|
Moszczeńscy z Rzeczycy i Karska
Moszczyńscy z Rzeczycy wywodzili się ze starej, tzw. III linii Moszczeńskich, dziedziców Moszczonego. Pieczętowali się herbem Nałęcz. Nazwisko wzięli od wsi Moszczone vel Moszczona w pow. lipnowskim na ziemi dobrzyńskiej. Piotr z Moszczony był kasztelanem dobrzyńskim w r. 1467 i wspólnie z synem Mikołajem miał w 1470 r. termin ze Stanisławem z Ostroroga, wojewodą kaliskim. Jest to pierwszy wzmianka o znanym Moszczeńskim. Od niego zaczynają się dzieje tegoż rodu. Jak czytamy w staropolskich herbarzach: w XVIII w. z mierno-szlacheckiej rodziny podniosła się w znaczeniu i należała do możnych… Interesująca nas gałąź to gałąź senatorska, której protoplastą był Stanisław, drugi syn Jana i Rojewskiej, dziedzic na Rojewie, Lisewa i Rucewa w 1558 r. Jego trzeci syn Wojciech dał początek owej III linii Wojciechów Moszczeńskich. Jednym z jego synów – ostatnim – był Tomasz. Z kolei jednym z czterech synów Tomasza był Stefan, który miał również czterech synów, a pośród nimi Antoniego Dominika.
Otóż ów Antoni Dominik był pisarzem grodzkim przedeckim w 1718 r., komornikiem ziemskim brzeskim w 1724 r. Żonaty była z Marianną z Pławińskich i z niej miał czterech synów, a pośród nimi Michała Zygmunta ur. w 1727 r., który był dziedzicem Wolicy, i Sosnowej Woli, cześnik Racławski w 1782 r. Z żony Joanny Chrząszczewskiej miał sześciu synów, z których trzeci był Florian. Ów Florian był pierwszym dziedzicem Rzeczycy z III linii Wojciechów Moszczeńskich. Florian był kapitanem wojsk polskich wymienionym 1819 r. Z żony Adaminy Bielskiej pozostawił dwóch synów: Alfonsa i Emiliana oraz córkę Adaminę Malwinę.
Emilian Moszczeński był młodszym synem i otrzymał od ojca Karsk. Żonaty był z Kazimierą Kłokocką, z którą miał córki: Ksawerę Jankowską i Wandę Smotrycką.
Adamina Malwina w wieku 22 lat, 28 października 1843 r. poślubiła Apolinarego Mieczkowskiego, dziedzica Zbyszewa w Płockiem. Był on synem Jana i Nepomuceny Nieżychowskiej, właścicieli Orchowa w powiecie mogileńskim. Świadkiem ich ślubu był brat Emilian ówczesny dziedzic Karska. Małżonkowie mieli syna Władysława i córkę Kazimierę.
Alfons Moszczeński. Ziemianin, działacz społeczny i narodowy, powstaniec. Urodził się 25 lipca 1816 r. w majątku rodzinnym Rzeczyca nad Gopłem. Był synem Floriana Wincentego, właściciela Rzeczycy i dzierżawcy majętności rządowej Karsk, będącej w zasobach domeny strzeleńskiej. Ojciec był kapitanem wojska polskiego. Matką była Adamina Bielska. Będąc czternastolatkiem, uczniem kolegium pijarów, uciekła w przebraniu, by wziąć udział w powstaniu listopadowym. Nie został jednak przyjęty ze względu na wiek. Po powrocie do domu został wysłany do gimnazjum toruńskiego, po którego ukończeniu wybrał służbę w wojsku pruskim. Po kilku latach i dopracowaniu się stopnia oficerskiego, z początkiem lat czterdziestych XIX w., podjął się gospodarzenia w dzierżawionych majątkach. Były to, trzymany dotychczas przez ojca i brata Karsk oraz Sosnowica w Królestwie Polskim. Wkrótce nawiązał współpracę z Centralizacją Polską i Związkiem Plebejuszy. Aktywnie włączył się w wydarzenia 1846 r. i już w lutym został aresztowany i osadzony w berlińskim Moabicie. W rok później sądzony był w grupie 255 Polaków z oskarżenia o usiłowanie przywrócenia wolnej Polski w granicach z 1772 r. Skazany został na 8 lat twierdzy, utratę godności szlacheckiej i pozbawienie stopnia oficerskiego.
Wiosna Ludów 1848 r. przyniosła mu wolność. Zaraz też powrócił na Kujawy i włączył się w działania niepodległościowe. Został członkiem Komitetu Narodowego w Inowrocławiu i komendantem miasta. Czynnie uczestniczył w pracach, angażując się bezpośrednio przy rekwizycjach na rzecz powstańców.
W 1851 r. po śmierci ojca odziedziczył majętność Rzeczycę. W 1856 r. zmarła bezpotomnie małżonka Emilia z Wieruszów-Walknowskich z Piotrkowic. W 1859 r. powtórnie zawarł związek małżeński z Eufemią Krukowską. Na początku lat sześćdziesiątych organizował w Inowrocławiu spotkania Koła Towarzystwa Polskiego. One dały inspiracyjny początek do zawiązania w 1861 r. Inowrocławskiego Towarzystwa Rolniczego, w którego składzie dyrekcji znalazł się Alfons Moszczeński.
Ponowny zryw wolnościowy, powstanie styczniowe 1863 r. zmobilizowało w działaniach niesienia pomocy braciom za kordonem również Alfonsa Moszczeńskiego. Sam nie wierzył w zwycięstwo, jednak w swej majętności przechowywał ochotników do powstania oraz broń dla walczących za kordonem. W maju władze pruskie zakwaterowały u niego 50 żołnierzy, którzy mieli za zadanie uszczelnienie granicy z zaborem rosyjskim. Przeprowadzono również rewizje z zabudowaniach folwarcznych. W 1864 r. podczas podróży do Włocławka został aresztowany przez władze rosyjskie, przewieziony do Warszawy i osadzony na Pawiaku. Tam przesiedział kilka tygodni i dopiero po interwencji władz pruskich zwolniony.
Po upadku powstania włączył się w działania około pracy organicznej i pracy u podstaw. Po 1865 r. podjął trud zakładania kółek rolniczych w Łojewie i Chełmcach, prezesując temu ostatniemu przez 22 lata. Również w latach 1866-1878 będąc prezesem stał na czele dyrekcji Inowrocławskiego Towarzystwa Rolniczego. Był członkiem Towarzystwa Przemysłowców i inicjatorem reformy języka rzemieślniczego polskiego (1874 r.). Był gorącym orędownikiem zabezpieczenia emerytalnego włościan, czego dowód dał 28 kwietnia 1875 r. podczas obrad Centralnego Towarzystwa gospodarczego w Poznaniu. Poza rolnictwem angażował się również w działalnościach około miejskich. Między innymi jemu zawdzięcza Kruszwica ocalenie resztek zamku kruszwickiego. W tej kwestii osobiście interweniował u monarchy pruskiego, co zaowocowało decyzjami o remoncie i konserwacji ruiny.
W 1884 r. wchodził w skład komitetu organizacyjnego IV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników w Inowrocławiu. Był członkiem Towarzystwa Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim w Toruniu. Odmówił startu w wyborach do pruskiego parlamentu. Nieszczęściem stało się zakupienie przez niego zbankrutowanego majątku swej siostry. Dało to początek jego niepowodzeniom finansowym. Zmarł wkrótce 15 kwietnia 1890 r. w swej majętności Rzeczyca i tam został pochowany.
Z drugiego małżeństwa miał dzieci: syna Jana Bernarda, chemika z wykształcenia, który osiadł w Ameryce, córkę Izabelę – żonę Karola Rzepeckiego, działaczkę polityczno-oświatową, publicystkę, tłumaczkę i rzeczniczkę emancypacji kobiet; Zofię, która w Warszawie u Karmelitów poślubiła Józefa Bielickiego, właściciela Drzązgowa w guberni kieleckiej, Cecylię i Annę.
Marian Przybylski - Słowianin
Źródła:
1.Seweryn hrabia Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t XI, Warszawa 1914, s. 302-309.
2.SGKPiIKS, t X, s. 139-140.
3.Mirosław Pietrzyk, Moszczeński Alfons, [w:] Inowrocławski Słownik Biograficzny, Inowrocław 1997, t. 3, s. 61-62.
4.Teki Dworzaczka.
5.Wiarus. Pismo Dla Średniego Stanu Polskiego, 1874 nr 72; 1875 nr 50.
|
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
