Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

"wybór kumów był zawsze sprawą istotnej wagi. Zostawały nimi najczęściej osoby spokrewnione lub blisko zaprzyjaźnione z rodziną (i ta zasada jest w Polsce respektowana do tej pory), poważane, cieszące się szacunkiem i sympatią, uczciwie, o dobrym charakterze i pogodnym usposobieniu (wierzono, że dziecko może te cechy odziedziczyć), zamożne, aby w razie potrzeby, mogły wesprzeć materialnie swojego chrześniaka. Od tej zasady bywały odstępstwa. Jeżeli w rodzinie źle się wiodło, dzieci chorowały i umierały w niemowlęctwie, na kumów proszono osoby przypadkowe, np. pierwszych napotkanych na drodze przechodniów, często również tzw. ludzi bożych, tj. żebraków, dziadów kościelnych, szpitalników (rezydentów szpitali i przytułków), czasami grabarzy i grabarki cmentarne, aby zmylić złe moce i odwrócić niedobry omen, a także dlatego, iż powszechnie wierzono, że modlitwy prostaczków i biedaków mają szczególnie posłuchanie u Boga i dzięki nim na chrześniaka spłyną łaski Boże. Zwykle proszono "w kumy" jedną parę rodziców chrzestnych (dziś jest to reguła). W bogatych, zamożnych rodzinach mieszczańskich i chłopskich,zapraszano dwie, trzy lub więcej par rodziców chrzestnych. Podnosiło to prestiż całej ceremonii, a dziecku zapewniało więcej świadczeń i korzyści. Według powszechnego w Polsce wierzenia przyjęcie zaproszenia "w kumy" (któremu nie wolno odmówić, bo dziecko mogłoby zachorować i umrzeć) i udział w ceremonii chrztu sprawiały, że rodzice chrzestni zostawali "pokumani" czyli spokrewnieni (jak krewni pierwszego stopnia), ze między nimi samymi, także między nimi i ich chrzestnym dzieckiem, powstawała więź duchowa, silniejsza i ważniejsza od rzeczywistych więzów krwi. Kumowie winni zatem żyć ze sobą w zgodzie, miłości braterskiej, wystrzegać się kłótni, okazywać sobie szacunek,życzliwość i pomoc. Nie wolno było im wstępować w związek małżeński, współżyć ze sobą seksualnie, bo uznawano to za kazirodztwo. Nigdy nie zapraszano " w kumy" małżeństw i narzeczonych. Kodeks prawa kanonicznego nakłada na rodziców chrzestnych odpowiedzialność za religijne wychowanie chrześniaka i wpajanie mu zasad chrześcijańskiej moralności i pobożności. Kumostwo obligowało także do wspomagania rodziców naturalnych dziecka we wszystkich ich obowiązkach wychowawczych i opiekuńczych, aż do osiągnięcia przez nie dojrzałości i samodzielności. Rodzice chrzestni powinni więc byli troszczyć się o chrześniaka, nie zaniedbywać częstych z nim kontaktów, interesować się jego rozwojem, losem, a w razie potrzeby służyć mu pomocą i radą, a w przypadku śmierci rodziców zastępować ich, zapewnić dziecku rodzicielską opiekę, łożyć na ich utrzymanie itp. [...] W przeszłości w dniu chrztu dziecko otrzymywało od kumów sztukę płótna, koszulkę lnianą (u bogatych jedwabną), uszytą własnoręcznie przez matkę chrzestną, materiał na ubranko i buciki ("na wyrost"), monetę srebrną lub mieszek z pieniędzmi, które zwyczajowo wsuwano w powijaki albo związywano w róg poduszki i od tego nazywano wiązaniem lub więzarkiem. "

" Obowiązywały w tej materii pewne prawa, których nie należało lekceważyć. Wierzono bowiem, że życie dziecka, a nawet jego charakter są jakoś powiązane z tą parą wybranych rodziców obrzędowych. Bywali więc nimi często ludzie, których szanowano. Jeszcze dziś na wsi dość często miarą poważania jest liczba chrześniaków. "

Proszono kobiety w ciąży i to wielokrotnie.

Kumą nie może być kobieta w odmiennym stanie, jeżeli stan ten przed matką zatai, ponieważ zatajenie błogosławionego stanu może się zemścić zarówno na chrzestniaku, jak i na przyszłym dziecku kumy, bo albo ten pierwszy albo jej własny potomek umrze. Poza tym utajona przez kumę ciąża mści się jeszcze na chrzestniaku w ten sposób, iż dostaje on wyprysków odnawiających się co miesiąc, a tak męczących i wyniszczających jego organizm, że umrze nie dożywszy lat siedmiu. Gdyby jednak w jakiś dziwny sposób tę fatalną liczbę przeżył, wyzdrowieje bez żadnej pomocy leczniczej. Jeżeli jednak matka wie o tej tajemnicy, a mimo to prosi daną kobietę, to chrzestniak i jej własne dziecko będą się dobrze chować pod warunkiem, że kuma przy chrzcie trzyma chrzestniaka wysoko ponad swoim brzuchem. Niewiasta, która swojej znajomej przyrzekła trzymać dziecko do chrztu. powinna przyrzeczenie bezwarunkowo wypełnić, gdyż w innym wypadku umarłoby jej najmłodsze dziecko. Zwalnia ją od tego przyrzeczenia tylko ciąża własna i to, o ile matka nie uprze się przy wypełnieniu obietnicy. Zwyczajnie ani mieszczanom. ani wieśniakom proszącym kogoś za kumów odmówić nie można, bo nowonarodzonemu odmawianoby potem przez całe życie.

Ja z kolei słyszałem, że kobiet w ciąży nie proszono na matkę chrzestną, gdyż jedno z dzieci mogło ciężko zachorować lub nawet umrzeć.

W zasadzie Kościół wymaga jednego chrzestnego przy czym jeśli jest jeden, to powinien być tej płci co dziecko. Nie ma ścisłego wymogu co do ich liczby ani "rozkładu" płci. Jest tylko ugruntowana tradycja, że jest dwoje i każde innej płci, jakby druga para rodziców. Ale w pojedynczych przypadkach różnie bywało.

Ciekawostka:
1. Organista Szymon- nazwiska nie udało mi się ustalić, w latach 1683-1708 był ojcem chrzestnym 256 dzieci- czyli był pod ręką.
2. W okresie 1605-1616r w indeksującej parafii regułą było:

dla dziewczynki – matka chrzestna, kobieta świadek i ojciec chrzestny, czyli dwie kobiety i jeden mężczyzna
dla chłopca- matka chrzestna, ojciec chrzestny i świadek mężczyzna, czyli dwóch mężczyzn i jedna kobieta.

Od 1626r – regułą była: jedna matka chrzestna i jeden ojciec chrzestny.

Były też odstępstwa od reguły- dotyczyły przede wszystkim asysty.

3.XXI w- reguła jedna matka chrzestna i jeden ojciec chrzestny, ale w jednej parafii zgodzono się na chrzest dziewczynki tylko z matką chrzestną i kobietą świadkiem, w innej parafii zaś nie zgodzono się na takie chrzestne.

Pozdrawiam,
Mirka G.