Odkrycie w 150 -tą rocznicę postawienia w Baranowie krzyża „Boża Męka”
W „Roczniku Pleszewskim 2004” zamieszczony jest bardzo ciekawy artykuł pt. Wielofigurowy krzyż przydrożny w Kowalewie. Wydawnictwo to odkryłam w ubiegłym roku, i byłam wówczas zachwycona.
Z treści artykułu wynika, że fundatorem krzyża w Baranowie był – cytuję:
„baranowski chłop Kazimierz Kaczmarek z żoną z d. Stefaniak? Oni zapewne już w końcu lat 50. XIX wieku ( a notarialnie w 1864 r.) przejęli ponad trzynastohektarowe gospodarstwo w Baranowie po Dominiku i Małgorzacie z d. Garsztka Stefaniakach. …”
Autor nie potwierdza jedynie informacji – cytuję:
op. cit.; Wywiad terenowy z K. Żuchowską, M. Ferencem, M. Kowalską (potomkami Kaczmarków lub członkami ich rodzin). W jego świetle brak potwierdzenia poglądu – zawartego w artykule: Krzyż przydrożny w Baranowie „ Kalejdoskop Szkolny” 1998, nr 2(7) – jakoby krzyż ufundowali Kaczmarkowie w podzięce za szczęśliwe ominięcie ich domu przez grasującą w latach 50. XIX w. cholerę.
Po roku mój aplauz ostygł.
Wiemy z powszechnie dostępnych źródeł, że autorem krzyża jest Paweł Bryliński. Nie sygnował on nigdy swych dzieł własnym nazwiskiem. Jego krzyże przedstawiały rzeźby pasyjne oraz rzeźby świętych patronów - fundatorów i ich rodzin. Niekiedy figury świętych miały twarze i strój fundatorów. Próbowałam te stwierdzenia, które są zawarte w wywodzie Pani Ewy Chmielewskiej pt. Odkrywać przeszłość, oraz z Wikipedii odnieść do krzyża w Kowalewie, a dokładniej do informacji o rzeźbach świętych patronów fundatorów i ich rodzin.
Porównałam więc rodzinę Kaczmarków z figurami świętych umieszczonych na krzyżu. W rodzinie tej nie występuje ani jedno imię, które można powiązać z krzyżem.
Kaczmarkowie to Kazimierz i Anna, a ich dzieci nosiły następujące imiona: Maria, Katarzyna, Mikołaj, Małgorzata, Agnieszka, Józef, Nepomucen i Rozalia. Nie ma tych świętych na krzyżu!
I tu następuje olśnienie!
Nie bez powodu krzyż w Kowalewie przedstawia następujące figury:
1. Św. Weroniki
2. Św. Walentego
3. Św. Jana
4. Św. Wawrzyńca
Dodam, że Św. Weronika i Św. Jan to "stali święci" umieszczani na każdym krzyżu.
A oto przedstawiam własne ustalenia co do fundatorów krzyża w Kowalewie. Garsztka o imieniu Sebastian urodzony w Zawidowicach mój pra pra pradziadek z żoną Agnieszką z domu Taczała początkowo zamieszkiwali w Piekarzewie, skąd pochodziła Agnieszka. Tam też urodziło się ich pięcioro dzieci: Antoni (1795 r.), Małgorzata(1797 r.), Konstancja(1800 r.), Feliks ( 1801 r.) i Krystyna ( 1803 r.). Kolejna ósemka dzieci urodziła się już w Baranowie i tak: Kunegunda ( 1805 r.), Szymon ( 1807 r.), Franciszka (1809 r. +), Franciszka (1811 r.), Marianna (1814 r.), Jan ( 1816 r.), Andrzej (1818 r.) Wojciech (1820 r.). Na podstawie miejsc urodzenia dzieci, można domniemywać, że Sebastian z Agnieszką zamieszkali w Baranowie od 1803 lub 1804 roku.
Z zapisów w księgach parafialnych Kowalewa z 1822 roku czytamy, że Sebastian Garsztka płacił na rzecz kościoła 1 sol żyta i 1 sol owsa, zaś jego teść za ziemie w Piekarzewie płacił 3 sol żyta i 3 sol owsa, co pozwala sądzić iż teść gospodarzył na całym łanie i był kmieciem.
Ze świadectwa zgonu Sebastiana sporządzonego w parafii Kowalew dn. 03-12-1833 r. dowiadujemy się, że był półkmieciem, czyli gospodarzył na połowie łana, a zwyciężył 70 lat i zmarł na starość.
Po śmierci Sebastiana jeden rok podatek na rzecz kościoła płaciła jego żona Agnieszka.
W dniu 15.02.1835 r. syn Sebastiana i Agnieszki – Szymon, bierze ślub z Wiktorią Biesik (Biesicka) z Piekarzewa, i odtąd to on figuruje w księgach kościelnych jako gospodarz i płatnik podatku na rzecz kościoła.
Małżonkowie mieli ośmioro dzieci. Ich najmłodszy syn Tomasz urodzony w 1851 r. w Baranowie to mój pradziadek.
Z analizy ksiąg wieczystych wsi Baranów w Sądzie Rejonowym w Pleszewie wynika, że Szymon Garsztka i Wiktoria z domu Biesicka (Piesicka) zostali prawnie uwłaszczeni dnia 20.10. 1840 r.
Wpis zawarty jest w dokumentach wsi Baranów dot. uwłaszczenia, Tom II, karta nr 9. Powierzchnia gospodarstwa wynosi 12.84,50 ha na którą składają się działki 8 i 14.
W 1852 w okolicach Pleszewa wybucha epidemia cholery. Tragiczne żniwo nie omija rodziny Szymona i Wiktorii. W dniu 09.08.1852 r. umiera w wieku 14 lat ich syn Teodor, a 4 dni później, 13.08 1852 umiera Szymon Garsztka.
Wiktoria została z piątką dzieci i gospodarstwem, toteż dość szybko, bo dnia 27.11.1852 wychodzi powtórnie za mąż, za kuzyna zmarłego męża, Walentego Garsztkę z Zawidowic.
Do dokumentu uwłaszczeniowego w Sądzie Rejonowym w Pleszewie Tom II Karta 9 Wiktoria i Walenty Garsztkowie zostają wpisami jako właściciele 25.05.1853 r. Małżonkom rodzi się czterech synów: Grzegorz w roku 1854, Andrzej w roku 1855, Jan w 1858 i Wawrzyniec w 1860 r.
Śmierć nieubłaganie puka do drzwi ich domostwa, i w dniu 08.04.1863 r. zabiera Wiktorię. Walenty Garsztka zostaje z siódemką dzieci tj., z trójką najmłodszych z małżeństwa Wiktorii z Szymonem Garsztka tj. z Antonim, Rozalią i Tomaszem-moim pradziadkiem, oraz czwórką synów z jego małżeństwa z Wiktorią – Grzegorzem, Andrzejem, Janem i Wawrzynem. Sytuacja ta wymogła na nim założenie kolejnej rodziny. W dniu 25.05.1863 w parafii Żegocin bierze ślub z Agnieszką Radońską.
Jak wynika z analizy ksiąg meldunkowych wsi Baranów w AP Poznań oddz. Gniezno, Walenty 17.04.1864 roku (prawdopodobnie zmuszony) opuszcza Baranów i przenosi się do Żegocina. Nie zbadana jest przyczyna, dla której Walenty z własnymi dziećmi opuścił gospodarstwo po Szymonie i Wiktorii Garsztkach w Baranowie?
Być może były to przepisy Kodeksu Napoleona?
W dokumentach uwłaszczeniowych wsi Baranów Tom II karta nr 9, znajdujemy kolejny wpis informujący o zmianie właścicieli, a mianowicie że od dnia 11.10.1863 r. po Wiktorii i Walentym Garsztka, zostają nimi Małgorzata Stefaniak z d. Garsztka i Dominik Stefaniak. Małgorzata Stefaniak była siostrą zmarłego w 1852 r. pierwszego właściciela gospodarstwa – Szymona Garsztki, i wraz z mężem wg zapisów w księgach parafialnych Lenartowic, wcześniej zamieszkiwali w Zawidowicach a następnie w Lenartowicach. Tam też dnia 24.07.1842 r. urodziła się ich najmłodsza córka Anna, która 24.01.1857 r. wychodzi za mąż za Kazimierza Kaczmarka.
W 1865 r. Stefaniakowie sprowadzają swoją córkę Annę Kaczmarek i jej męża Kazimierza do Baranowa. Świadczy o tym wpis w księgę meldunkową wsi Baranów (AP P-ń oddz. Gniezno) . Zapis ten informuje również, że dotychczas Kaczmarkowie zamieszkiwali w miejscowości Jedlec k/ Gołuchowa, gdzie w 1861 roku urodziło się ich dziecko. W dokumentach uwłaszczeniowych wsi Baranów w Sądzie Rejonowym w Pleszewie w dniu 12 marca 1866 r. jako właściciele zostają wpisani Kazimierz Kaczmarek i Anna Stefaniak.
W Roczniku Pleszewskim 2004 zamieszczony jest artykuł pt. „Wielofigurowy krzyż przydrożny w Kowalewie.” Jego treść informuje, że w 1860 roku na obecnym skrzyżowaniu ulicy Baranów, Chrobrego i 24 Stycznia ustawiono krzyż dłuta Pawła Brylińskiego zwany „ Bożą Męką”.
Rocznik informuje, że fundatorem krzyża był baranowski chłop Kazimierz Kaczmarek z żoną z d. Stefaniak. Zatem która z informacji jest prawdziwa? - czy krzyż postawiono w 1860 roku, czy też, że jego fundatorem jest Kazimierz Kaczmarek?. A może byli to Wiktoria i Walenty Garsztka?
Kaczmarkowie przybyli do Baranowa w 1865 roku a gospodarstwo przejęli w 1866r.
Jakże jasno losy członków tej rodziny wiążą się z figurami świętych, patronów ,członków rodziny fundatorów krzyża, czyli z Walentym Garsztką, jego żoną i dwoma synami Janem i Wawrzyńcem.
Święta Weronika była związana z Wiktorią Garsztka, która straciła w jednym tygodniu syna i męża, prawdopodobnie była też jej patronką.
Święty Walenty to patron fundatora Walentego Garsztki.
Święty Jan to patron ich syna Jana Garsztki, urodzonego w 1858 r.
Święty Wawrzyniec to patron ich najmłodszego syna Wawrzyńca (łacińska pisownia Laurenz) , urodzonego dnia 26.07.1860r.
Zamówienie na wykonanie krzyża Garsztkowie złożyli zapewne u Brylińskiego przed 18.05.1858. Dowiedzieli sie wówczas, że figura Św. Jana jest zawsze umieszczana na krzyżu i stąd ich urodzonemu w tym roku synowi nadano właśnie to imię - Jan.
Data urodzenia Wawrzyńca pozwala na jeszcze bardziej szczegółowe określenie daty postawienia krzyża w Kowalewie, na drugą połowę 1860 roku.
Badania genealogiczne przeprowadzone w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, analiza dokumentów uwłaszczeniowych wsi Baranów w Sądzie Rejonowym w Pleszewie, analiza ksiąg meldunkowych wsi Baranów w Archiwum Państwowym Poznań oddz. w Gnieźnie oraz datowanie krzyża, doprowadziły mnie do jednego pewnika:
Fundatorami „Wielofigurowego krzyża przydrożnego w Kowalewie” są:
Wiktoria Garsztka – moja pra prababcia oraz jej mąż Walenty Garsztka.Wysłałam już do stosownych władz i instytucji pisma, o sprostowanie dotychczasowych zapisów o fundatorach.

Chrystus Ukrzyżowany

Matka Boska Bolesna

Od lewej strony Św. Jan Ewangelista, po środku Św. Walenty, od prawej Św. Wawrzyniec.
To część krzyża odnosząca do rodziny fundatorów
Ostatnio edytowano 24 mar 2010, 07:10 przez
DankaW, łącznie edytowano 8 razy