach. Dlatego warto też szukając danej wsi zajrzeć do pobliskich powiatów czy też tam się nie zachowały.

Przykładem chyba szczególnym jest reces wsi Sapowice. Wieś ta leży pod Stęszewem, dawny powiat Poznań - Zachód , a jest w zespole Starostwo Powiatowe Poznań - Wschód.

[Adam91]

Czyli odnalezienie moich przodkow moze byc trudniejsze niz myslalem. Zajrzalem nawet do bazy danych Archiwum Panstwowego w Inowroclawiu i nie znalazlem zadnej jednostki o nazwie reces. Byl natomiast zespol o nazwie Urzad Katastralny. Czy zatem tam powinienem szukac?

[henry]

witam,
może ten link coś pomoże...w ukierunkowaniu szukania.

viewtopic.php?f=2&t=103&start=40

henry