Księga grodzka Kościan Gr. 101 – przekład regestów
Księga grodzka kościańska Gr. 101 (dawna sygnatura:
Inscriptiones Costenses 327) z Archiwum Państwowego w Poznaniu obejmuje zapisy inskrypcji czyli czasowych transakcji dwustronnych (sprzedaż, darowizna, pożyczka, zastaw) i jednostronnych oświadczeń woli (wybór plenipotenta, poręczenia) oraz – jak zauważa Bielecka [1] – szczególnie dużo zapisów poddaństwa chłopów do różnych dóbr z terenu ówczesnego powiatu kościańskiego. Prowadzono ją w latach 1755-1757, w formie nigdy nie przepisanego na czysto pierwopisu (protokołu).
Opracowanie niniejsze zawiera przekład regestów rocznych: z lat 1755-1756 (zawartych po zapisach z roku 1756) i z roku 1757 (umieszczonego po zapisach z tego roku). Podobnie jak same regesty, wykaz ten stanowi jedynie drobną pomoc przy odnajdywaniu zapisów w księdze, nie zaś wyczerpujący opis charakteru każdej z ujętych w nim czynności urzędowych. XVIII-wieczne regesty prowadzone, jak i sama księga, w języku łacińskim, podają przede wszystkim nazwiska stron, niekiedy też predykaty stanowe (głównie L[aboriosus] przy chłopach i R[everendus] przy księżach) i nazwy majątków. Przy transakcjach dwustronnych nie określają jednak zwykle rodzaju transakcji, lecz formę odnotowania jej w księdze (kwitacja, roboracja). Z tego względu regest, jak i jego przekład, mogą być traktowane jedynie jako wskazówka w dotarciu do zapisu źródłowego.
NumeracjaDo zawartych w księdze Kościan Gr. 101 zapisów można się odwoływać czworako. Księga posiada dwie
paginacje: roczną (skreśloną), prowadzoną w obrębie każdego roku i wykorzystaną przez XVIII-wiecznego autora regestów oraz nowszą. Posiada też
foliację (skreśloną), wykorzystaną przez prof. Włodzimierza Dworzaczka [2] w jego Tekach [3]. Dodatkowo każdy wpis w księdze opatrzony jest na marginesie kolejnym
numerem. W niniejszym przekładzie posługuję się użytą w regestach paginacją roczną: 6 oznacza pierwszy zapis na stronie nr 6, 6a – drugi, 6b – trzeci, itd. Tejże paginacji rocznej należy używać, wraz z podaniem daty rocznej zapisu i treści samego regestu (w przekładzie), zamawiając kopię zapisu w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Przy samodzielnym odnajdywaniu zapisu w księdze, można się również posiłkować foliacją najbliżej sąsiadujących zapisek Dworzaczka, o czym niżej.
Regesty roczne a Teki DworzaczkaPobocznym zadaniem niniejszego opracowania jest – nieudolne, bo na podstawie XVIII-wiecznych regestów, a nie samych zapisów grodzkich – zilustrowanie skali wykorzystania przez Dworzaczka ogółu zawartych w tych księgach zapisów. Prof. Dworzaczek nie wynotowywał bowiem każdej napotkanej w księgach wzmianki dotyczącej wielkopolskich rodów szlacheckich, o czym szerzej pisze dr Krystyna Górska-Gołaska [4].
W tym celu w pierwszej kolumnie zestawienia wytłuściłem wszystkie wpisy wykorzystane przez Dworzaczka. W drugiej kolumnie podaję nr strony według paginacji rocznej, w trzeciej kolumnie nr folio, w kolejnych: nr zapiski u Dworzaczka, sposób wykorzystania zapisu grodzkiego (X – określono charakter wpisu grodzkiego i podano nazwiska stron; wz. – wykorzystano tylko wzmiankę o niektórych osobach) i wreszcie treść dworzaczkowego regestu.
Bartosz Małecki
Link do opracowania:
http://wtg-gniazdo.org/upload/opracowan ... gestow.xls Przypisy:
[1] Janina Bielecka,
Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich Wielkopolski XIV-XVIII wieku, Poznań 1965, s. 51
[2] Dwukrotnie (zapisy ze s. 48 i 99a w roku 1755) zdarzyło się Dworzaczkowi omyłkowo użyć paginacji rocznej zamiast foliacji.
[3]
http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php? ... 9&page=510 (wypisy nr 10225-10327)
[4] Krystyna Górska-Gołaska,
Teki Dworzaczka. Uwagi użytkownika [w:
Fontes et Historia. Prace dedykowane Antoniemu Gąsiorowskiemu, IH PAN, Warszawa-Poznań 2007, s. 69-89]
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
