Rok po swoim ślubie w Buku k/Poznania, w kwietniu 1704 r., Antoni Formanowicz (mój najstarszy przodek, tu jego biografia:
http://www.formanowicz.pl/buk/biografie/antoni_f.pdf) pojawił się w zapisie metrykalnym jako świadek na ślubie. Ma on tu dodane łacińskie określenie „
incola”. Można je tłumaczyć słownikowo, jako "mieszkaniec bez obywatelstwa miejskiego". Oznaczałoby wówczas, że Antoni pochodził z Buku, lecz w 1704 r. nie miał jeszcze praw obywatela Buku. Obywatelem stawał się mistrz w swoim zawodzie i taki tytuł dawał mu prawo prowadzenia warsztatu w mieście.
W czerwcu 1755 roku, (czyli po ponad pięćdziesięciu latach), określenia
incola bucoviensis użyto w stosunku do Walentego Formanowicza, syna Antoniego(*). Co ciekawe już od 1741 roku, wielokrotnie i przez wielu księży - zarówno Walenty jak i jego żona Regina (ta od 1740) - byli określani jako
civis bocoviensis (obywatele bukowscy). Po analizie zapisów w bukowskich księgach parafialnych z I-połowy XVIII w. przypuszczam, że określenia "
incola" używano raczej w znaczeniu "
de", bądź "
ex", czyli "przybyły z …" – na ogół bez określenia miejsca pochodzenia. Moje przypuszczenie potwierdzają odnalezione w księgach ochrzczonych i zaślubionych określenia typu: „
incola civitatis Bucoviensis”, „
Famatus incola Bucoviensis” (famatus – sławetny, tytuł należny średniozamożnym rzemieślnikom, mistrzom w zawodzie), oraz „i
ncola Sremensis” (przybysz [?] ze Śremu). Przyjmując to drugie znaczenie słowa incola można założyć, że Antoni Formanowicz przybył do Buku w pierwszych latach XVIII wieku, lub tuż przed końcem poprzedniego i – jak wynika z moich badań - był pierwszą osobą o tym nazwisku mieszkającą w mieście.
Przypuszczam, że Formanowiczowie przez wiele dziesiątków lat od osiedlenia się w Buku, byli obcymi dla zasiedziałych już w mieście rodzin. Sądzę, że w XVIII wieku takie osoby (rodziny) określano w Buku mianem "
incola". W XIX wieku w Krobi osoby obce nazywano "Przybył" i pod taką nazwą zapisywano je w księgach metrykalnych (czasem pod właściwym nazwiskiem, co stwarza problemy genealogiczne).
============
(*) AAP, Buk, Liber Baptisatorum 1743-1758; f. 59:
Sędzinko, die 29 [Junij 1755] Idem (Reverendus Jacobus Klimecki) bapt[isavi] Infans PETRUM Paren[tum] Joannem Famuli et Regina CLC. P[at]rini Hon[estus] Valentinus Formanowicz Incola Buc[oviensis] et Agatha Ancilla.
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
